Վիքիպեդիա

Հարձակում Թել Ավիվի դելֆինարիումում

Արյունահեղություն դելֆինարիումի դիսկոտեկում՝ 2001 թվականի հունիսի 1-ին Համասի ինքնասպան-ահաբեկչի կողմից իրականացրած ահաբեկչական գործողություն, որի ընթացքում իսլամիստ ահաբեկիչը պայթեցրել է իրեն Թել Ավիվի (Իսրայել) ծովափնյա գիշերային ակումբում՝ սպանելով 21 իսրայելցիների, որոնցից 16-ը եղել են դեռահաս, 120 մարդ վիրավորվել է[1][2][3]։ Զոհերի մեծամասնությունը իսրայելցի դեռահաս աղջիկներ էին, որոնց ընտանիքները նախկինում ներգաղթել էին ԽՍՀՄ-ի տարածքից։

Անգլերեն փորագրություն Թել Ավիվի Դելֆինարիումի հարձակման զոհերին նվիրված հուշարձանի վրա

Հարձակում խմբագրել

Կալկիլյա քաղաքից ինքնասպան-ահաբեկիչ Սաիդ Հոտարին ուրբաթ երեկոյան կանգնած էր Դելֆինարիումի դիմաց, երբ տարածքը լցվեց պատանիներով։ Ամբոխի մեծ մասը նախկին ԽՍՀՄ տարածքից ռուսախոս ընտանիքների երիտասարդներ էին, որոնք սպասում էին Դելֆին դիսկո-պարային երեկույթին մասնակցելու համար, իսկ մյուսները մտնում էին հարակից գիշերային ակումբ[4]։ Ողջ մնացածները հետագայում նկարագրել են, թե ինչպես երիտասարդ պաղեստինցի ահաբեկիչը ծաղրել է իր զոհերին նախքան պայթյունը, նրանց մեջ շրջել է ծպտված հագուստով և սխալմամբ նրան համարել են Ասիայի ուղղափառ հրեա։ Նախքան ռումբը պայթեցնելը, նա պայթուցիկներով լի թմբուկ է խփել և զոհերին եբրայերենով ծաղրել «ինչ-որ բան է տեղի ունենալու»[5]։ 23:27 րոպեին նա պայթեցրել է պայթուցիկ սարքը[6]։ Վկաները պնդում էին, որ մարմնի մասերը տարածվեցին ամբողջ տարածքում։ Հարևանությամբ գտնվող շատ քաղաքացիներ շտապ օգնություն էին ցույց տալիս։

Մահացածների տվյալներ խմբագրել

 
Թել Ավիվի Դելֆինարիումի հարձակման զոհերին նվիրված հուշարձան, որի վրա ռուսերենով գրված են զոհերի անունները

Սպանվել են մեկ իսրայելացի զինվորական և 20 քաղաքացիական անձիք, հիմնականում պատանի աղջիկները, որոնց ծնողները նախկինում գաղթել էին Իսրայել ԽՍՀՄ-ից[7]՝

  • Մարիա Տագիլցևա, 14, Նեթանյա[8]
  • Ռաիսա Նիմիրովսկի, 15, Նեթանյա[9]
  • Աննա Կազաչկովա, 15, Հոլոն[10]
  • Կատերին Կաստանիյադա-Տալկիր, 15, Ռամաթ Գան[11]
  • Իրինա Նեպոմնյաշչի, 16, Բաթ Յամ[12]
  • Մարինա Մեդվենդենկո, 16, Թել Ավիվ[13]
  • Յուլիա Մելիմով, 16, Թել Ավիվ[14]
  • Լիանա Սահակյան, 16, Ռամաթ Գան[15]
  • Մարինա Բերկովիզկի, 17, Թել Ավիվ[16]
  • Սիմոնա Ռոդին, 18, Հոլոն[17]
  • Ալեքսեյ Լուպալու, 16, Ուկրաինա[18]
  • Ելենա նելիմով, 18, Թել Ավիվ[19]
  • Իրենա Ուզդաչի, 18, Հոլոն[20]
  • Իլյա Գուտման, 19, Բաթ Յամ[21]
  • Ռոման Դեզանշվիլի, 21, Բաթ Յամ[22]
  • Դիեզ (Դանի) Նորմանով, 21, Թել Ավիվ[23]
  • Օրի Շահար, 32, Ռամաթ Գան[24]
  • Յաել-Յուլիա Սկլիանիկ, 15, Հոլոն[25] – մահացել է վնասվածքներից 2001 թվականի հունիսի 2-ին
  • Սերգեյ Պանչենկո, 20, Ուկրաինա[26] – մահացել է վնասվածքներից 2001 թվականի հունիսի 2-ին
  • Յան Բլում, 25, Ռամաթ Գան[27] – մահացել է վնասվածքներից 2001 թվականի հունիսի 3-ին
  • Եվգենիա Դորֆման, 15, Բաթ Յամ[28] – մահացել է վնասվածքներից 2001 թվականի հունիսի 19-ին

Ոճրագործներ խմբագրել

Թե՛ իսլամական ջիհադը, թե՛ «Հըզբոլլահ-Պաղեստին» ահաբեկչական խումբը, ի սկզբանե, պատասխանատվություն են ստանձնել ահաբեկչության համար, սակայն հետագայում հրաժարվել են այդ պահանջներից[29]։ Ավելի ուշ պարզվել է, որ հարձակումը կատարել է 22-ամյա Սաիդ Հոտարին «Համաս» զինված պաղեստինա-իսլամիստական խմբավորումից[30]։

Պաշտոնական արձագանքներ խմբագրել

Ներգրավված կողմեր

  Իսրայել

  • Իսրայելի պաշտոնյաները հարձակումը անվանել են «արյունահեղություն»[31]։

 

  • Պաղեստինյան իշխանության պետության նախագահ Յասեր Արաֆաթը դատապարտել է հարձակումը և հրադադարի կոչ արել[32]։
Պետականությունից վեր

  ՄԱԿ

  • ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Քոֆի Անանը հայտարարել է, որ «դատապարտում է ահաբեկչական հարձակումը ամենաուժեղ հնարավոր պայմաններով» և որ հարձակումն «ընդգծում է բռնության ցիկլը խախտելու հրատապությունը»[33]՞
Միջազգային

  Քուվեյթ

  • Քուվեյթի արտգործնախարար և գործող վարչապետ Սաբահ ալ-Ահմադ ալ-Ջաբեր Ալ-Սաբահը հայտարարել է, որ չի աջակցում պաղեստինցիների ահաբեկչությունն ընդդեմ քաղաքացիական անձանց[34]։

  ԱՄՆ

  • ԱՄՆ նախագահ Ջորջ Բուշը հայտարարել է, որ դատապարտում է հարձակումն ամենաուժեղ պայմաններում և «Անմեղ քաղաքացիների դեմ անիմաստ հարձակումների համար արդարացում չկա»[35]։

Հետևանքներ խմբագրել

Հարձակումից հետո իսրայելցիներից շատերը պահանջել են կոշտ ռազմական փոխհատուցում։ Այնուամենայնիվ, վարչապետ Արիել Շարոնը որոշել է շտապ հակընդեմ գործողություններ չկատարել։ ԱՄՆ-ը և այլ կառավարություններ Իսրայելի վրա դիվանագիտական ճնշում են գործադրել ձեռնպահ մնալ գործողություններից[32]։ Այնուամենայնիվ, հարձակումը հետագայում նշվեց որպես Իսրայելի կառավարության կողմից Իսրայելի Իսրայելական բաժանիչ արգելապատը կառուցելու պատճառներից մեկը.[36]:

Ռամալլայի փողոցներում տասնյակ պաղեստինցիներ տոնում և հրավառություն էին անում[4]։ Ահաբեկիչ Սաիդ Հոտարիի հայրը գովաբանել էր նրան որպես նահատակ[30]։ Նախագահ Ջորջ Բուշը պահանջեց, որ Յասեր Արաֆաթը դատապարտի ահաբեկչական գործողությունը[37]։ Հաջորդ օրը Իսրայելի արաբները կանգնեցին Դելֆինարիումի հարևանությամբ գտնվող «Հասան Բեք» մզկիթում և առարկաներ նետեցին ոստիկանության վրա[38]։

Իսրայելի Ահաբեկչության ուսումնասիրման տեղեկատվական կենտրոնի տվյալներով Իսրայելի պաշտպանության բանակի հետ սերտ կապեր ունեցող Իսրայելում հաստատված կազմակերպությունը, ԻՊԲ-ի օպերատիվ պաշտպանական գործողության ընթացքում ունեցել է նահատակների ընտանիքների և վիրավորների խնամքի հաստատության կողմից տրված երկու փաստաթուղթ, որոնք գտնվում են Պաղեստինյան ազգային մարմնի սոցիալական հարցերի նախարարության իրավասության տակ։ Փաստաթղթերում մանրամասն նկարագրված է 2000 ԱՄՆ դոլարի փոխանցումը ինքնասպան ահաբեկիչի հորը, որն այդ ժամանակ ապրում էր Հորդանանում (2001 թվականի հունիսի 18)[39][40]։

Դելֆինարիումի տեղայնք խմբագրել

Ահաբեկչությունից հետո Դելֆինարիումը լքված էր Թել Ավիվի առափնյայում՝ պատված գրաֆիտներով, մինչև 2018 թվականի մայիսին շենքը քանդվեց[41]։ Տարիներ շարունակ զոհերի ընտանիքի անդամները անհաջողությամբ քարոզարշավ են կազմակերպել` մշտապես պահպանել ավերված շենքը որպես հուշարձան։ Սակայն շենքը քանդվեց, որպեսզի ափի երկայնքով քայլուղին ընդարձակվի[42]։ Այս վայրում ամեն տարի տեղի է ունենում ահաբեկչության զոհերի հիշատակի արարողություն[38]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ O'Sullivan, Arieh (2001 թ․ նոյեմբերի 25). «No. 1 Hamas terrorist killed. Followers threaten revenge in Tel Aviv». Jerusalem Post. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2009 թ․ հունվարի 30-ին.
  2. ↑ Fisher, Ian (2006 թ․ հունվարի 29). «In Hamas's Overt Hatred, Many Israelis See Hope». New York Times. Վերցված է 2009 թ․ հունվարի 30-ին.
  3. ↑ Ynet – פיגוע בדולפינריום – , ynet.co.il; accessed 2 September 2015.
  4. ↑ 4,0 4,1 David Rudge (2001 թ․ հունիսի 4). «Bomb horror hits Tel Aviv disco». jpost.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ դեկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 3-ին.
  5. ↑ Chris McGreal,3,000 dead yet peace remains elusive, guardian.co.uk, 29 September 2003.
  6. ↑ https://www.youtube.com/watch?v=BaaT7vdSXrI#t=120
  7. ↑ «List of Victims of the Dolphinarium Terrorist Attack». Embassy of Israel in Washington DC. 2001 թ․ հունիսի 4. Վերցված է 2009 թ․ հունվարի 31-ին.
  8. ↑ «Maria Tagilchev». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  9. ↑ «Raisa Nimrovsky». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  10. ↑ «Anya Kazachkov». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  11. ↑ «Katherine Kastaniyada-Talkir». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  12. ↑ «Irina Nepomneschi». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  13. ↑ «Mariana Medvedenko». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  14. ↑ «Yulia Nelimov». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  15. ↑ «Liana Sakiyan». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  16. ↑ «Marina Berkovizki». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  17. ↑ «Simona Rodin». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  18. ↑ «Alexei Lupalo». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  19. ↑ «Yelena Nelimov». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  20. ↑ «Irena Usdachi». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  21. ↑ «Ilya Gutman». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  22. ↑ «Roman Dezanshvili». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  23. ↑ «Pvt Diez Normanov». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  24. ↑ «Ori Shahar». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  25. ↑ «Yael-Yulia Sklianik». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  26. ↑ «Sergei Panchenko». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  27. ↑ «Jan Bloom». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  28. ↑ «Yevgenia Dorfman». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  29. ↑ Bomb horror hits Tel Aviv disco Արխիվացված Մայիս 16, 2008 Wayback Machine, The Jerusalem Post, 4 June 2001.
  30. ↑ 30,0 30,1 «Bomber went to West Bank for a better life». the Guardian. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  31. ↑ Shalom, Silvan. "Q&A with Foreign Minister Silvan Shalom", Haaretz, 8 May 2008.
  32. ↑ 32,0 32,1 Deborah Sontag, "Arafat Calls for Cease-Fire, Deploring Tel Aviv Attack", New York Times, 3 June 2001.
  33. ↑ Press Release SG/SM/7829 Արխիվացված Հունիս 9, 2012 Wayback Machine, domino.un.org, 1 June 2001.
  34. ↑ «Tel-Aviv suicide bombing at the Dolphin disco-1-Jun-2001». MFA. 2001 թ․ հունիսի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.
  35. ↑ «Israeli police: Four dead in Tel Aviv bombing». CNN. 2005 թ․ փետրվարի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
  36. ↑ Israel Foreign Ministry, Four Years of Conflict: Israel's war against terrorism, 3 October 2004, p. 28
  37. ↑ «Bush to Arafat: You Must Condemn This Terrible Attack» (եբրայերեն). Ynet. 2001 թ․ հունիսի 2. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 4-ին.
  38. ↑ 38,0 38,1 14 лет со дня чудовищного теракта в тель-авивском "Дольфи" 01.06.2015 22:41, 9tv.co.il
  39. ↑ «The Palestinian Authority's support of Hamas' suicide terrorism». October 2004. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 4-ին.
  40. ↑ «The Palestinian Authority's support of Hamas' suicide terrorism». 2004 թ․ հոկտեմբերի 10. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 24-ին.
  41. ↑ Lidman, Melanie (2018 թ․ մայիսի 16). «Show's over for Tel Aviv's Dolphinarium eyesore». Times of Israel. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 12-ին.
  42. ↑ [Decided the fate of Tel Aviv Dolphinarium Решилась судьба тель-авивского дельфинария] 27-12-2014, 01:30, ЛЕОНИД РАБИН

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հարձակում_Թել_Ավիվի_դելֆինարիումում&oldid=9437210» էջից