Մաուժիցե կամուրջ

Մաուժիցե կամուրջ;
Երկիր	Լեհաստան
Տեղանք	Maurzyce?
Տեսակ	պողպատե կամուրջ
Նյութ	պողպատ
Թռիչքների քանակ	1
Հատում է	Սլյուդվա
Ճարտարապետ	Ստեֆան Բրիլյա
Երկարություն	27 մետր
Ժառանգության կարգավիճակ	Օբյեկտ Լեհաստանի մշակութային ժառանգության գրանցամատյանում

Եռակցված կամուրջ Մաուժիցեում (լեհ.՝ Most spawany w Maurzycach), համարվում է առաջին ամբողջությամբ եռակցված ճանապարհային կամուրջը և աշխարհի երկրորդ եռակցված կամուրջը, որը գցված է Սլյուդվա գետի վրա (Բզուրայի վտակ) Կենտրոնական Լեհաստանում^[1]^[2]^[3]։ Կամուրջը գտնվում է Լոձի վոյեվոդության Լովիչի մոտ գտնվող Մաուժիցե գյուղի մոտ^[3]։

Պատմություն Խմբագրել

Կամուրջը նախագծվել է 1927 թվականին՝ Ստեֆան Բրիլայի կողմից, ով համարվել է քաղաքացիական շինարարության բնագավառում եռակցման առաջամարտիկներից մեկը^[1]։ Լվովի տեխնոլոգիական համալսարանի պրոֆեսոր Բրիլան լայնածավալ տեսական հետազոտություն է իրականացրել շինարարության մեջ եռակցված պողպատե միացումների հնարավոր կիրառման, ինչպես նաև թթվածնավառելիքային եռակցման ու էլեկտրական աղեղային եռակցման տարբեր ասպեկտների վերաբերյալ^[1]: Ընթացակարգերը հայտնի են եղել առնվազն 19-րդ դարի վերջից, սակայն դրանք հիմնականում կիրառվել են շինարարության և նավաշինության բնագավառում։ Այնուամենայնիվ, քանի որ փորձարկումները ցույց են տվել, որ եռակցված միացումները կարող են բավականաչափ ամուր լինել ծանր բեռներին դիմակայելու համար, 1920-ականների կեսերին Բրիլան որոշել է նախագծել եռակցված կամուրջ^[1]: Նա օգտագործել է գամերով ամրացված կամրջի իր նախկին նախագիծը, որը Բրիլան և Վենչեսլավ Պոնիժը վերափոխել են շինարարության նոր մեթոդի կիրառման համար^[3]։ Այնուամենայնիվ, լայնակի հեծանները և ակորդի որոշ տարրեր վերափոխվել են^[3]: Կամուրջը նմանատիպ երկրորդ շինությունն էր, առաջինն ավելի կարճ եռակցված երկաթուղային կամուրջ էր, որը նախագծել էր Westinghouse Electric and Manufacturing ընկերությունը^[2] Պենսիլվանիայի նահանգի Տերտիլ Կրիկ քաղաքում՝ համարվելով աշխարհում առաջին եռակցված կամուրջը^[2]:

Աղեղային եռակցման տեխնիկան, որն այդ ժամանակ նոր էր, թույլ է տալիս զգալիորեն նվազեցնել կամրջի ընդհանուր քաշը, որը կազմում էր 56 տոննա, մինչդեռ գամերով ամրացված տարբերակը կշռում էր ավելի քան 70 տոննա^[3]: Բացի շինարարության եղանակից, կառույցն ինքնին իրենից ներկայացնում է սովորական ձողակառույց ֆերմային կամուրջ՝ երկու հիմնական ֆերմային հեծաններով՝ ուղիղ ստորին լարագծով և պարաբոլիկ վերին լարագծով^[1]։

Շինարարություն Խմբագրել

Եռակցված կամուրջ Սլուդվիա գետի վրայով, 1929

Քանի որ նման կառույցի շինարարության խնդիրը համարվում էր չափազանց ռիսկային, որպես գլխավոր կապալառու ընտրվեց «Կ. Ռուդզկի և Ս-կա» ընկերությունը^[1]: Ընկերությունը, որի գլխամասային գրասենյակը գտնվում էր Վարշավայում, իսկ գործարանը՝ Մինսկ-Մազովեցկիում, այդ ժամանակ համարվում էր Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայի ամենափորձառու կամրջաշինարարական ընկերություններից մեկը^[4]: 1853 թվականին հիմնադրված ընկերությունը միակ ձեռնարկությունն էր ողջ Ռուսական կայսրությունում, որը ծանր կամուրջներ էր կառուցում հեռավոր վայրերում^[5]: Այդ ժամանակահատվածում Ռուսաստանում կառուցված բոլոր կամուրջների գրեթե 20%-ը կառուցվել է Կոնստանտին Ռուդսկու և նրա ինժեներների կողմից։ 20-րդ դարի միայն առաջին երկու տասնամյակում ընկերությունը կառուցել է 5000 մետր երկարությամբ պողպատե ճանապարհային կամուրջներ և 24000 մետր երկարությամբ երկաթուղային կամուրջներ 37 տարբեր երկաթուղային ընկերությունների համար։ Այնուամենայնիվ, նույնիսկ նման փորձի առկայության դեպքում Լովիչի մոտ գտնվող Սլուդվիյուի վրա կամուրջ կառուցելը դժվար գործ է համարվել։

Կառուցատարրերը արտադրվել են Մինսկի «Կ. Ռուդզկի և Ս-կա» գործարանում, իսկ հետո եռակցվել տեղում^[3]։ Կամուրջի կառուցումն ավարտվել է 1928 թվականի դեկտեմբերին և երթևեկության համար բացվել հաջորդ տարվա օգոստոսին^[1]։ Թեև եռակցումը շատ ավելի թանկ էր, քան ծախսատար գամապատումը, կամրջի ընդհանուր արժեքը շատ ավելի ցածր էր, ինչը մեծապես պայմանավորված էր դրա կառուցման համար անհրաժեշտ ավելի քիչ պողպատի օգտագորմամբ (17%) և շինարարության համեմատաբար կարճ ժամկետով^[3]:

Հետագա պատմություն Խմբագրել

Մաուժիցե կամրջի շինարարության այդ ժամանակվա հեղափոխական^[3] ավարտը ծնել է նոր դարաշրջան կամուրջների շինարարության ոլորտում ամբողջ աշխարհում^[1]: Շինարարությունը նկարագրվել է եվրոպական և ամերիկյան ինժեներական մամուլում^[5] և ամբողջ աշխարհից ինժեներները զանգվածաբար այցելել են նոր կամուրջ։ Այնուամենայնիվ, Լեհաստանն աշխարհում առաջին երկիրն էր, որը կանոնակարգեց եռակցված կամուրջների շինարարությունը^[3]։

Մինչև 1970-ականների վերջը կամուրջն օգտագործվել է եվրոպական E30 երթուղու լեհական հատվածի կողմից որպես երկրորդ ազգային ճանապարհ։ Այնուհետև պարզվել է, որ այն չափազանց նեղ է և 1977 թվականին մոտ 20 մետրով տեղափոխվել է դեպի հյուսիս, փակվել է երթևեկության համար^[6] և փոխարենը կառուցվել է նորը^[1]։

Կամուրջը 1968 թվականի նոյեմբերի 22-ին ընդգրկվել է Լեհաստանի մշակութային ժառանգության օբյեկտների ցանկում Հուշարձանների փաստաթղթվորման գրասենյակի կողմից և ի սկզբանե (մինչև այս կատեգորիայի վերացումը 1973 թվականին) նշված է եղել որպես «զրոյական» մակարդակի հուշարձանների» (լեհ.՝ zabytek klasy 0) ցուցակում, այսինքն համարվել է միջազգային նշանակության ամենաարժեքավոր պատմական հուշարձան^[7]։ Հետագայում այն վերաորակավորվել է որպես «անշարժ պատմական հուշարձան»^[8]։

Կամուրջը վերանորոգվել է 2009 թվականին^[9]։ Վերանորոգման նախահաշվային արժեքը կազմել է 800,000 զլոտի, պողպատյա կառուցատարրերը մաքրվել են ժանգից և ներկվել արծաթագույն, իսկ ճանապարհի ծածկույթը փոխարինվել էր գրանիտե սալաքարերով^[7]: 2011 թվականին նրա առջև տեղադրվել է պրոֆեսոր Բրիլայի հուշատախտակը^[7]։

Գրականություն Խմբագրել

Pescatore Jean-Pierre, Borgeot Jean-Henri (2010)։ «Chapter 10: Welding Steel Structures»։ in Blondeau Regis։ Metallurgy and mechanics of welding: processes and industrial application։ John Wiley & Sons։ ISBN 9780470393895
Chen Wai-Fah, Duan Lian (2013)։ Handbook of International Bridge Engineering։ CRC Press։ ISBN 978-1-4398-1029-3
Wojdyga Piotr (2009)։ «Mosty firmy K. Rudzki i S-ka» [Bridges of K. Rudzki and Co.] (pdf)։ Rocznik Mińsko Mazowiecki 2009 (17): 63–74։ ISSN 1232-633X։ Արխիվացված է օրիգինալից 3 December 2013-ին։ Վերցված է 7 November 2013
mb. Agnieszka Kuźma-Filipek, ed “Historia warta zapamiętania” (PDF) // Panorama. — 2009. — № 04 (17). — С. 10—11.
GDDKiA (corporate author) (2008)։ Jan Stocki, ed.։ «Remonty zabytkowego mostu na rz.Słudwi w m.Maurzyce» (pdf)։ Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia։ Kutno: GDDKiA։ Վերցված է 11 November 2013
szu, ls (14 December 2011)։ «Tablicę ku czci prof. Bryły odsłonięto na moście w Maurzycach»։ Warsaw։ Polish Press Agency։ Վերցված է 11 November 2013 – via dzieje.pl
Narodowy Instytut Dziedzictwa (corporate author) (30 September 2013)։ «Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 30 września 2013 r. – woj. łódzkie» (pdf)։ nid.pl։ Narodowy Instytut Dziedzictwa։ Վերցված է 11 November 2013

Ծանոթագրություններ Խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Chen & Duan
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Pescatore & Borgeot, 2010, էջ 359
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 ^3,8 Wojdyga, 2009, էջ 70
↑ Wojdyga, 2009
↑ ^5,0 ^5,1 mb, 2009
↑ GDDKiA
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 PAP, էջ 1
↑ NID, էջ 32
↑ GDDKiA, էջ 5

[Chen_&_Duan———-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Chen & Duan

[Pescatore_&_Borgeot—2010——359-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Pescatore & Borgeot, 2010, էջ 359

[Wojdyga—2009——70-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 ^3,8 Wojdyga, 2009, էջ 70

[Wojdyga—2009——-4] Wojdyga, 2009

[mb—2009——-5] 5,0 ^5,1 mb, 2009

[GDDKiA———-6] GDDKiA

[PAP———1-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 PAP, էջ 1

[NID———32-8] NID, էջ 32

[GDDKiA———5-9] GDDKiA, էջ 5

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]