Մայրաքաղաք (Տիրամայր) վանք
Մայրաքաղաք կամ Տիրամայր վանք, վանական համալիր Արցախի Հանրապետությունում, Մարտակերտի շրջանի Վաղուհաս գյուղում։ Ընդգրկված է Վաղուհասի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկում։
| Մայրաքաղաք (Տիրամայր) վանք ադրբ.՝ Vaquas monastırı | |
|---|---|
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | վանք |
| Երկիր |  Արցախ |
| Տեղագրություն | գ. Վաղուհաս, Մարտակերտի շրջան, ԼՂՀ = |
| Հիմնական ամսաթվերը | 1215 |
| Ներկա վիճակ | խոնարհված |
| Ճարտարապետական տիպ | Վանք |
| Ճարտարապետական ոճ | Հայկական |
| Կառուցման ավարտ | 1183 |
| Հիմնադրված | 1215 |
 Tiramayr Monastery Վիքիպահեստում | |
Պատմություն խմբագրել
Մայրաքաղաք կամ Տիրամայր եկեղեցական հուշահամալիրը բաղկացած է եղել մեծ և փոքր եկեղեցուց, գավթից, ընդարձակ գերեզմանատնից։ Հնում վանքը եղել է նշանավոր, երբեմն՝ եպիսկոպոսանիստ և եկեղեցում գտնվող տիրամոր մեծադիր որմնանկարի շնորհիվ անվանվել է նաև Տիրամայր վանք։ Վանքը կառուցված է եղել տորոնագույն սրբատաշ քարով։ Պահպանվել են ավերված կառուցվածքների պատերի առանձին մասերը, վիմագրություն ունեցող սալաքարեր, մի քանի խաչքարեր։
Ըստ եկեղեցու հյուսիսային պատի 9 տողանի թերի արձանագրության այն կառուցվել է 1183 թվականին։ Խորանի ճակատային քարի արձանագրությունը վկայում է, որ գավիթը կառուցվել է ավելի ուշ[1]։
2014 թվականին ռուսաստանաբնակ Գրիգորի Հայրապետյանի մեկենասությամբ, Վաղուհասի հոգևոր հովիվ տեր Հովհաննես քահանա Հովհաննիսյանի նախաձեռնությամբ և ԼՂՀ զբոսաշրջության և պատմական միջավայրի պահպանության վարչության հետ համատեղ կատարվել են վանքի պեղման-մաքրման աշխատանքներ, որոնց արդյունքում ի հայտ են եկել թերի և ամբողջական վիմագրեր, խաչքարեր, խեցեղեն գտածոներ, նշմարվել են գավթի ծածկը կրող չորս սյուների հետքերը, դրանց խոյակները, ճարտարապետական այլ մանրամասներ։ Պեղված խեցեղենը վերաբերվում է վանքի գոյության ուշմիջնադարյան փուլին։ Համաձայն հայտնաբերված քարե վավերագրերի՝ վանքը եղել է Ծարի Վախտանգյանների և Ներքին Խաչենի Հասան-Ջալալյանների ուշադրության և հոգածության ներքո[2]։
Տես նաև խմբագրել
Վաղուհասի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Մարտակերտի շրջան)
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Շահեն Մկրտչյան, «Լեռնային Ղարաբաղի պատմաճարտարապետական հուշարձանները», «Հայաստան» հրատարակչություն, Երևան, 1985.
- ↑ Վաղուհասի Ս.Տիրամայր վանքի վիմագրերը