Հայ բնակչությունն ըստ երկրների
Հայ բնակչությունն ըստ երկրների, հայկական գաղթօժախներ գոյություն ունեն ամբողջ աշխարհում։ Չնայած Հայկական սփյուռքի գաղթօջախներ գոյություն են ունեցել դեռևս հնագույն ժամանակներից, Հայաստանի Հանրապետությունից դուրս բնակվող հայերի մեծ մասը Հայոց ցեղասպանությունը վերապրածների ժառանգներն են կամ վերջերս Հայաստանից արտագաղթածները։ Տարբեր գնահատականներով, աշխարհում հայերի ընդհանուր թիվը կազմում է 7-ից 9 միլիոն մարդ[1][2][3][4][5][6][7][8], որոնց կեսից պակասն ապրում է Հայաստանում և դե ֆակտո անկախ Արցախի Հանրապետությունում։
Ստորև բերված աղյուսակներում թվարկված են այն երկրներն ու տարածքները, որտեղ բնակվում են հայերը․ ներկայացված տվյալները բերվում են ըստ տարբեր անհատների, կազմակերպությունների և լրատվամիջոցների պաշտոնական տվյալների և գնահատականների։
ԹվաքանակԽմբագրել
Թվաքանակի մասին գնահատականները կարող են տարբեր լինել, քանի որ որոշ երկրներում չկան հավասի տվյալներ։ Ֆրանսիայում, Գերմանիայում, Իսպանիայում, Նիդերլանդներում, Հունաստանում, Սիրիայում, Իրանում, Լիբանանում և շատ այլ երկրներում բնակչության վերջին մարդահամարների ժամանակ էթնիկ պատկանելությունը հաշվի չի առնվել, և այնտեղ բնակվող էթնիկ հայերի փաստացի թիվը որոշել գրեթե անհնար է։ Չնայած օտարազգի (արտասահմանում ծնված կամ օտարերկրյա քաղաքացիություն ունեցող) անձանց վերաբերյալ տվյալները Եվրոպական միության երկրների մեծ մասում կան, սակայն դրանք ամբողջ պատկերը չեն ներկայացնում և դժվար թե կարող են վերցվել որպես հայերի ընդհանուր թվի աղբյուր, քանի որ շատ երկրներում, հատկապես Ֆրանսիայում, հայերի մեծ մասը հայաստանցիներ չեն։ Բացի այդ, Հայաստանի ոչ բոլոր քաղաքացիներն ու Հայաստանում ծնված մարդիկ են էթնիկ հայեր, բայց նրանց ճնշող մեծամասնությունը հայեր են, քանի որ երկրի բնակչության մոտ 97,9%-ը հայեր են[9]։ Այլ երկրներում, որոնցից է Ռուսաստանը, հայերի պաշտոնական թիվը, շատերի կարծիքով, ցածրացված է, քանի որ երկրում շատ աշխատանքային միգրանտներ են ապրում։
Ամենաթարմ հաշվարկներԽմբագրել
Երկիր/Տարածք | Էթնիկ հայեր (վերջին պաշտոնական) |
Էթնիկ հայեր (ցածր նախահաշիվ) |
Էթնիկ հայեր (ցածր նախահաշիվ) |
Հայաստանում ծնվածներ (անկախ ազգությունից) |
ՀՀ քաղաքացիներ (անկախ ազգությունից) |
---|---|---|---|---|---|
Հայաստան | [10] | 2,961,801 (2011 մարդահամար)[Ն 1] | 2,700,000[12] | 3,000,000[13] | 2,821,026 (2011)[14] | 2,995,964 (2011)
Ռուսաստան | [15] | 1,182,388 (2010 մարդահամար)[16] | 1,700,000[17][18] | 2,500,000[19] | 511,150 (2010)[20] | 491,767 (2019)
ԱՄՆ | [21] | 485,970 (2017)[22] | 500,000[23][24] | 1,500,000[25] | 90,946 (2017)[26] | 26,611 (2017)
Ֆրանսիա | Չկա տվյալ | [27][28] | 300,000[29][30][31] | 600,000[25] | 28,108 (2014)[26] | 22,054 (2014)
Վրաստան | [32] | 168,102 (2014 մարդահամար)[33] | 170,000[34] | 250,000[35] | 9,158 (2014)[35] | 3,784 (2014)
Արցախ[Ն 2] | [36] | 144,683 (2015 մարդահամար)[37] | 140,000[38][39] | 150,000[40] | 16,335 (2015)[Ն 3] | 144,599 (2015)
Ուկրաինա | [43] | 99,900 (2001 մարդահամար)[44] | 120,000[45] | 150,000[46] | 52,168 (2001)|
Կանադա | [47] | 63,810 (2016 մարդահամար)[48][49] | 80,000[50] | 100,000[51] | 4,355 (2016)[52] | 2,120 (2016)
Արգենտինա | Չկա տվյալ | [53][54][55] | 70,000[56] | 150,000[57] | 1,227 (2001)|
Լիբանան | Չկա տվյալ | [58] | 53,000[59] | 80,000[60] | 25,000 (2020)|
Թուրքիա | Չկա տվյալ | [58][61][62] | 50,000[63][64] | 70,000[65] | 1,580 (2018)|
Աբխազիա | [66] | 41,875 (2016 estimate)[67] | 50,000[68] | 55,000||
Ավստրալիա | [69] | 19,241 (2016 մարդահամար)[70][71] | 45,000[72] | 60,000[25] | 1,390 (2017)|
Ուզբեկստան | [73] | 50,537 (1989 մարդահամար)[74] | 42,359[75] | 55,000||
Գերմանիա | Չկա տվյալ | [76][77] | 40,000[78][79] | 60,000[25] | 9,000 (2015)[80] | 27,275 (2018)
Իրան | Չկա տվյալ | [58] | 40,000[81] | 90,000||
Բուլղարիա | [82] | 6,552 (2011 մարդահամար)[83] | 30,000[84] | 50,000[85] | 1,629 (2018)[86] | 1,196 (2018)
Բելառուս | [87] | 8,512 (2009 մարդահամար)[88][89] | 30,000[90] | 35,000[87] | 1,622 (2009)|
Սիրիա | Չկա տվյալ | [91] | 25,000[91] | 28,000||
Հունաստան | Չկա տվյալ | [92] | 20,000[93][94] | 40,000[25] | 11,394 (2017)[26] | 5,317 (2017)
Բրազիլիա | Չկա տվյալ | [95][96] | 20,000[97][98] | 45,000||
Թուրքմենստան | [73] | 31,829 (1989 մարդահամար)[99] | 20,000[100] | 30,000||
Մեծ Բրիտանիա | Չկա տվյալ | [101][102] | 18,000[103] | 30,000[104] |
1,720 (2013)|
Ղազախստան | [105] | 13,776 (2009 մարդահամար)[106] | 15,000[107][108] | 25,000[109] | 993 (2009)|
Ուրուգվայ | Չկա տվյալ | [110] | 15,000[111] | 20,000||
Իսպանիա | Չկա տվյալ | [112] | 12,000[113] | 40,000[25] | 10,867 (2017)[26] | 10,851 (2017)
Բելգիա | Չկա տվյալ | [114] | 10,000[115] | 50,000[85] | 1,657 (2018)[86] | 4,794 (2018)
Նիդերլանդներ | Չկա տվյալ | [116] | 10,000[117] | 20,000[85] | 883 (2018)[86] | 1,175 (2018)
Իրաք | Չկա տվյալ | [118] | 10,000[119] | 15,000||
Ավստրիա | Չկա տվյալ | [120] | 6,000[120][121] | 7,000[85] | 3,504 (2018)[86] | 3,642 (2018)
Հունգարիա | [122] | 3,293 (2011 մարդահամար)[123] | 6,000[124] | 15,000[85] | 206 (2018)[86] | 211 (2018)
Եգիպտոս | Չկա տվյալ | [125] | 6,000[126] | 8,000||
Չեխիա | Չկա տվյալ | [127] | 5,000[128][129] | 12,000[85] | 1,824 (2018)[130] | 1,916 (2018)
Շվեդիա | Չկա տվյալ | [131] | 5,000[132][133] | 13,000[85] | 2,996 (2018)[86] | 1,577 (2018)
Լեհաստան | [134] | 3,000 (2011 մարդահամար)[135] | 5,000[136][137] | 30,000[85] | 1,442 (2009)[138] | 1,522 (2011)
Իսրայել | Չկա տվյալ | [139] | 5,000[140] | 10,000||
Մոլդովա | [141] | 1,000 (2014 մարդահամար)[142] | 5,000[143] | 10,000||
ԱՄԷ | Չկա տվյալ | [144] | 5,000[145] | 11,000||
Լատվիա | [146] | 2,632 (2011 մարդահամար)[147] | 4,500[148] | 5,000[85] | 724 (2018)[86] | 226 (2018)
Շվեյցարիա | Չկա տվյալ | [149] | 4,000[149] | 6,000[85] | 1,059 (2018)[86] | 738 (2018)
Քուվեյթ | Չկա տվյալ | [150][151] | 4,000[152] | 10,000||
Կիպրոս | [Ն 4][153] | 1,831 (2011 մարդահամար)[154] | 3,000[155] | 3,500[153] | 1,143 (2011 մարդահամար)[153] | 600 (2011 մարդահամար)
Հորդանան | Չկա տվյալ | [156][157] | 3,000[158][159] | 5,000||
Վենեսուելա | Չկա տվյալ | [95] | 3,000[160] | 4,000||
Իտալիա | Չկա տվյալ | [161] | 2,000[162] | 5,000[85] | 1,690 (2018)[86] | 1,137 (2018)
Ռումինիա | [163] | 1,361 (2011 մարդահամար)[164] | 2,000[164] | 3,000[85] | 101 (2018)[86] | 99 (2018)
Լիտվա | [165] | 1,233 (2011 մարդահամար)[166] | 1,500[167] | 2,500[85] | 410 (2018)[86] | 174 (2018)
Էստոնիա | [168] | 1,583 (2019)[169] | 1,400[170] | 2,000[85] | 720 (2018)[86] | 250 (2018)
Դանիա | Չկա տվյալ | [171] | 1,200[172][173] | 3,000[85] | 734 (2018)[86] | 394 (2018)
Նորվեգիա | Չկա տվյալ | [174] | 1,000[175] | 2,000[85] | 325 (2018)[86] | 126 (2018)
Տաջիկստան | [176] | 434 (2010 մարդահամար)[177][178] | 1,000[179] | 1,500||
Մերձդնեստր | [180] | 807 (2015 մարդահամար)[181] | 1,000[182] | 1,500||
Ղրղզստան | [183] | 793 (2019)[184] | 900[185] | 3,000||
Սլովակիա | Չկա տվյալ | [186] | 700[187] | 1,000[85] | 160 (2018)[86] | 59 (2018)
Չիլի | Չկա տվյալ | [188] | 600[95] | 1,500[25] | 10 (2003)|
Ալբանիա | Չկա տվյալ | [189] | 400[190] | 800||
Մեքսիկա | Չկա տվյալ | [191] | 400[192] | 1,500[25] | 21 (2016)[26] | 103 (2017)
Չինաստան | Չկա տվյալ | [193] | 500[193] | 500[194] | 400 (2020)|
Կատար | Չկա տվյալ | [195] | 350[195] | 500||
Հարավային Օսեթիա | [196] | 378 (2015 մարդահամար)[197] | 300[198] | 800||
ՀԱՀ | Չկա տվյալ | [199] | 300[199] | 300||
Հյուսիսային Մակեդոնիա | Չկա տվյալ | [200] | 300[200] | 300||
Սերբիա | [201] | 222 (2011 մարդահամար)[202] | 250[203] | 300||
Ֆինլանդիա | Չկա տվյալ | [204] | 200[205] | 700[85] | 112 (2018)[86] | 74 (2018)
Մալթա | Չկա տվյալ | [206] | 200[207] | 500[138] | 10 (2008)|
Նոր Զելանդիա | [208] | 228 (2013 մարդահամար)[209] | 200[210] | 220[208] | 48 (2013)|
Իռլանդիա | Չկա տվյալ | [211] | 150[212] | 500[85] | 156 (2011)[86] | 135 (2018)
Հնդկաստան | Չկա տվյալ | [213] | 150[214] | 200||
Պորտուգալիա | Չկա տվյալ | [215] | 100[216] | 110[86] | 102 (2018)|
Լյուքսեմբուրգ | Չկա տվյալ | [86] | 83[85] | 103[85] | 103 (2018)[217] | 105 (2020)
Կուբա | Չկա տվյալ | [218] | 80[219] | 80||
Եթովպիա | Չկա տվյալ | [220] | 80[221] | 100||
Սինգապուր | Չկա տվյալ | [222] | 80[223] | 100||
Ճապոնիա | Չկա տվյալ | [224] | 70[225][226] | 100[26] | 46 (2017)|
Հարավային Կորեա | Չկա տվյալ | [26] | 69[26] | 69[26] | 69 (2016)|
Սուդան | Չկա տվյալ | [227] | 50[227] | 50||
Մալայզիա | Չկա տվյալ | [228] | 45[229] | 50||
Թաիլանդ | Չկա տվյալ | [230] | 40[230] | 50||
Բահրեյն | Չկա տվյալ | [231] | 30[232] | 100||
Մարոկկո | Չկա տվյալ | [233] | 25[233] | 30||
Խորվաթիա | [234] | 37 (2011 մարդահամար)[235] | 15[235] | 15||
Լիխտենշտայն | Չկա տվյալ | [86] | 9[85] | 10[85] | 10 (2018)[86] | 9 (2018)
Սլովենիա | Չկա տվյալ | [86] | 8[85] | 17[85] | 17 (2018)[86] | 8 (2018)
Էսվատինի | Չկա տվյալ | [236] | 8[236] | 8||
Մոնակո | Չկա տվյալ | [237] | 6[237] | 6||
Պանամա | Չկա տվյալ | [238] | 6[238] | 6[238] | 6 (2010)|
Իսլանդիա | Չկա տվյալ | [86] | 2[85] | 9[85] | 9 (2018)[86] | 2 (2018)
Ֆարերյան կղզիներ | Չկա տվյալ | [239] | 1[239] | 1[239] | 1 (2020)|
Ադրբեջան[Ն 5] | [240] | 183 (2009 մարդահամար)[241][242] | 0[243] | 3,000
ՊատմականԽմբագրել
1911Խմբագրել
Գիտնական և Պոլսո Հայոց նախկին պատրիարք Մաղաքիա Օրմանյանը 1911 թվականին գրված իր «Հայկական եկեղեցի» գրքում գնահատել է Հայ Առաքելական եկեղեցու հետևորդ քրիստոնյա հայերի թիվը[244]։ Այդ տվյալները բնակչության բաշխման առավել մանրամասն տվյալներն են, որոնք հասանելի են մինչև Հայոց ցեղասպանությունը։ Ռոբերտ Հյուզենը գրել է․ «Օրմանիանի թվերը թվում են չափավոր և խելամիտ, թեև դա պարտադիր չէ, որ դրանք ճշգրիտ լինեն»[245]։
Երկիր | Հայեր |
---|---|
Օսմանյան կայսրություն | 1,709,550 |
Ռուսական կայսրություն | 1,579,500 |
Պարսկաստան | 83,400 |
ԱՄՆ | 50,000 |
Արևմտյան Եվրոպա ( Մեծ Բրիտանիա, Ֆրանսիա, Բելգիա, Շվեյցարիա) | 21,000 |
Բուլղարիա | 20,000 |
Եգիպտոս | 15,500 |
Ռումինիա | 10,000 |
Ավստրո-Հունգարիա | 9,000 |
Բրիտանական Հնդկաստան և Հնդկաչին | 6,000 |
Նիդերլանդներ | 4,000 |
Հունաստան | 1,000 |
Ընդհանուր | 3,508,950 |
1922Խմբագրել
1922 թվականի նոյեմբերին «Աշխարհի մոտավոր հայերի թիվը» վերնագրով փաստաթղթում ԱՄՆ Պետդեպարտամենտն ամփոփեց հայ բնակչության թվաքանակը։ 3 004 000 հայերից 817 873-ը Թուրքիայից փախստականներ են եղել․ այդ տեղեկությունը հիմնված էր Կոստանդնուպոլսում բրիտանական դեսպանատան և Մերձավոր Արևելքում ամերիկյան օգնության կոմիտեի գործակալների կողմից 1921 թվականին տրամադրած տեղեկատվությունների հիման վրա։ Այդ թվի մեջ չեն մտնում ո՛չ քեմալականների կողմից պահվող աշխատունակ հայերը, ո՛չ կանայք ու երեխաները, որոնք Ազգերի Լիգայի տվյալներով ստիպված են եղել իսլամ ընդունել՝ մոտավորապես 95 հազար մարդ։
Երկիր | Հայեր |
---|---|
ԽՍՀՄ | 2,195,000 |
— Հայկական ԽՍՀ | 1,200,000 |
— Վրացական ԽՍՀ | 400,000 |
— Ադրբեջանական ԽՍՀ | 340,000 |
— Միջին Ասիա | 30,000 |
— այլ խորհրդային տարածքներ | 225,000 |
Օսմանյան կայսրություն | 281,000 |
ԱՄՆ և Կանադա | 125,000 |
Սիրիա, Պաղեստին և Միջագետք | 104,000 |
Հունաստան և Կիպրոս | 79,000 |
Պարսկաստան | 50,000 |
Բուլղարիա | 46,000 |
Ռումինիա | 43,000 |
Կենտրոնական և Արևմտյան Եվրոպաներ | 38,000 |
Եգիպտոս, Սուդան և Եթովպիա | 28,000 |
Բրիտանական Հնդկաստան, Նիդերլանդներ և Ավստրալիա | 12,000 |
Արգենտինա | 3,000 |
Ընդհանուր | 3,004,000 |
1966Խմբագրել
Ռիչարդ Դոքմեջյանը, մեջվերելով 1966 թվականի դեկտեմբերի 4-ին տպագրված «Հայրենիքի ձայն» ամսագիրը, 1968 թվականին տվյալներ է հայտնել «Խորհրդային հետազոտություններ» ամսագրում[246]․ նույն ամսագիրը մեջբերվել է նաև Դեյվիդ Մարշալ Լանգի և Քրիստոֆեր Ջոզեֆ Ուոքերի կողմից 1976 թվականին գրված հայերի մասին հոդվածում[247]։
Երկիր | Հայեր |
---|---|
ԽՍՀՄ | 3,500,000 |
— Հայկական ԽՍՀ | 2,000,000 |
— Ադրբեջանական ԽՍՀ | 560,000 |
— Վրացական ԽՍՀ 550,000 | |
— Խորհրդային Ռուսաստան | 330,000 |
— այլ խորհրդային տարածքներ | 60,000 |
ԱՄՆ և Կանադա | 450,000 |
Թուրքիա | 250,000 |
Իրան | 200,000 |
Ֆրանսիա | 200,000 |
Լիբանան | 180,000 |
Պատկեր:Flag of Syria (1963–1972, 1-2).svg Սիրիա | 150,000 |
աշխարհի այլ տարածքներ | 570,000 |
Ընդհանուր | 5,500,000 |
Խորհրդային հանրապետություններ (1926–1989)Խմբագրել
Խորհրդային Միությունում և նրա կազմի մեջ մտնող հանրապետություններում բնակվող հայերի թվաքանակի մասին ստույգ տվյալներ կան, քանի որ ԽՍՀՄ-ում բոլոր մարդահամարներում մարդիկ թվագրվում էին ըստ էթնիկ պատկանելության։
Հանրապետություն | 1926[248] | 1939[249] | 1959[250] | 1970[251] | 1979[252] | 1989[73] |
---|---|---|---|---|---|---|
ԽՍՀՄ | 1,567,568 | 2,152,860 | 2,786,912 | 3,559,151 | 4,151,241 | 4,623,232 |
Հայկական ԽՍՀ | 743,571 | 1,061,997 | 1,551,610 | 2,208,327 | 2,724,975 | 3,083,616 |
Ադրբեջանական ԽՍՀ | 282,004 | 388,025 | 442,089 | 483,520 | 475,486 | 390,505 |
Վրացական ԽՍՀ | 313,741 | 415,013 | 442,916 | 452,309 | 448,000 | 437,211 |
Ռուսական ԽՖՍՀ | 195,410 | 218,156 | 255,978 | 298,718 | 364,570 | 532,390 |
Ուզբեկական ԽՍՀ | 14,976 | 20,394 | 27,370 | 34,470 | 42,374 | 50,537 |
Ուկրաինական ԽՍՀ | 10,631 | 21,688 | 28,024 | 33,439 | 38,646 | 54,200 |
Թուրքմենական ԽՍՀ | 13,859 | 15,996 | 19,696 | 23,054 | 26,605 | 31,829 |
Ղազախական ԽՍՀ | 7,777 | 9,284 | 12,518 | 14,022 | 19,119 | |
Տաջիկական ԽՍՀ | 1,272 | 2,878 | 3,787 | 4,861 | 5,651 | |
Ղրղզական ԽՍՀ | 728 | 1,919 | 2,688 | 3,285 | 3,975 | |
Բելառուսական ԽՍՀ | 99 | 1,814 | 1,751 | 2,362 | 2,751 | 4,933 |
Մոլդովական ԽՍՀ | 1,218 | 1,336 | 1,953 | 2,873 | ||
Լատվիական ԽՍՀ | 1,060 | 1,511 | 1,913 | 3,069 | ||
Լիտվական ԽՍՀ | 471 | 508 | 955 | 1,655 | ||
Էստոնական ԽՍՀ | 648 | 604 | 845 | 1,669 |
1986ԽմբագրելՀայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր XIII («Խորհրդային Հայաստան»), 1987[253]
2012ԽմբագրելՀայաստան հանրագիտարան, 2012[254]
Տես նաևԽմբագրելԱղբյուրներԽմբագրել
ԳրականությունԽմբագրել
|