Մահմուդ և Մարիամ
«Մահմուդ և Մարիամ» (ադրբ.՝ Mahmud və Məryəm), ադրբեջանցի գրող Էլչին Էֆենդիևի վեպը, որը պատմում է Գանձակի խան Մահմուդի և հայ հոգևորականի դստեր՝ Մարիամի սիրո պատմությունը[1]։ Դեպքերը տեղի են ունենում ուշ միջնադարում շահ Իսմայիլի կառավարման ժամանակ՝ ժամանակակից Ադրբեջանի տարածքում և Մերձավոր Արևելքում տեղի ունեցող իրադարձությունների ֆոնին[2][3][4]։ Վեպն առաջին անգամ հրատարակվել է 1983 թվականին[5]։ Վեպը ռուսերենով հրատարակվել է 1984 թվականին Բաքվում՝ «Գրական Ադրբեջան» ամսագրում[6]։
Մահմուդ և Մարիամ ադրբ.՝ Mahmud və Məryəm | |
|---|---|
 Գրքի նոր հրատարակության շապիկը | |
| Հեղինակ | Էլչին Էֆենդիև |
| Տեսակ | գրավոր աշխատություն |
| Ժանր | վեպ |
| Բնօրինակ լեզու | ադրբեջաներեն |
| Ստեղծման տարեթիվ | 1983 թվական |
| Հրատարակում(ներ) | 1983 թվական |
| Երկիր | ԱԽՍՀ |
| Հրատարակման վայր | Բաքու |
| Հրատարակման տարեթիվ | 1983 |
Վեպի սյուժեն չունի պատմական հենք։ Էլչին Էֆենդիևը վեպը գրել է՝ հիմնվելով «Ասլը և Քերեմ» դասթանի վրա[2][7], որի սյուժեն պատմում է ադրբեջանցի պատանու և հայ աղջկա սիրո մասին[7]։ Այս վեպում գրողը, լեզվաբան Վագիֆ Մինադ օղլի Արզումանովի կարծիքով, «հիշվող պատկերների տեսքով տվել է ժամանակի պատմաքաղաքական պատկերը, առկա խնդիրները»[2]։
Վեպը սկսվում է՝ պատմելով Գանձակի խանի որդու Մահմուդի կյանքը։ Այնուհետև պատմությունը նոր ընթացք է ստանում։ Մահմուդին հետաքրքրում է ոչ միայն սերը, այլև հարազատ շրջանների ճակատագիրը։ Նա մտածում է մարդկային ճակատագրի մասին, նա մշտապես փիլիսոփայական մտածմունքների մեջ է։ Համաձայն Արզումանովի, վեպում 16-ամյա Մահմուդը խանի լկտի որդուց վերածվում է մի մարդու, ով մտահոգված է մարդկային տեսակին անհանգստացնող խնդիրներով, որն էլ հանդիսանում է վեպի լեյտմոտիվը։ Հետևելով իր սիրուն Մահմուդը լքում է հայրենի քաղաքը, երկիրը և ավելի շատ բան սկսում հասկանալ[2]։
Գրականագետ Ակիֆ օղլի Մամեդ Հուսեյնովի խոսքերով, այս վեպում Էլչինը օգտագործում է տարբեր հնարքներ, պատմողական ոճի տարբեր անցումներ, սյուժեի հանկարծակի փոփոխություններ։ Ինչպես նշում է Հուսեյնովը, «Մահմուդ և Մարիամ» վեպում իրար են բախվում մեղքերի և իրականության աշխարհները[4]։ Համաձայն գրականագետ Բեքիր Նաբիևի, այս վեպում պատմական իրողությունները խառնվում են ազգային բանաստեղծական արվեստի մոտիվների հետ[8]։
Ինքը՝ հեղինակը իր «Ժամանակ և բառ» վեպում, անվանելով իր վեպը պատմափիլիսոփայական, գրել է.
|
Պատրաստվում եմ գրել «Մահմուդ և Մարիամ» պատմափիլիսոփայական վեպը՝ օգտագործելով «Ասլը և Քերեմ» դասթանի սյուժեն։ Վաղ առավոտից մինչև ուշ երեկո, իմ մտքերը զբաղված են միայն վեպով և մտքումս հայտնվում են համաշխարհային պատմության որոշ դրվագներ, պատմական հնարավոր բոլոր սիրավեպերը[5]։ | 
|
2013 թվականին, վեպի մոտիվներով, Թուրքիան և Ադրբեջանը համատեղ նկարահանել են համանուն ֆիլմ[9]։ Գլխավոր դերերում հանդես են գալիս Արաս Բուլութ Իյնեմլին և Եվա Դոդովան։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Эльчин, 1984, էջ 28
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Арзуманов В. Великолепное служение литературе… // Литературный Азербайджан. —Б., 1988. — С. 105.
- ↑ Эльчин, 1984, էջ 44
- ↑ 4,0 4,1 Гусейнов, 1985, էջ 160
- ↑ 5,0 5,1 Эльчин. Время и слово // Литературный Азербайджан. — 2003. — № IV. — С. 23.
- ↑ Эльчин, 1984, էջ 8
- ↑ 7,0 7,1 Гусейнов Ч. Этот живой феномен: советская многонациональная литература вчера и сегодня. — М.: Советский писатель, 1988. — С. 87. — 429 с.
- ↑ Набиев Б. Доклан // Стенографический отчет VIII съезда писателей СССР. — М.: Советский писатель, 1988. — С. 79.
- ↑ Малахат Аббасова рассказала о премьере фильма «Махмуд и Марьям»: «Это очень счастливый день в моей жизни»
Աղբյուրներ խմբագրել
- Эльчин. Махмуд и Мариам // Литературный Азербайджан. —Б., 1984.
- Гусейнов А. Тенденции развития современной азербайджанской прозы, 1960-1980 гг. — Б.: Элм, 1985. — 172 с.