Եռակցված կամուրջ Մաուժիցեում (լեհ.՝ Most spawany w Maurzycach), համարվում է առաջին ամբողջությամբ եռակցված ճանապարհային կամուրջը և աշխարհի երկրորդ եռակցված կամուրջը, որը գցված է Սլյուդվա գետի վրա (Բզուրայի վտակ) Կենտրոնական Լեհաստանում[1][2][3]։ Կամուրջը գտնվում է Լոձի վոյեվոդության Լովիչի մոտ գտնվող Մաուժիցե գյուղի մոտ[3]։

Մաուժիցե կամուրջ
Երկիր Լեհաստան
ՏեղանքMaurzyce?
Տեսակպողպատե կամուրջ
Նյութպողպատ
Թռիչքների քանակ1
Հատում էՍլյուդվա
ՃարտարապետՍտեֆան Բրիլյա
Երկարություն27 մետր
Ժառանգության կարգավիճակՕբյեկտ Լեհաստանի մշակութային ժառանգության գրանցամատյանում
Քարտեզ
Քարտեզ

Պատմություն

խմբագրել

Կամուրջը նախագծվել է 1927 թվականին՝ Ստեֆան Բրիլայի կողմից, ով համարվել է քաղաքացիական շինարարության բնագավառում եռակցման առաջամարտիկներից մեկը[1]։ Լվովի տեխնոլոգիական համալսարանի պրոֆեսոր Բրիլան լայնածավալ տեսական հետազոտություն է իրականացրել շինարարության մեջ եռակցված պողպատե միացումների հնարավոր կիրառման, ինչպես նաև թթվածնավառելիքային եռակցման ու էլեկտրական աղեղային եռակցման տարբեր ասպեկտների վերաբերյալ[1]: Ընթացակարգերը հայտնի են եղել առնվազն 19-րդ դարի վերջից, սակայն դրանք հիմնականում կիրառվել են շինարարության և նավաշինության բնագավառում։ Այնուամենայնիվ, քանի որ փորձարկումները ցույց են տվել, որ եռակցված միացումները կարող են բավականաչափ ամուր լինել ծանր բեռներին դիմակայելու համար, 1920-ականների կեսերին Բրիլան որոշել է նախագծել եռակցված կամուրջ[1]: Նա օգտագործել է գամերով ամրացված կամրջի իր նախկին նախագիծը, որը Բրիլան և Վենչեսլավ Պոնիժը վերափոխել են շինարարության նոր մեթոդի կիրառման համար[3]։ Այնուամենայնիվ, լայնակի հեծանները և ակորդի որոշ տարրեր վերափոխվել են[3]: Կամուրջը նմանատիպ երկրորդ շինությունն էր, առաջինն ավելի կարճ եռակցված երկաթուղային կամուրջ էր, որը նախագծել էր Westinghouse Electric and Manufacturing ընկերությունը[2] Պենսիլվանիայի նահանգի Տերտիլ Կրիկ քաղաքում՝ համարվելով աշխարհում առաջին եռակցված կամուրջը[2]:

Աղեղային եռակցման տեխնիկան, որն այդ ժամանակ նոր էր, թույլ է տալիս զգալիորեն նվազեցնել կամրջի ընդհանուր քաշը, որը կազմում էր 56 տոննա, մինչդեռ գամերով ամրացված տարբերակը կշռում էր ավելի քան 70 տոննա[3]: Բացի շինարարության եղանակից, կառույցն ինքնին իրենից ներկայացնում է սովորական ձողակառույց ֆերմային կամուրջ՝ երկու հիմնական ֆերմային հեծաններով՝ ուղիղ ստորին լարագծով և պարաբոլիկ վերին լարագծով[1]։

Շինարարություն

խմբագրել
 
Եռակցված կամուրջ Սլուդվիա գետի վրայով, 1929

Քանի որ նման կառույցի շինարարության խնդիրը համարվում էր չափազանց ռիսկային, որպես գլխավոր կապալառու ընտրվեց «Կ. Ռուդզկի և Ս-կա» ընկերությունը[1]: Ընկերությունը, որի գլխամասային գրասենյակը գտնվում էր Վարշավայում, իսկ գործարանը՝ Մինսկ-Մազովեցկիում, այդ ժամանակ համարվում էր Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայի ամենափորձառու կամրջաշինարարական ընկերություններից մեկը[4]: 1853 թվականին հիմնադրված ընկերությունը միակ ձեռնարկությունն էր ողջ Ռուսական կայսրությունում, որը ծանր կամուրջներ էր կառուցում հեռավոր վայրերում[5]: Այդ ժամանակահատվածում Ռուսաստանում կառուցված բոլոր կամուրջների գրեթե 20%-ը կառուցվել է Կոնստանտին Ռուդսկու և նրա ինժեներների կողմից։ 20-րդ դարի միայն առաջին երկու տասնամյակում ընկերությունը կառուցել է 5000 մետր երկարությամբ պողպատե ճանապարհային կամուրջներ և 24000 մետր երկարությամբ երկաթուղային կամուրջներ 37 տարբեր երկաթուղային ընկերությունների համար։ Այնուամենայնիվ, նույնիսկ նման փորձի առկայության դեպքում Լովիչի մոտ գտնվող Սլուդվիյուի վրա կամուրջ կառուցելը դժվար գործ է համարվել։

Կառուցատարրերը արտադրվել են Մինսկի «Կ. Ռուդզկի և Ս-կա» գործարանում, իսկ հետո եռակցվել տեղում[3]։ Կամուրջի կառուցումն ավարտվել է 1928 թվականի դեկտեմբերին և երթևեկության համար բացվել հաջորդ տարվա օգոստոսին[1]։ Թեև եռակցումը շատ ավելի թանկ էր, քան ծախսատար գամապատումը, կամրջի ընդհանուր արժեքը շատ ավելի ցածր էր, ինչը մեծապես պայմանավորված էր դրա կառուցման համար անհրաժեշտ ավելի քիչ պողպատի օգտագորմամբ (17%) և շինարարության համեմատաբար կարճ ժամկետով[3]:

Հետագա պատմություն

խմբագրել

Մաուժիցե կամրջի շինարարության այդ ժամանակվա հեղափոխական[3] ավարտը ծնել է նոր դարաշրջան կամուրջների շինարարության ոլորտում ամբողջ աշխարհում[1]: Շինարարությունը նկարագրվել է եվրոպական և ամերիկյան ինժեներական մամուլում[5] և ամբողջ աշխարհից ինժեներները զանգվածաբար այցելել են նոր կամուրջ։ Այնուամենայնիվ, Լեհաստանն աշխարհում առաջին երկիրն էր, որը կանոնակարգեց եռակցված կամուրջների շինարարությունը[3]։

Մինչև 1970-ականների վերջը կամուրջն օգտագործվել է եվրոպական E30 երթուղու լեհական հատվածի կողմից որպես երկրորդ ազգային ճանապարհ։ Այնուհետև պարզվել է, որ այն չափազանց նեղ է և 1977 թվականին մոտ 20 մետրով տեղափոխվել է դեպի հյուսիս, փակվել է երթևեկության համար[6] և փոխարենը կառուցվել է նորը[1]։

Կամուրջը 1968 թվականի նոյեմբերի 22-ին ընդգրկվել է Լեհաստանի մշակութային ժառանգության օբյեկտների ցանկում Հուշարձանների փաստաթղթվորման գրասենյակի կողմից և ի սկզբանե (մինչև այս կատեգորիայի վերացումը 1973 թվականին) նշված է եղել որպես «զրոյական» մակարդակի հուշարձանների» (լեհ.՝ zabytek klasy 0) ցուցակում, այսինքն համարվել է միջազգային նշանակության ամենաարժեքավոր պատմական հուշարձան[7]։ Հետագայում այն վերաորակավորվել է որպես «անշարժ պատմական հուշարձան»[8]։

Կամուրջը վերանորոգվել է 2009 թվականին[9]։ Վերանորոգման նախահաշվային արժեքը կազմել է 800,000 զլոտի, պողպատյա կառուցատարրերը մաքրվել են ժանգից և ներկվել արծաթագույն, իսկ ճանապարհի ծածկույթը փոխարինվել էր գրանիտե սալաքարերով[7]: 2011 թվականին նրա առջև տեղադրվել է պրոֆեսոր Բրիլայի հուշատախտակը[7]։

Գրականություն

խմբագրել
  • Pescatore, Jean-Pierre; Borgeot, Jean-Henri (2010). «Chapter 10: Welding Steel Structures». In Blondeau, Regis (ed.). Metallurgy and mechanics of welding: processes and industrial application. John Wiley & Sons. ISBN 9780470393895.
  • Chen, Wai-Fah; Duan, Lian (2013). Handbook of International Bridge Engineering. CRC Press. ISBN 978-1-4398-1029-3.
  • Wojdyga, Piotr (2009). «Mosty firmy K. Rudzki i S-ka» [Bridges of K. Rudzki and Co.]. Rocznik Mińsko Mazowiecki. 2009 (17): 63–74. ISSN 1232-633X. Արխիվացված է օրիգինալից (pdf) 2013 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
  • mb. Agnieszka Kuźma-Filipek, ed “Historia warta zapamiętania” (PDF) // Panorama. — 2009. — № 04 (17). — С. 10—11. Архивировано из первоисточника 10 Հունիսի 2015.
  • GDDKiA (corporate author) (2008). Jan Stocki (ed.). «Remonty zabytkowego mostu na rz.Słudwi w m.Maurzyce» (pdf). Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia. Kutno: GDDKiA. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 11-ին. {{cite web}}: |author= has generic name (օգնություն)
  • szu; ls (2011 թ․ դեկտեմբերի 14). «Tablicę ku czci prof. Bryły odsłonięto na moście w Maurzycach». Warsaw. Polish Press Agency. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 11-ին – via dzieje.pl.
  • Narodowy Instytut Dziedzictwa (corporate author) (2013 թ․ սեպտեմբերի 30). «Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 30 września 2013 r. – woj. łódzkie» (pdf). nid.pl. Narodowy Instytut Dziedzictwa. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 11-ին. {{cite web}}: |author= has generic name (օգնություն)

Ծանոթագրություններ

խմբագրել