Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջան
Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջան, Հայաստանի Հանրապետության մայրաքաղաք Երևանի վարչական շրջաններից մեկը։ Ընդհանուր սահմաններ ունի Աջափնյակ, Կենտրոն և Շենգավիթ վարչական շրջանների հետ։
 | |
|---|---|
 | |
| Երկիր |  Հայաստան |
| Կարգավիճակ | Երևանի վարչական բաժանում |
| Մտնում է | Երևան |
| ԲԾՄ | 950 ± 1 մետր |
| Ղեկավար | Ռոմիկ Մխիթարյան |
| Հիմնական լեզու | հայերեն |
| Բնակչություն | 135 400 մարդ (2015)[1] |
| Տարածք | 26 կմ² |
 | |
| Հիմնադրված է | 1996 թ. |
| Ժամային գոտի | UTC+4 |
| yerevan.am/en/districts/malatia-sebastia/ | |
Արտաքին սահմանագծով հարում է Արարատի և Արմավիրի մարզերին[2]։ Համայնքի տարածքի մեջ են մտնում Երևանի «Զվարթնոց» օդանավակայանի և նրան կից տնտեսությունների հողատարածքները, Երևանից «Զվարթնոց» օդանավակայան տանող ճանապարհահատվածը[3]։
Պատմություն խմբագրել
Մալաթիա խմբագրել
Բուն Մալաթիան՝ պատմական Մելիտինեն, գտնվում է Խարբերդ նահանգի (վիլայեթի) հարավարևմտյան մասում։ Քաղաքը փռված է մի գեղատեսիլ հովտում, շրջապատված պարտեզներով և այգիներով։
Մալաթիայում հայերի թիվը մինչև նրանց տարագրումը կազմում էր 20 հազար մարդ։ Դեռ եղեռնից առաջ հայերը հարկադրված էին մեծ խմբերով պանդխտության դիմել՝ գնալ արտասահմանյան երկրներ, ընդհուպ մինչև Ամերիկա ։
1925 թվականին հին մալաթիացիները Երևանի Շահումյանի շրջանում հիմնում են մի ավան և Մալաթիա կոչում։
Սեբաստիա խմբագրել
Երևանից մոտ 10 կիլոմետր հեռու, 1927 թվականին հիմնադրվեց Սեբաստիա անունով ավանը։ Ժամանակի ընթացքում Երևանը ընդարձակվեց, տարածվեց Հրազդանի աջ ափին և իր մեջ առավ Շահումյանի շրջանը, որի կազմում էր նաև Սեբաստիա ավանը։ Այս կապը ավելի ամրապնդվեց շնորհիվ այն հոյակապ կամրջի, որը կառուցվեց Հրազդանի վրա։
Սեբաստիա ավանը գտնվում է Շահումյանի շրջանում, բայց հետաքրքիր է իմանալ, թե որտեղ է գտնվում բուն Սեբաստիան, որտեղից է տեղափոխվել այս անունը և ինչ է մեզ պատմում։
Բուն Սեբաստիան, որը ներկայումս թուրքերը Սըվազ են անվանում, եղել է պատմական Հայաստանի Փոքր Հայքի կազմում։ Հետագայում դարձել է Սեբաստիա նահանգի կենտրոնը։ Քաղաքը գտնվում է մի ընդարձակ դաշտում, ուր հոսում է Ալիս գետը։ Ինչպես հայտնի է, Արծրունի Սենիքերիմը նեղվելով թուրքերից, իր գահը 1021 թվականին տեղափոխվեց Սեբաստիա, և Վասպուրականից եկած հայերը այստեղ կառուցեցին Ս.Նշան հայտնի վանքը, որը կանգուն է մինչև այսօր։
Բացի դրանից Սեբաստիայի շուրջը կան հայերի կողմից ստեղծված պատմական շատ հուշարձաններ ու նվիրական վայրեր, որոնք լուռ վկա են հայ կյանքի և մշակույթի։ Հիշենք «Քառասուն մանկանց», «Սև հողեր» կոչվող վայրերը, ուր թաղված են Լենկթեմուրի օրոք նահատակված հազարավոր հայեր։ Ինչպես հայտնի է Լենկթեմուրը, երբ արշավեց Սեբաստիա, այնտեղ 100000-ից ավելի հայություն էր բնակվում։ Այդ արյունահեղ բռնակալը ահավոր ավերածություններ ու կողոպուտներ կատարեց Սեբաստիայում։ Կոտորեց ավելի քան չորս հազար մարդ։ Բռնել տվեց բոլոր հայ զորավարներին և իշխաններին ու ողջ-ողջ թաղեց։ Հենց այդ նահատակների թաղված վայրն էլ կոչվում է «Սև հողեր», որը փաստորեն Սեբաստիա քաղաքի հեռավոր արվարձաններից մեկն է։
Սեբաստիայից մոտ քսան կիլոմետր հեռու գտնվող հուշարձաններից է Հրեշտակապետ կոչվող վանքը։ Սեբաստիայի շուրջը կային բազմաթիվ հայաբնակ գյուղեր, որոնցից Բրգնիքը եղել է Արևմտահայ բանաստեղծության խոշորագույն դեմքերից մեկի՝ Դանիել Վարուժանի ծննդավայրը։
Սեբաստիա նահանգի կազմի մեջ էին մտնում հայաշատ մի շարք գավառներ։ Հիշենք դրանցից մի քանիսի կենտրոնները՝ Տիվրիկ, Եվդոկիա, Շապին-Գարահիսար, Մարզվան և այլն։ Սրանք բոլորն էլ հիշարժան վայրերն են մեր ժողովրդի հեռավոր ու մոտ անցյալի պատմությունից։ Օրինակ՝ Տիվրիկը եղել է թոնդրակցիների կամ Պավլիկյան շարժման կենտրոնը։ Շապին–Գարահիսարը հանդիսանում է հայ ազգային ազատագրական շարժման և ռազմական գործիչ զորավար Անդրանիկի և ճարտարապետ Թորոս Թորամանյանի հայրենիքը։
Շահումյանի շրջանում Սեբաստիա անունը հավերժացավ ոչ միայն այդ անունը կրող ավանով, այլև Սեբաստիա անունը կրող գլխավոր փողոցներից մեկով։ Փողոցի վրա են սեբաստացի Դանիել Վարուժանի անվան միջնակարգ դպրոցը։ Սեբաստիա անունն է կրում նաև տեղի մետաքսի գործարանը։
Հուշարձաններ խմբագրել
- «Եռաբլուր» Փառքի Պանթեոն
- Երկրորդ աշխարհամարտում տարած հաղթանակի 40 ամյակի հուշահամալիր
- «Հին և նոր Մալաթիա» հուշահամալիր
- Ստեփան Շահումյանի հուշարձան
- Դանիել Վարուժանի կիսանդրի (Երևան)
- Վահագն Վիշապաքաղի հուշարձան (Երևան, Էջմիածնի խճուղի)
- Արցախյան պատերազմի զոհերի խաչքար
Տաճարներ խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 https://www.armstat.am/file/article/bnakch_01.07.2015.pdf — National Statistical Service.
- ↑ Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջան
- ↑ «Մալաթիա-Սեբաստիա». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 2-ին.
- ↑ «yerevan.am | Պաշտոնական կայք».