Մազարի Շարիֆ
Մազարի Շարիֆ (դարի/փուշթու՝ مزار شریف), քաղաք Աֆղանստանի հյուսիսում, Բալխի օազիսում։ Բալխ պրովինցիայի վարչական կենտրոնն է, առևտրա-տրանսպորտային կայան Բակտրիական հարթավայրում։ Բնակչությունը՝ 44,5 հազար (1970)։ 2021 թվականի տվյալներով բնակչության թվաքանակը հասել է 500.207-ի[1]։ Կան բամբակազտիչ և յուղհան գործարաններ, գորգագործություն, մետաղամշակություն։
| Քաղաք | ||
|---|---|---|
| Մազարի Շարիֆ | ||
 | ||
| Երկիր | .svg){kind=small} Աֆղանստան | |
| Մակերես | 83 կմ² | |
| ԲԾՄ | 380 մետր | |
| Բնակչություն | ▲469 247 մարդ (հունվարի 1, 2020) | |
| Ժամային գոտի | UTC+4:30 | |
| ||
Ըստ իսլամական ավանդության Մազարի Շարիֆում Ալի խալիֆայի գերեզմանն է։ 15-րդ դարում այստեղ կառուցվել է դամբարան՝ մազար, որը դարձել է շիաների սրբավայրը (արաբերեն՝ մազարի շարիֆ՝ աստվածային դամբարան, այստեղից էլ՝ քաղաքի անունը)։
1998-2001 թվականներին քաղաքը գտնվել է թալիբների տիրապետության ներքո, ովքեր այստեղ իրենց իշխանությունը հաստատելուց անմիջապես հետո կազմակերպել են ոչ փուշտու բնակչության կոտորածներ, որոնց զոհ է դարձել երկու հազարից ավելի մարդ[2][3]։ 2001 թվականի նոյեմբերի 25-ին էլ Մազարի Շարիֆի մերձակայքում՝ բանտի վերածված Կալայ-Ջանգի բերդում պահվող գերված թալիբների ապստամբությունը ճնշելիս սպանվել է մոտավոապես 700 մարդ[4]։
Քաղաքի տեսարժան վայրերից է Կապույտ մզկիթը՝ տաճարային եզակի մի համալիր, որտեղ, ըստ ավանդության, մի ժամանակ թաղված է եղել շիաների պաշտելի սրբի՝ Ալի մարգարեի աճյունը, սակայն հետագայում առևանգվել ու տարվել է Իրաք։ Որոշ պատմաբանների կարծիքով տաճարի տեղում թաղված է եղել Զրադաշտը։
Բնակչությունը՝ ▲469 247 մարդ (հունվարի 1, 2020)։
Կլիմա խմբագրել
Ունի կիսաչոր, ցուրտ, տափաստանային կլիմա (Köppen climate classification-ի դասակարգմամբ՝ BSk)՝ շոգ ամառներով ու ցուրտ ձմեռներով:Տեղումները համեմատաբար սակավ են և լինում են հիմնականում դեկտեմբերի ու ապրիլի միջակայքում։ Ամռանը՝ հունիսից օգոստոս, ջերմաստիճանը կարող է բարձրանալ մինչև 40 °C: Ձմեռները ցուրտ են, ձյունը կարող է տեղալ նոյեմբերից մինչև մարտ[5]։
| Մազարի Շարիֆի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 24.0 (75.2) |
28.6 (83.5) |
32.4 (90.3) |
37.8 (100) |
43.0 (109.4) |
45.6 (114.1) |
48.1 (118.6) |
46.0 (114.8) |
39.5 (103.1) |
37.0 (98.6) |
29.8 (85.6) |
24.4 (75.9) |
48.1 (118.6) |
| Միջին բարձր °C (°F) | 8.0 (46.4) |
10.7 (51.3) |
16.3 (61.3) |
24.3 (75.7) |
31.2 (88.2) |
37.0 (98.6) |
38.9 (102) |
36.9 (98.4) |
31.9 (89.4) |
24.7 (76.5) |
16.4 (61.5) |
10.8 (51.4) |
23.93 (75.06) |
| Միջին օրական °C (°F) | 2.6 (36.7) |
5.1 (41.2) |
10.8 (51.4) |
17.9 (64.2) |
24.5 (76.1) |
29.9 (85.8) |
33.3 (91.9) |
29.9 (85.8) |
23.9 (75) |
16.7 (62.1) |
9.1 (48.4) |
5.1 (41.2) |
17.4 (63.32) |
| Միջին ցածր °C (°F) | −2.1 (28.2) |
0.0 (32) |
5.1 (41.2) |
11.3 (52.3) |
16.6 (61.9) |
22.5 (72.5) |
25.9 (78.6) |
23.8 (74.8) |
17.1 (62.8) |
9.4 (48.9) |
3.2 (37.8) |
0.0 (32) |
11.07 (51.92) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | −22.3 (−8.1) |
−24.0 (−11.2) |
−6.1 (21) |
−0.8 (30.6) |
1.0 (33.8) |
11.4 (52.5) |
11.1 (52) |
13.7 (56.7) |
2.6 (36.7) |
4.5 (40.1) |
−8.7 (16.3) |
−15.5 (4.1) |
−24 (−11.2) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 28.9 (1.138) |
34.8 (1.37) |
43.8 (1.724) |
28.3 (1.114) |
11.2 (0.441) |
0.2 (0.008) |
0.0 (0) |
0.0 (0) |
0.1 (0.004) |
3.9 (0.154) |
13.5 (0.531) |
21.7 (0.854) |
186.4 (7.338) |
| Միջ. անձրևոտ օրեր | 4 | 7 | 10 | 9 | 4 | 0 | 0 | 0 | 0 | 2 | 4 | 6 | 46 |
| Միջ. ձնառատ օրեր | 4 | 3 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 2 | 10 |
| % խոնավություն | 79 | 77 | 72 | 64 | 44 | 27 | 25 | 24 | 28 | 41 | 62 | 75 | 51.5 |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 122.2 | 118.4 | 158.1 | 193.8 | 299.9 | 352.9 | 364.4 | 332.7 | 298.2 | 223.2 | 173.6 | 125.5 | 2762,9 |
| աղբյուր: NOAA (1959–1983)[6] | |||||||||||||
Բնակչություն խմբագրել
Պատկերասրահ խմբագրել
-
Կապույտ մզկիթը -
Տեսարան քաղաքի գործարար մասից -
Նովրուզի տոնակատարություն Մՙազարի Շարիֆում -
Փողոցներից մեկը
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Estimated Population of Afghanistan 2021-22» (PDF). National Statistic and Information Authority (NSIA). 2021 թ․ ապրիլ. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2021 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունիսի 21-ին.
- ↑ «Валерий Асриян. Режим талибов — дестабилизирующий фактор мировой политики». Արխիվացված է օրիգինալից 2004 թ․ դեկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2004 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
- ↑ William Maley. The Afghanistan Wars. Palgrave Macmillan, New York, 2002. P. 239.
- ↑ «Мятеж иностранных наемников в крепости под Мазари-Шарифом подавлен. 27.11.2001». palm.newsru.com. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 6-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link) - ↑ «First snow of this winter covered North Afghanistan». Mazar-i-Sharif. Ariana News. 2011 թ․ նոյեմբերի 9. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 25-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 25-ին.
- ↑ «Mazar-i-Sharif Climate Normals 1959-1983». National Oceanic and Atmospheric Administration. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
- ↑ First Population Census of Afghanistan (1979)
Գրականություն խմբագրել
- 'The Massacre in Mazar-i Sharif' Արխիվացված 2014-09-24 Wayback Machine. Report of Human Rights Watch, November 1998, Vol. 10, No. 7 (C). Retrieved 18 November 2017.
- . Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 17 (11th ed.). 1911. էջ 941.
- Noble Shrine or MAZAR-I-SHARIF a pilgrimage city in Afghanistan
- Dupree, Nancy Hatch (1977): An Historical Guide to Afghanistan. 1st Edition: 1970. 2nd Edition. Revised and Enlarged. Afghan Tourist Organization.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
Mazar-e Sharif travel guide from Wikivoyage- «Mezar-i Sharif». Islamic Cultural Heritage Database. Istanbul: Organisation of Islamic Cooperation, Research Centre for Islamic History, Art and Culture. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 15-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մազարի Շարիֆ» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 7, էջ 131)։ 
|