Ղուկասյանի շրջան
Ղուկասյանի շրջան, Հայկական ԽՍՀ, ապա՝ Հայաստանի Հանրապետության վարչատարածքային միավոր այժմյան Շիրակի մարզի հյուսիսում։ Գտնվում էր ՀԽՍՀ ծայր հյուսիս-արևմուտքում՝ սահմանակցելով Վրացական ԽՍՀ-ին։ Կազմավորվել է 1937 թվականի դեկտեմբերի 31-ին։ Տարածությունը 547 քառ. կմ էր, բնակչությունը՝ 9 800 մարդ (1987), խտությունը՝ 17,9 մարդ։
 | |
|---|---|
| Երկիր | Կաղապար:Դրոշավորում/ԽՍՀՄ, Հայաստան |
| Կարգավիճակ | Շրջան |
| Մտնում է | .svg){kind=small} Հայկական ԽՍՀ →  Հայաստան |
| Վարչկենտրոն | Ղուկասյան |
| Հիմնական լեզու | Հայերեն |
| Բնակչություն (1987) | 9 800 |
| Խտություն | 17,9 |
| Ազգային կազմ | Հայեր, ադրբեջանցիներ |
| Տարածք | 547 (2 %) |
.png) | |
| |
| Հիմնադրված է | 1937-1995 թ. |
| Պատմական շրջան(ներ) | Գուգարք |
Բնակավայրեր խմբագրել
Ղուկասյանի շրջանի վարչական կենտրոնն էր Ղուկասյան գյուղը։ Ուներ 9 գյուղական խորհուրդ։ Բնակավայրերն են՝
Պատմություն խմբագրել
Ղուկասյանի շրջանի տարածքը դեռ հնադարում եղել է Հայաստանի կազմում՝ Երվանդունիների (մ.թ.ա. 570-201) և Արտաշեսյանների (մ.թ.ա. 189-1) թագավորության ժամանակ։ Ավելի ուշ Ղուկասյանի շրջանի տարածքը կազմել է Մեծ Հայքի Գուգարք նահանգի Աշոցք գավառի մեջ։ 9-րդ դարի վերջից մտել է Բագրատունյաց թագավորության, ապա՝ Զաքարյան իշխանապետության մեջ։ 14-16-րդ դարերում այն մտել է մոնղոլական, ապա՝ կարակոյունլու և ակկոյունլու թուրքմենական պետությունների մեջ։
Պարսկական տիրապետության ժամանակ Ղուկասյանի շրջանը Երևանի կուսակալության, ապա Շորագյալի սուլթանության մի մասն էր։ Արևելյան Հայաստանը Ռուսաստանին միանալուց հետո, այն մտել է Կարսի մարզի Հայաստանում խորհրդային կարգեր հաստատվելուց հետո կազմել է Լենինականի գավառի Աղբաբայի գավառամասը։
Շրջանի տարածքում կան կիկլոպյան ամրոցի մնացորդներ (Ցողամարգ) և 3000-ամյա բնակավայրի հետքեր (Լեռնագյուղ)։ Շրջանային կուսակցական կազմակերպությունը ստեղծվել է 1937 թվականին։ 1987 թվականին կար 51 սկգբնական կուսակցական, 64 կոմերիտական կազմակերպություն։ Լույս է տեսնում «Գարուն» շրջանային թերթը։
Ռելիեֆ և կլիմա խմբագրել
Ղուկասյանի շրջանը գտնվում է Աշոցքի սարահարթի արևելյան մասում, Ախուրյան և Չիչկան գետերի վերին հոսանքի ավազանում՝ 2000- 3198 մ (Աչքասար լ․) բարձրությունների վրա։ Մակերևույթը լեռնային է։ Հյուսիս-արևելքում Ջավախքի, հարավ-արևելքում՝ Բազումի լեռնաշղթաների լեռնաբազուկներն են։ Ռելիեֆին բնորոշ են հրաբխային կոները։
Կան գորշ ածխի, կրաքարի, բազալտի, տորֆի պաշարներ, հանքային աղբյուրներ։ Գերակշռում են լեռնատափաստանային, մարգագետնատափաստանային և լեռնամարգագետնային լանդշաֆտները։
Կլիման չափավոր ցուրտ է, հունվարի միջին ջերմաստիճանը՝ -10 °C-ից մինչև -14 °C, հուլիսինը՝ 8-14 °C, տարեկան տեղումները՝ 600-850 մմ, վեգետացիայի շրջանը՝ 60-115 օր։ Տարածքով հոսում են Ախուրյանի վերին հոսանքը՝ Ղուկասյան վտակով, Չիչկան գետը։ Գործում է Սարալիճի ջրամբարը, Ախուրյանի աջափնյակի ջրանցքը, Բավրայի ջրամբարը։
Տնտեսություն խմբագրել
Տնտեսության առաջատար ճյուղը գյուղատնտեսությունն է (կաթնատու անասնապահությունը)։ Կար 17 կոլեկտիվ, 2 միջտնտեսային ձեռնարկություն։ Մշակում են հացահատիկային և կերային կուլտուրաներ։ Մուսայելյանում գործում է պանրագործարան, Ղուկասյանում՝ ժողովրդական սպառման ապրանքների գործարան։ Ավտոճանապարհների երկարությունը 127 կմ էր։ Ունի կապի հանգույց՝ 9 բաժանմունքով։
1986-87 ուսումնական տարում կային 8 միջնակարգ, 8 ութամյա, 7 տարրական, 1 երաժշտական, 1 մարզական, 1 գեղարվեստի դպրոց, 1 պրոֆտեխնիկական ուսումնարան։ 1987 թվականին գործում էր գրադարանների կենտրոնացված համակարգ՝ 22 մասնաճյուղով, 7 մշակույթի տուն, 20 ակումբ, 1 հիվանդանոց, 1 պոլիկլինիկա, 3 ամբուլատորիա։
Տես նաև խմբագրել
Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|