Մատնունի քարանձավային
| Մատնունի քարանձավային | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
| Կարգ | Վարդածաղկավորներ (Rosales) |
| Ընտանիք | Վարդազգիներ (Rosaceae) |
| Ենթաընտանիք | Վարդայիններ (Rosoideae) |
| Տրիբա | Potentilleae |
| Ենթատրիբա | Potentillinae |
| Ցեղ | Մատնունի (Potentilla) |
| Տեսակ | Մատնունի քարանձավային (P. cryptophila) |
| Միջազգային անվանում | |
| Potentilla cryptophila | |
Մատնունի քարանձավային (լատին․՝ Potentilla cryptophila), վարդազգիների ընտանիքին պատկանող ծածկասերմ բույս։ Գրանցված է Հայաստանի Հանրապետության Կարմիր գրքում։
Նկարագրություն խմբագրել
10 սմ բարձրությամբ, գլխավոր հաստ առանցքային արմատով, բազմամյա գեղազարդային մետաքսանման առսեղմ թավոտությամբ, սպիտակավուն բույս է։ Երկար կոթերով արմատամերձ տերևները փոքր են, մատնաձև և կազմված են 5 հաստավուն հակաձվաձև տերևիկներից։ Ցողունային տերևները եռմասնյա են։ Սակավածաղիկ ծաղկաբույլը նոսր է։ Պտուղը բազմաընկույզիկ է։ Ծաղիկները 3-5–ն են, պսակաթերթերը և բաժակաթերթերը 5–ական են, սպիտակավուն, մուգ ծիրանագույն ջղերով[1]։
Տարածվածություն խմբագրել
Հայաստանում հանդիպում է Գեղամի (լեռնագագաթ՝ Սպիտակ սար), Դարեղեգիսի (լեռնագագաթ՝ Գոգի) և Զանգեզուրի (Դարաբաս գյուղից վերև) ֆլորիստիկական շրջաններում։ Աճում է նաև Թալիշում և Իրանում (Էլբուրս)[1]։
Էկոլոգիա խմբագրել
Բույսը աճում է ալպյան գոտում՝ ծովի մակարդակից 2800-3400 մ բարձրությունների վրա, քարքարոտ խճաքարոտ զառիթափ լանջերին, քարաթափվածքների և հրաբխային ապարների վրա։ Ծաղկում է հուլիս-օգոստոս ամիսներին, պտղաբերում՝ օգոստոս–սեպտեմբերին[1]։
Պահպանություն խմբագրել
Վտանգված տեսակ է։ Տարածման շրջանների մակերեսը 5000 կմ²-ից պակաս է, իսկ բնակության շրջանների մակերեսը՝ 500 կմ²-ից պակաս։ Հայաստանի Կարմիր գրքի առաջին հրատարակության մեջ ընդգրկված չէր։ Ընդգրկված չէ նաև CITES-ի և Բեռնի կոնվենցիաների հավելվածներում[1]։
Պահպանություն չի իրականացվում[1]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Հայաստանի Կարմիր գիրք. Երևան: Հայաստանի բնապահպանության նախարարություն. 2010. ISBN 978-99941-2-420-6.