Հովհան Վիլհելմ
Հովհան Վիլհելմ (գերմ.՝ Johann Wilhelm von der Pfalz, ապրիլի 19, 1658, Դյուսելդորֆ, Գերմանիա[1] - հունիսի 8, 1716[1], Դյուսելդորֆ, Գերմանիա[1]), Պֆալցի պֆալցկոմս-կուրֆյուրստ, 1960 թվականից հետո Պֆալց-Նեյբուրգի պֆալցկոմս-դուքս, 1679 թվականից Յուլիխի և Բերգի դուքսը Հովհան Վիլհելմ II անվամբ։ Սրբազան Հռոմեական կայսրության գանձապահը։
| Հովհան Վիլհելմ | |
| |
| Մասնագիտություն՝ | պետական գործիչ և արվեստի կոլեկցիոներ |
|---|---|
| Ծննդյան օր | ապրիլի 19, 1658 |
| Ծննդավայր | Դյուսելդորֆ, Գերմանիա[1] |
| Վախճանի օր | հունիսի 8, 1716[1] (58 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Դյուսելդորֆ, Գերմանիա[1] |
| Թաղված | Դյուսելդորֆ |
| Դինաստիա | Վիտելսբախ ընտանիք |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Սրբազան Հռոմեական կայսրություն
|
| Հայր | Philip William, Elector Palatine?[2] |
| Մայր | Landgravine Elisabeth Amalie of Hesse-Darmstadt?[2] |
| Ամուսին | Archduchess Maria Anna Josepha of Austria? և Anna Maria Luisa de' Medici? |
| Զավակներ | NN von der Platz? |
| Պարգևներ |
 |
ԿենսագրությունԽմբագրել
Հովհան Վիլհելմի ծնողները եղել են կուրֆյուրստ Ֆիլիպ Վիլհելմը և Ելիզավետա Ամալյա Հեսսեն-Դարմշտադտը։ Նրա դաստիարակությամբ զբաղվել է Հիսուսի միաբանությունը։
1690 թվականի սեպտեմբերի 2-ին Հովհան Վիլհելմը հորից ժառանգել է կուրֆյուրստի պաշտոնը։ Յուլիխի և Բերգի կառավարումը հայրը նրան փոխանցել էր մեկ տասնամյակ ավելի վաղ։ Քանի որ Պֆալցի ժառանգության համար պատերազմի հետևանքով մայրաքաղաք Հայդելբերգը ավերվել էր, Հովհան Վիլհելմը նստավայր է դարձնում Դյուսելդորֆի դղյակը (Դյուսելդորֆը Բերգ դքսության կենտրոնն էր)։ Երիտասարդ կուրֆյուրստը ապրելով շռայլ կյանքով՝ 300 000 գուլդեն նվիրաբերել է իրեն պատկանող գերմանական Վյուրցբուրգ քաղաքին։ 1697 թվականին Պֆալցի ժառանգության համար պատերազմի ավարտից հետո Հովհան Վիլհելմը ապահովել է ֆրանսիական զորքերի կողմից օկուպացված Պֆալցի տարածքների վերադարձը։
1698 թվականին Իսրայել Օրին Հովհան Վիլհելմին հորդորել է նվաճել Հայաստանը և Օսմանյան կայսրության թիկունքում ստեղծել անկախ Հայաստան ու Վրաստան։ Հովհան Վիլհելմն Իսրայել Օրու միջոցով թղթեր է հղել Քարթլիի թագավոր Գեորգի XII-ին, հայ մելիքներին, Ամենայն հայոց և Աղվանից կաթողիկոսներին՝ մանրամասն տեղեկություններ խնդրելով Հայաստանի ու հարակից երկրների տնտեսական, քաղաքական ու ռազմական կացության մասին։
Իսպանիայի ժառանգության համար պատերազմի ժամանակ նա նույնպես կարողացել է վերականգնել Կուրպֆալցի տարածքը՝ Վերին Պֆալցը և Կամ կոմսությունը։
Եռանդուն Հովհան Վիլհելմը այդքան էլ հայտնի չէր Պֆալցում, որտեղ ապրում էին շատ բողոքականներ և նախընտրում էին ժամանակ անցկացնել Յուլիխում և Բերգում։ Այստեղ նա կառուցում է Բենսբերգի և Շվետզինգենի հոյակապ պալատները, ինչպես նաև նախաձեռնում է Դյուսելդորֆի նստավայրի վերակառուցումը։ Հովհան Վիլհելմը խրախուսել է արվեստը, նա Դյուսելդորֆի պատկերասրահի հիմնադիրն է, որի համար նա ձեռք է բերել Պիտեր Պաուլ Ռուբենսի կտավները։ Թաղվել է Դյուսելդորֆի Սուրբ Անդրեյ եկեղեցում։ Նրա մահից հետո կուրֆյուրստ է նշանակվել նրա կրտսեր եղբայրը՝ Կարլ Ֆիլիպը[3]։
ԸնտանիքԽմբագրել
Կուրֆյուրստ Հովհան Վիլհելմը առաջին անգամ ամուսնացել է (1678 թվականի հոկտեմբերի 25-ին) Ֆերդինանդ III կայսրի դուստր՝ Մարիա Աննա Յոզեֆի հետ։ Այս ամուսնությունից նրանք ունեցել են երկու որդի, ովքեր ծնվելու ժամանակ մահացել են[4]։ Նրա երկրորդ կինը եղել է Տոսկանայի դուքս Կոզիմո III Մեդիչի դուքս Աննա Մարիա Լուիզայի հետ։ Այս ամուսնությունից նա երեխաներ չի ունեցել։
ՀիշատակԽմբագրել
Դյուսելդորֆի Շուկայի հրապարակում 1711 թվականին տեղադրվել է Հովհանն Վիլհելմի արձանը ձիու վրա նստած (հեղինակ՝ Գաբրիել դե Գրուպելլո)[5]։ Լեգենդի համաձայն, քանդակագործը չուներ բավարար չափով նյութեր այս արձանը ավարտին հասցնելու համար և այդ պատճառով մի տղայի՝ հեծանվային արձանը դարձնելու համար, և ավարտին հասցնելու համար մի տղայի, ով ձուլիչ բանվոր էր, ով գնում էր տնից տուն և Դյուսելդորֆի մեծահարուստներից հավաքում էր արծաթե գդալների տեսքով նվիրատվություններ[6]։
1914 թվականին Քյոլնում կառուցվել է Հովհան Վիլհելմին նվիրված հուշարձան, որի հեղինակը Էդուարդ Շմիցն է[7]։
ԳրականությունԽմբագրել
- Leo Mülfarth: Johann Wilhelm von der Pfalz-Neuburg und die jülich-bergischen Landstände 1679—1716, Köln 1963.
- Otto Wirtz: Jan Wellem — Geliebter Verschwender. Erfurt 2004, ISBN 3-89702-665-1
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 RKDartists (նիդերլ.)
- ↑ 2,0 2,1 Lundy D. R. The Peerage
- ↑ (German) court painters Archived 2014-01-07 at the Wayback Machine. who worked for Johan Wilhelm, according to the Dusseldorf museum website
- ↑ Digitalisierte Ausgabe des Buches zu den Hochzeitsfeierlichkeiten „Glvckwvnschendes Fried und Frewd Gedichte bey höchst erwünschter friedfertiger ankunfft deren mit unaufflöslichem Leib und Liebes Band …“ der Universitäts- und Landesbibliothek Düsseldorf
- ↑ La leggenda vuole che tale monumento fosse stato finanziato dai cittadini e che, dopo che il materiale era venuto a mancare all'artista prima che questi avesse terminato l'opera, fossero intervenuti i cittadini, completandolo con le loro posate d'argento.
- ↑ (German) court painters Archived 2014-01-07 at the Wayback Machine. who worked for Johan Wilhelm, according to the Dusseldorf museum website
- ↑ Jürgen Rainer Wolf: Das Mausoleum Kurfürst Johann Wilhelms von der Pfalz an St. Andreas zu Düsseldorf – ein unbekanntes Werk von Simon von Sarto 1716–1717, in: Elias H. Füllenbach / Antonin Walter (Red.), St. Andreas in Düsseldorf – Die Hofkirche und ihre Schätze. Zum 350. Geburtstag des Kurfürsten Johann Wilhelm von der Pfalz, hrsg. vom Dominikanerkloster Düsseldorf, Düsseldorf 2008, S. 65–83.