Ձագախոտ

Ձագախոտ
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Բույսեր Բաժին Ծածկասերմեր Դաս Երկշաքիլավորներ Կարգ Խաչածաղկավորներ Ընտանիք Կաղամբազգիներ Ցեղ Ձագախոտ
Լատիներեն անվանում
Erysimum L. (1753)
Հոմանիշներ
Acachmena H.P.Fuchs Cheiranthus L. Dichroanthus Webb & Berthel. Zederbauera H.P.Fuchs
Տիպիկ ներկայացուցիչներ
Erysimum cuspidatum L. — Ձագախոտ սրածայր
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում

Ձագախոտ (լատին․՝ Erysimum), դեղնածաղիկ, աղվեսասուսեր, կաղամբազգիների (խաչածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա, երկամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի, հազվադեպ՝ կիսաթփերի ցեղ։

Հայաստանում

Erysimum hieraciifolium

Հայաստանում՝ 18-20 (մեծ մասը՝ բնաշխարհիկ) տեսակ՝ Ձագախոտ սրածայր (E. cuspidatum), Ձագախոտ ոսկեզօծ (E. aureum), Ձագախոտ կարճապտուղ (E. brachycarpum), Ձագախոտ կարմրակապույտ (E. lilacinum) և այլն։ Տարածված է Տավուշի, Լոռու, Շիրակի, Գեղարքունիքի, Արագածոտնի, Վայոց ձորի, Սյունիքի և այլ մարզերի ստորին լեռն, գոտուց մինչև ալպյանը։ Աճում է քարքարոտ լեռնալանջերին, ժայռաճեղքերում, նոսրանտառներում, թփուտներում և այլն։

Կենսաբանական նկարագիր

Ցողունն ուղիղ է, հիմնականում՝ ճյուղավորվող, բարձրանում է՝ 6-120 սմ՝. Տերևներն ամբողջական են կամ գոգավոր-աղեղնաեզր, երկարավունից մինչև գծանշտարաձև։ Ծաղկաբույլը ողկույզ է, ծաղիկները՝ դեղին, մանուշակագույն։ Ծաղկում է մայիս-հոկտեմբերին։ Պտուղը պատիճ է։

Տեսակներ

Erysimum ‘Bowles Mauve’ - Ձագախոտի տեսակներից մեկի ծաղիկը

Հայտնի է 235 տեսակ։ Նրանցից մի քանիսը.

• Erysimum altaicum C.A.Mey.
• Erysimum argyrocarpum N.Busch
• Erysimum artwinense N.Busch
• Erysimum aureum M.Bieb.
• Erysimum babataghi Korsh.
• Erysimum badghisi (Korsh.) Lipsky ex N.Busch
• Erysimum bicolor (Hornem.) DC.
• Erysimum brachycarpum Boiss.
• Erysimum brevistylum Sommier & Levier
• Erysimum canescens Roth
• Erysimum caspicum N.Busch
• Erysimum caucasicum Trautv.
• Erysimum chazarjurti N.Busch
• Erysimum cheiranthoides L.
• Erysimum ×cheiri (L.) Crantz
• Erysimum collinum (M.Bieb.) Andrz. ex DC.
• Erysimum contractum Sommier & Levier
• Erysimum crassipes Fisch. & C.A.Mey.
• Erysimum cretaceum (Trautv.) Schmalh.
• Erysimum creticum Boiss. & Heldr.
• Erysimum cuspidatum (M.Bieb.) DC.
• Erysimum cyaneum Popov
• Erysimum czernjajevi N.Busch
• Erysimum diffusum Ehrh.
• Erysimum gaudanense Litv.
• Erysimum gelidum Bunge
• Erysimum hieraciifolium L.f.
• Erysimum hungaricum Zapal.
• Erysimum ibericum (Adam) DC.
• Erysimum inense N.Busch
• Erysimum insulare (Greene) Greene
• Erysimum ischnostylum Freyn & Sint
• Erysimum kotschyanum J.Gay
• Erysimum krynkense Lavrenko
• Erysimum kykkoticum Hadjik. & Alziar
• Erysimum lazistanicum Rupr.
• Erysimum leptophyllum (M.Bieb.) Andrz. ex DC.
• Erysimum leptostylum DC.
• Erysimum leucanthemum (Stephan ex Willd.) B.Fedtsch.
• Erysimum lilacinum Steinb.
• Erysimum marschallianum Andrz. ex DC.
• Erysimum menziesii (Hook.) Wettst.
• Erysimum meyerianum (Rupr.) N.Busch
• Erysimum nevadense Reut.
• Erysimum occidentale (S.Watson) B.L.Rob.
• Erysimum odoratum Ehrh.
• Erysimum perofskianum Fisch. & C.A.Mey.
• Erysimum popovii Rothm.
• Erysimum pulchellum (Willd.) J.Gay
• Erysimum redowskii Weinm.
• Erysimum repandum L.
• Erysimum samarkandicum Popov
• Erysimum sisymbrioides C.A.Mey.
• Erysimum strictisiliquum N.Busch
• Erysimum substrigosum (Rupr.) N.Busch
• Erysimum subulatum J.Gay
• Erysimum szowitsianum Boiss.
• Erysimum violascens Popov
• Erysimum virgatum Roth
• Erysimum vitellinum Popov
• Erysimum witmannii Zaw.

Նշանակություն

Մեծ մասը դեղաբույսեր են. պարունակում են գլիկոզիդներ (էրիզիմին) և ալկալոիդներ։ Պատրաստուկներն օգտագործում են որպես սրտային միջոց։

Գրականություն

• Буш Н. А. Род 584. Желтушник — Erysimum (Tourn.) L. // Флора СССР. В 30 т. / Гл. ред. акад. В. Л. Комаров; Ред. тома Н. А. Буш. — М.—Л.։ Изд-во АН СССР, 1939. — Т. VIII. — С. 92—127. — 696 + XXX с. — 5200 экз.

Արտաքին հղումներ

• Evoflor, a web page on Erysimum floral evolution Արխիվացված 2019-01-05 Wayback Machine
• Erysimums.org, webpage of a UK collector of erysimums Արխիվացված 2012-03-18 Wayback Machine
• Herbario del Instituto Pirenaico de Ecologia, CSIC (Jaca, Aragon, Spain) Արխիվացված 2007-08-11 archive.today
• Botanica Sistematica, an open web on plant

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ձագախոտ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ձագախոտ» հոդվածին։