Հողային և ջրային կիսագնդեր
Երկրի ցամաքային և ջրային կիսագնդերը, որոնք երբեմն կապիտալիզացված են որպես ցամաքային կիսագունդ և ջրային կիսագունդ, պարունակում են համապատասխանաբար հողի և օվկիանոսի ամենամեծ հնարավոր ընդհանուր տարածքները։ Ըստ սահմանման (ենթադրելով, որ ամբողջ մակերեսը կարելի է դասակարգել որպես «ցամաք» կամ «օվկիանոս»), երկու կիսագնդերը չեն համընկնում։
Կիսագնդերի մասին վարկածները մի փոքր տարբերվում են։ Մի վարկածի համաձայն ցամաքային կիսագնդի կենտրոնը 47°13′հս. 1°32′արմ. (Ֆրանսիայի Նանթս քաղաքում)[1]։ Ջրային կիսագնդի կենտրոնը ցամաքային կիսագնդի կենտրոնի հակադարձն է, ուստի այն գտնվում է 47°13′հվ 178°28′արլ. լայնություններում (Խաղաղ օվկիանոսի Նոր Զելանդիայի Բոնտի կղզիների մոտակայքում)[1]։
Այլընտրանքային հանձնարարականը որոշում է, որ ցամաքային կիսագնդի կենտրոնը պետք է լինի 47°24′42″հս. 2°37′15″արմ. լայնություններում (Ֆրանսիայի Պիրյակ-Սուր-Մերի մերձակայքում գտնվող Դումեթ կղզում)[2][3]։ Ջրային կիսագնդի կենտրոնը գտնվում է 47°24′42″հվ. 177°22′45″արլ. լայնություններում (կրկին Նոր Զելանդիայի Բունտի կղզիների մոտ՝ Խաղաղ օվկիանոսի տարածքում)։
Աշխարհագրական առանձնահատկությունների բաշխում խմբագրել
Ցամաքային կիսագունդը զբաղեցնում է մոլորակի զգալի մասը (80,1%), ներառյալ Հարավային Ամերիկայի մեծ մասը և Ասիայի գրեթե ամբողջ մասը (ընդ որում ծովային Հարավարևելյան Ասիան միակ առանձնահատուկ բացառությունն է)։ Աֆրիկան, Եվրոպան և Հյուսիսային Ամերիկան գտնվում են բացառապես ցամաքային կիսագնդի սահմաններում։ Այնուամենայնիվ, նույնիսկ ցամաքային կիսագնդում, օվկիանոսի տարածքը դեռ փոքր-ինչ գերազանցում է ցամաքային տարածքին (մոտ 53% օվկիանոս և 47% հող)։ Ջրային կիսագունդը գրեթե նույնական է կիսագնդի համար, որը պարունակում է մարդկային ամենամեծ բնակչությունը[4]։ Ցամաքային կիսագունդը պարունակում է նաև Երկրի ներքին ջրերի մեծ մասը՝ ներառյալ Եվրասիայի Կասպից ծովը, Հյուսիսային Ամերիկայի Մեծ լճերը, Աֆրիկայի Մեծ լճերը և Սիբիրի Բայկալ լիճը։
Ջրային կիսագունդը զբաղեցնում է աշխարհի մոտ մեկ հինգերորդ մասը՝ ներառյալ Զատկի կղզին, Հավայան կղզին, Խաղաղ օվկիանոսի կղզիները, ծովային հարավարևելյան Ասիան, Մալայզիա թերակղզու հարավային մասը, Հնդկական թերակղզու հարավային ծայրը՝ Թայվանը, Ռյուկյու կղզիները և Ամերիկայի Հարավային կոնը։ Անտարկտիկան, Ավստրալիան և Զելանդիան գտնվում են բացառապես ջրային կիսագնդում։ Որոշ աղբյուրներ[1] հետագայում երկիրը բաժանում են «չոր ցամաքային մասի» և «սառցե հրվանդանի»։ Անտարկտիկան ջրային կիսագնդին ապահովում է Երկրի սառույցների մեծ մասով։
Խաղաղ օվկիանոսի և Հնդկական օվկիանոսի մեծ մասը և ամբողջ Հարավային օվկիանոսը գտնվում են ջրային կիսագնդում։ Համամասնորեն, ջրային կիսագուդը պարունակում է մոտ 89% Համաշխարհային օվկիանոսի ջուրը, 6% չոր հողի և 5% բևեռային սառույցների ջուրը[1]։
Ստորև բերված աղյուսակը հետևում է «Alphonse Berget»-ի երկու կիսագնդերի բաժանումն է[2] :
Մայրցամաք Տարածքը ցամաքային կիսագնդում (կմ2)
Տարածք ջրային կիսագնդում (կմ2) Աֆրիկա 29,818,400 0 Ամերիկա 34,955,670 3,391,010 Անտարկտիդա 0 13,120,000 Ասիա 40,897,241 3,245,649 Ավստրալիա և Խաղաղօվկիանոսյան կղզիներ 0 8,958,630 Եվրոպա 9,732,250 0 Հողի մակերեսը կիսագնդի սահմաններում 115,403,561 (80.1%) 28,715,289 (19.9%)
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Boggs, Samuel Whittemore (1945 թ․ դեկտեմբեր). «This Hemisphere». Journal of Geography. 44 (9): 345–355. doi:10.1080/00221344508986498.
- ↑ 2,0 2,1 Berget, Alphonse (1913). «Répartition géographique des Océans (détermination du pôle continental)». 10 (French). V. Annales de l'Institut océanographique.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «L'ILE DUMET: LE NOMBRIL DU MONDE». France Secret (French). Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «How Much of Humanity is on Your Side of World?». Brilliant Maps. 2015 թ․ սեպտեմբերի 27. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.