Հովհաննես Կարնեցի

Հովհաննես Կարնեցի;
Ծնվել է	մոտ 1750-ականներ
Ծննդավայր	Կարին, Օսմանյան կայսրություն
Մահացել է	մոտ 1820-ականներ
Մահվան վայր	Կարին, Օսմանյան կայսրություն
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, գրիչ և ուսուցիչ

Հովհաննես Կարնեցի (կոչվել է նաև՝ Հաննես, Հաննա, Հաննե, մոտ 1750-ականներ^[1], Կարին, Օսմանյան կայսրություն^[1] - մոտ 1820-ականներ^[1], Կարին, Օսմանյան կայսրություն^[1]), հայ տաղասաց, մանկավարժ^[2]^[3]^[4]։

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է մոտավորապես 1750-ական թվականներին՝ Կարին քաղաքում^[3]։ Եղել է մահտեսի^[2], 1799 թվականին արդեն ճանաչված մանկավարժ էր, հայտնի՝ «Արդար վարժապետ» մականունով։

Իր առաջին երգերը գրել է 1770-ական թվականների սկզբներին։ Առաջին հայտնի տաղն է՝ «Ի տղայական նորավարժ եւ խակակիրթ ժամանակի իմում» գործը^[3]^[4]։

Հովհաննես Կարնեցու մեզ հասած վերջին թվակիր երկը գրվել է 1819 թվականին։ Այս փաստերը հնարավորություն են տալիս որոշելու նրա ծննդյան և մահվան մոտավոր ժամանակը։ Ծննդյան ժամանակն է՝ մոտավորապես 1750-ական թվականները, իսկ մահվանը՝ 1820-ական թվականների սկիզբը^[4]։ Քանի որ Հովհաննես Կարնեցին իր մասին արտահայտվում է այսպես՝ «Վասն որոյ զպատմութիւն սոյնոյ Մսըր կոչեցեալ Սահակ մանկան երանելի նոր նահատակին Քրիստոսի ի նոյն իրագործութեան տարոյ ի ՌՄԻԷ (1778) թուոյն ի տղայական ի նորավարժ ժամանակի իմում անյարմար ստաչարութեամբ գրել էի», Համազասպ Ոսկյանը ենթադրում է, որ նա ծնվել է 1750-ականների վերջին տարիներին, որով 1770-ի սկզբները և 1778 թվականը կարող են համաձայնության մեջ մտնել «տղայական, նորավարժ և խակակիրթ» արտահայտությունների հետ^[3]։

Շնորհիվ Մարկոս վարդապետի, հայտնի է Հովհաննես Կարնեցու ծնողների անունները․ «Յիշեսցէ ․․․շարադրոօղ սոյնոյ տետրակիս (Սահակ մանուկ վկայի վարքի) Կարնեցի նօտար տիրացու Յովհաննէսն եւ զծնօղսն սորին Յարութինն եւ զՆռանն»^[4]։ Հովհաննեսն էլ իր հերթին հիշատակում է իր դաստիարակներից և ուղղություն տվողներից Մխիթար վարդապետին․ «Աշխատությեամբ մանկավարժ Յօհաննէս նօտարիս հաւանութեամբ հօր իւրոյ Մխիթարայ վարդապետի»^[5] և Ստեփանոս վարդապետ Ջուղայեցուն․ «Որ ետ կարողութիւն ինձ մեղապարտիս գաղափարել զսոյն ամենացանկալի գիրքս քարոզից․․․ ի ՌՄԻԸ թւոյ (1779)... ի վայելումն գերյարգելի եւ հոգեւոր հօրն իմոյ Տեառն Ստեփանոս վարդապետի Ջուղայեցւոյ․․․ Յիշեսցիք ի յընդունական յաղաւթս ձեր զսոյն վերոգրեալ յարգելի պետն իմ զվայելողն սորին․․․ եւ զիս զյետնեալ ծառայս եւ սպասաւորս նորին զչնչին Յօհաննէս գրիչս Կարնեցի»^[3]^[6]։

Հովհաննես Կարնեցու ծնողների մահվան թվականներն հայտնի չեն, սակայն նրանց մահացած լինելու մասին տեղեկանում ենք նրա կողմից գրված՝ Գրիգոր Օշականցու ծննդյան, վարքի ու մահվան հիշատակարանի մեջ․ «Խնդրեմ ի հանդիպողացդ յիշել․․․ եւ հանգուցեալ զծնօղս իմ»^[3]^[7]։

Ստեղծագործություններ խմբագրել

Թողել է վկայաբան-էպիկական 5 պոեմ («Յաղագս ումեմն Մըսըր կոչեցեալ Սահակ մանկան․․․», 1788, «Յաղագս Վառվառ անուն ումեմն արիասիրտ աղջկան․․․», 1810)։ Հովհաննես Կարնեցուց մեզ է հասել մոտ 130 տաղ, որոնց մեծ մասը սիրո տաղեր են, երգվել և տարածված են եղել Կարինում ու շրջակայքում («Տաղ սիրոյ», «Ի սէր սիրելոյդ», «Տապ սիրոյ քոյ զիս տոչորեաց», «Հայիմ սէրս, որ ճեմս առեալ․․․» ևն)։ Ունի նաև ժողովրդական խաղերի և ջանգյուլումների ձևով գրված քառյակներ, հոգևոր երգեր։ Գրել է նաև հայատառ թուրքերեն տաղեր, թարգմանել հայերենից թուրքերեն (Կոմիտաս կաթողիկոսի շարականները, Ներսես Շնորհալու «Առաւոտ լուսոյ»-ն) և հակառակը։ Զբաղվել է նաև գրչությամբ։

Տես նաև խմբագրել

Ժողովածու (3227)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
↑ ^2,0 ^2,1 «Հայոց անձնանունների բառարան», Հրաչյա Աճառյան, Երևան, 1942, Հատոր 3, Ցուցակ 1, Էջ 703.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 «Չորս հայ տաղասացներ եւ անոնց տաղերը (Յովհաննէս Կարնեցի, Գրիգոր Օշականցի, Մովսէս Կարնեցի, Մարտիրոս Ղրիմեցի)», Համազասպ Ոսկյան, Վիեննա, 1966, էջ 1-57․
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 «Հովհաննես Կարնեցի, Տաղարան», աշխ. Շուշանիկ Նազարյանի, Երևան, Մատենադարան, 1962.
↑ «Վարք Գրիգորի Լուսաւորչի» Յովհաննէս Կարնեցի, 1822, էջ 9բ․ (թիվ 6601 ձեռագիր, Մատենադարան)․
↑ թիվ 2039 ձեռագիր, էջ 10 (Մատենադարան)․
↑ թիվ 6682 ձեռագիր, էջ 10 (Մատենադարան)․

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 6, էջ 562)։

Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

[_5e5775e65518eefb-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[Աճառյան-2] 2,0 ^2,1 «Հայոց անձնանունների բառարան», Հրաչյա Աճառյան, Երևան, 1942, Հատոր 3, Ցուցակ 1, Էջ 703.

[Ոսկյան-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 «Չորս հայ տաղասացներ եւ անոնց տաղերը (Յովհաննէս Կարնեցի, Գրիգոր Օշականցի, Մովսէս Կարնեցի, Մարտիրոս Ղրիմեցի)», Համազասպ Ոսկյան, Վիեննա, 1966, էջ 1-57․

[Նազարյան-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 «Հովհաննես Կարնեցի, Տաղարան», աշխ. Շուշանիկ Նազարյանի, Երևան, Մատենադարան, 1962.

[5] «Վարք Գրիգորի Լուսաւորչի» Յովհաննէս Կարնեցի, 1822, էջ 9բ․ (թիվ 6601 ձեռագիր, Մատենադարան)․

[6] թիվ 2039 ձեռագիր, էջ 10 (Մատենադարան)․

[7] թիվ 6682 ձեռագիր, էջ 10 (Մատենադարան)․

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Հովհաննես Կարնեցի
Ծնվել է	մոտ 1750-ականներ^[1]
Ծննդավայր	Կարին, Օսմանյան կայսրություն^[1]
Մահացել է	մոտ 1820-ականներ^[1]
Մահվան վայր	Կարին, Օսմանյան կայսրություն^[1]
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, գրիչ և ուսուցիչ