Հերման Շտաուդինգեր
Հերման Շտաուդինգեր (գերմ.՝ Hermann Staudinger, մարտի 23, 1881[1][2][3][…], Վորմս, Հեսսենի մեծ դքսություն, Գերմանական միություն - սեպտեմբերի 8, 1965[4], Ֆրայբուրգ իմ Բրայսգաու, Բադեն-Վյուրթեմբերգ, Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն), գերմանացի քիմիկոս (ԳՖՀ), բարձր մոլեկուլային միացությունների քիմիայի հիմնադիրներից։
Հերման Շտաուդինգեր գերմ.՝ Hermann Staudinger | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մարտի 23, 1881[1][2][3][…] Վորմս, Հեսսենի մեծ դքսություն, Գերմանական միություն |
| Մահացել է | սեպտեմբերի 8, 1965[4] (84 տարեկան) Ֆրայբուրգ իմ Բրայսգաու, Բադեն-Վյուրթեմբերգ, Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն |
| Քաղաքացիություն |  Գերմանիա |
| Մասնագիտություն | քիմիկոս, ճարտարագետ և համալսարանի դասախոս |
| Հաստատություն(ներ) | Ֆրայբուրգի համալսարան, Կարլսրուեի տեխնոլոգիական ինստիտուտ, Ցյուրիխի տեխնիկական բարձրագույն դպրոց և Ստրասբուրգի համալսարան |
| Գործունեության ոլորտ | ֆիզիկական քիմիա |
| Անդամակցություն | Լեոպոլդինա, Հայդելբերգի գիտությունների ակադեմիա և Բավարիական գիտությունների ակադեմիա |
| Ալմա մատեր | Հալլե-Վիտենբերգի համալսարան և Ցյուրիխի տեխնիկական բարձրագույն դպրոց |
| Տիրապետում է լեզուներին | գերմաներեն[1] |
| Գիտական ղեկավար | Դանիել Վորլանդեր |
| Եղել է գիտական ղեկավար | Լեոպոլդ Ռուժիչկա |
| Հայտնի աշակերտներ | Լեոպոլդ Ռուժիչկա |
| Պարգևներ | |
| Ամուսին(ներ) | Մագդա Ստաուդինգեր և Dora Staudinger? |
| Երեխա(ներ) | Hansjürgen Staudinger? |
 Hermann Staudinger Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն խմբագրել
Սովորել է Հալլեի և Մյունխենի համալսարաններում, Դարմշտադի բարձրագույն տեխնոլոգիական դպրոցում։ Եղել է Կարլսրուեի բարձրագույն տեխնիկական դպրոցի (1908-1912 թթ.), Ցյուրիխի ֆեդերալ դպրոցի (1912-1926 թթ.) և Ֆրայբուրգի համալսարանի պրոֆեսոր (1926-1951 թթ.)։
1940—1956 թվականներին՝ Բարձրամոլեկուլային միացությունների քիմիայի պետական ինստիտուտի տնօրեն։
Աշխատություններ խմբագրել
Գիտական աշխատանքները հիմնականում վերաբերում են բարձրամոլեկուլային միացությունների քիմիային։ Սինթեզել է առաջին կետենը՝ երկֆենիլկետենը (1905 թ.), ուսումնասիրել իզոպրենի, բուտադիենի, ալիֆատիկ երկազոմիացությունների ստացման եղանակները։ Առաջարկել է (1919 թ.) եռֆենիլֆոսֆինիմինի առկայությամբ կարբոնիլ խմբի թթվածնի ատոմը իմին խմբով փոխարինելու մեթոդ (Շտաուդինգերի ռեակցիա)։ Ապացուցել է, որ պոլիմերները բաղկացած են մեծ մոլեկուլներից՝ մակրոմոլեկուլներից (տերմինն առաջարկել է Շտաուդինգերը), որոնց ատոմներն իրար միացած են կովալենտ կապերով։ Առաջ է քաշել մակրոմոլեկուլների շղթայական կառուցվածքի տեսությունը, որը հետագայում լրացրեց ճյուղավորված մակրոմոլեկուլներ և եռաչափ պոլիմերային ցանց հասկացություններով։ Բացահայտել է պոլիմերի մոլեկուլային զանգվածի և նրա լուծույթի մածուցիկության կապը, մշակել մոլեկուլային զանգվածի որոշման, այժմ տարածված, մածուցիկաչափական մեթոդը։
1953 թվականի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր է։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 Encyclopædia Britannica
- ↑ 3,0 3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Nobelprize.org — Nobel Foundation.
- ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1953 — Nobel Foundation.
- ↑ Table showing prize amounts — Nobel Foundation, 2019.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հերման Շտաուդինգեր» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 577)։ 
|