Հովհաննես Թ Կոլոտ Բաղիշեցի

Հովհաննես Թ Կոլոտ Բաղիշեցի;
Ծնվել է	1678
Ծննդավայր	Խոց, Սանասունք, Բիթլիսի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն կամ Բաղեշ
Մահացել է	փետրվարի 13, 1741
Մահվան վայր	Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն
Մասնագիտություն	քահանա և մշակութային գործիչ

Հովհաննես Թ Կոլոտ Բաղիշեցի կամ Հովհաննես Թ պատրիարք (1678^[1], Խոց, Սանասունք, Բիթլիսի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն և Բաղեշ^[1] - փետրվարի 13, 1741(1741-02-13)^[1], Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն^[1]), Պոլսո հայոց 49-րդ պատրիարք (1715-1741), հայ կրոնական, քաղաքական, հասարակական և մշակութային գործիչ, «արևմտահայ Վերածննդի ռահվիրա»։

«Կոլոտ» մականունը ստացել է իր կարճ հասակի պատճառով։ Բաղեշի Խողց գյուղում 1678 թվականին ծնված Հովհաննեսը սովորել է տեղի Ամրդոլու վանքի համալսարանում, որտեղ դասավանդել են Վարդան արք Բաղիշեցին և Գրիգոր վարդապետ Շիրվանցին։ Ավարտելուց հետո 1689 թվականին նա ձեռնադրվել է կուսակրոն քահանա, իսկ 1706 թվականին անդամակցել է Մշո Սբ. Կարապետ (Գլակա) վանքի միաբանությանը։ Երկրաշարժից վնասված վանքի վերանորոգման համար հանգանակություն կատարելու առաքելությամբ 1712 թվականին նա գնացել է Պոլիս, որտեղից հայոց պատրիարքությունը նրան ուղարկել է Երուսաղեմ, որն այդ շրջանում ուղղակիորեն կապված էր Պոլսո պատրիարքական աթոռին։ Երուսաղեմում իր գործը հաջող ավարտելուց հետո նա վերադարձել է Պոլիս և 1715 թվականին ընտրվել Կ.Պոլսի հայոց պատրիարք և սուլթան Ահմեդ Գ-ի կողմից հաստատվելուց հետո գահակալել որպես Հովհաննես Թ պատրիարք։

Աչքի է ընկել իր ճարտասանությամբ։ Նրա պաշտոնավարության շրջանում զարթոնք է ապրել Թուրքիայի հայոց ազգային, մշակութային ու կրթական կյանքը, իրագործվել են մի շարք նշանակալից ձեռնարկումներ։ 1719 թվականին օծվել է Գումգափուի Մայր եկեղեցին, որը մեկ տարի առաջ հիմնովին այրվել էր, 1727 թվականին կառուցվել է Սկյուտարի Ս. Կարապետ եկեղեցին, 1730 թվականին՝ Պալաթի Ս. Հրեշտակապետը՝ նախկինից ընդարձակ, 1729 թվականին՝ Խասգյուղի (Կոստանդնուպոլսի թաղամաս) փայտաշեն եկեղեցին, 1732 թվականին վերաշինվել է Ղալաթիայի՝ նախկինում այրված Ս. Լուսավորիչ եկեղեցին։ Վերանորոգվել են Սկյուտարի Ս. Խաչ և Օրթագյուղի եկեղեցիները։ 1715 թվականին բացել է Կ. Պոլսի առաջին դպրանոցը՝ Սկյուտարի հոգետունը, որը մատենադարանի հետ միասին հետագայում տեղափոխվել է Գումգափուի պատրիարքարան։ Բացել է երկու նոր տպարաններ, հրատարակել հայերեն 80 անուն գիրք։ Պոլսո մեջ հիմնել է առաջին հայկական փոքրամասնական վարժարանները։ 1719 թվականին Մայր եկեղեցուն կից կազմակերպվել է դպրաց դաս, որի երգչախմբերը կարևոր դեր են խաղացել հայկական ազգային հոգևոր երաժշտությունը պահպանելու և սերունդներին փոխանցելու գործում։

Հովհաննես Թ Կոլոտ Բաղիշեցու գործունեությանն է նվիրված Սահակ արք. Մաշալյանի «Երկու ուխտավոր» պատմավեպը։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

Գրականություն

Աղբյուրներ

Արտաքին հղումներ

«Հարություն ամիրա Պեզճյան». Արևմտահայաստանի և Արևմտահայութեան Հարցերու Ուսումնասիրութեան Կեդրոն. 2021 թ․ ապրիլի 15. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 6, էջ 563)։

[_5e5775e65518eefb-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[1]

Հովհաննես Թ Կոլոտ Բաղիշեցի

Ծնվել է	1678^[1]
Ծննդավայր	Խոց, Սանասունք, Բիթլիսի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն կամ Բաղեշ^[1]
Մահացել է	փետրվարի 13, 1741(1741-02-13)^[1]
Մահվան վայր	Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն^[1]
Մասնագիտություն	քահանա և մշակութային գործիչ