Հայկական կոնյակ
Հայկական կոնյակ, Հայաստանում արտադրված ալկոհոլային խմիչքի ապրանքանիշի անվանում։
| Հայկական կոնյակ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | բրենդի և բրենդ |
| Արտադրող | Երևանի կոնյակի գործարան |
| Ծագման երկիր |  Հայաստան |
| Ստեղծման տարի | 1887 |
| ybc.am | |
 Armenian cognac Վիքիպահեստում | |
Հայկական կոնյակները ԽՍՀՄ-ի տարիներին արժանանում էին արժեքավոր մրցանակների, զբաղեցնում էին առաջին հորիզոնականները, որի համար մեծ ճանաչում էին գտնում աշխարհի տարբեր երկրներում։
Կառավարության որոշմամբ ներմուծվել է «Արբուն» բառը, որպես նոր ապրանքանիշի անվանում։ Այս ամենը նպատակ ունի «Հայկական կոնյակ» և «Հայկական ապրանքանիշ» հասկացությունները սահմանազատել ընդհանուր կոնյակներից։ Համաձայն, գործող «Խաղողի հումքից պատրաստված ալկոհոլային խմիչքների մասին» օրենքի, խմիչքների տեսակները բացարձակապես նույնականացված են, մասնավորապես այն խմիչքները, որոնք բավարարում են մի շարք արտադրական պահանջներին։ Խմիչքներից որոշները պատրաստված են կայուն սպիրտով և, միայն, Հայաստանում և Լեռնային Ղարաբաղում աճող խաղողների տեսակներից. շշալցված են Հայաստանում։ Միևնույն ժամանակ նույն օրենքը սահմանում է «կոնյակ» հասկացությունը, որն ներառում է 40% ներմուծված և 60% տեղական սպիրտ։ Իրոք, կառավարության որոշումը վերաբերվում է «կոնյակ» հասկացությանը, որը փոխարինվել է «արբուն» բառով։
Հայկական առավել հայտնի կոնյակներն (Արարատ, Անի, Ախթամար, Նաիրի և այլն) այժմ արտադրվում են Pernod Ricard Armenia ընկերության կողմից[1]։
Պատմություն խմբագրել
Արարատի ավանդազրույց խմբագրել
Համաձայն մի ավանդազրույցի, ջրհեղեղի ժամանակ Նոյան տապանը կանգ է առել Արարատ լեռան վրա։ Նոյն աղավնուն բաց է թողել՝ ցամաք գտնելու, իսկ թռչունը վերադարձել է կտցին ձիթենու ճյուղ։ Երբ ջրերը հետ են քաշվում, Նոյն իջնում է լեռան վրայից և բնակություն հաստատում դաշտում։ Այդ ժամանակ նա վեց հարյուր տարեկան էր։ Իր որդիների հետ նա սկսում է խաղող աճեցնել։ Ենթադրվում է, որ մարդկությունն առաջին անգամ զգացել է գինու համը, երբ Նոյը համտեսել է Արարատի ստորոտում եղած կենարար խմիչքը։
Հնագույն ձեռագրերն ու ժողովրդական ավանդազրույցներն ապացուցում են, որ ժամանակակից Հայաստանի տարածքում գինեգործությամբ և խաղողագործությամբ զբաղվել են մ.թ.ա XV դարից։ Հունական պատմիչներ Հերոդոտոսի, Քսենոփոնի, Ստրաբոնի աշխատություններում հիշատակվում է, որ հայկական կոնյակն արտահանվում էր հարևան երկրներ՝ վաճառելու համար։ Գինին եղել է բարձր որակի, հին և զանազան։ Հայաստանը խաղողի աճեցման ամենահին ավանդույթ ունեցող երկիրն է։
Ներկայումս, Հայաստանում կոնյակի արտադրության համար աճեցվում են խաղողի 6 հիմնական տեսակներ. 5-ը հայկական՝ մսխալի, գառան դմակ, ոսկեհատ, կանգուն և մեկը վրացական՝ ռքածիթելի։ Նախկինում հատապտուղները խառնում էին, այնուհետև հյութը քամում էին խաղողի ալկոհոլ ստանալու համար։ Այժմ պտուղները դասակարգում են ըստ իրենց տեսակների։
Առաջին կոնյակի գործարանը Հայաստանում խմբագրել
Կոնյակագործությունը Հայաստանում սկիզբ է առել 1887 թվականին։ Գիլդիայի վաճառական Ներսես Թաիրյանի կողմից, Երևանում ստեղծվել է առաջին գինու գործարանը։ Գինու վերամշակման գործարանում կոնյակի սպիրտի թորման համար տեղադրվել է երկու հրդեհային տարանջատման սարքեր։
Թորումը և կոնյակի պատրաստման գործընթացն իրականցվել է դասական ֆրանսիական տեխնոլոգիայով, ինչպես ֆրանսիական կոնյակներն են։ Այդ ժամանակահատվածում գրեթե 150 տարվա պատմություն ունեցող կոնյակները ձեռք էին բերել մեծ համբավ և ժողովրդավարություն։
1899 թվականին պատրաստի արտադրանքի փոխադրման հետ առաջացած խնդիրների պատճառով (այդ ժամանակ Հայաստանի տարածքում չկար երկաթուղի) Ներսես Թաիրյանը գործարանը վաճառեց ռուս առևտրականներ Շուստովներին։
Շուստովներ ու հայկական կոնյակ խմբագրել
1893-ից 1894 թվականներին Երևանում կառուցվում են ևս երեք նոր կոնյակի գործարաններ, իսկ 1914 թվականին Հայաստանում գործարանների թիվը հասնում է 15-ի։ Ամենամեծը՝ Թաիրյանից Շոստովների գնած կոնյակի գործարանն էր։ Գործարանի գլխավոր գինեգործը, ընդհուպ մինչև 1947 թվականը, և առաջին կառավարիչը դառնում է Կիրիլ Սիլչենկոն։ Նրա ղեկավարության տարիներին ստեղծվում են «Տոնական», «Հոբելյանական» և այլ ապրանքանիշի կոնյակները։ Շուստովների օրոք կոնյակի գործարանը մեծ զարգացում է ունենում։ Գյուղացիներն ու տաղանդավոր տեսուչ Մկրտիչ Մուսինյանցը, ով կրթություն էր ստացել ֆրանսիական գինեգործական և խաղողագործության դպրոցում (քաղաք Վրենի), հասկացել էին, որ Արարատյան դաշտը քիչ թե շատ բավարարում է խաղողի աճեցման և կոնյակագործության հիմնադրման համար։
Շուստովների կոնյակի գործարանը ժամանակ առ ժամանակ ընդլայնվում էր։ Հայտվեցին օժանդակ արտադրամասեր և նոր պահեստներ՝ կոնյակի սպիրտը պահելու համար, կառուցվեց նոր կոնյակի գործարան, որտեղ տեղադրվեցին 12 թորման ապարատներ։
Առաջին կաղնուց տակառները հայկական կոնյակի համար բերվել էին Ֆրանսիայից, և մինչև օրս էլ կոնյակի հիմնական տեսակները պահվում են հենց այդ տակառներում։ Ակնհայտ է, որ կոնյակի արտադման ֆրանսիական տեխնոլոգիան և տեսուչ Մուսինյանի ֆրանսիական կրթությունը պատճառ հանդիսացան հայկական կոնյակների այդ ժամանակվա բարձր որակին։ Թողարկվեցին «Ֆին-շամպայն», «Ֆին-շամպայն ընտիր», «Ֆին-շամպայն լավագույն», «Էքստրա» և այլ տեսակի կոնյակներ։
Հեղափոխությունից հետո՝ Արարատի տրեստ խմբագրել
Հեղափոխությունից հետո, Շուստովների ձեռնարկությունն ազգայնացվեց Հայաստանի առաջին հանրապետության կողմից, և վերածնվեց «Արարատ»-ի կոնյակի և գինու գործարան անվամբ։ Դասական տեխնոլոգիան, Արարատյան դաշտի բարենպաստ կլիմայական պայմանները, այնտեղ աճեցված որակյալ խաղողի տեղական սորտերը (գառան դմակ, չիլար, ոսկեհատ) սովետական ժամանակներում ապահովեցին հայկական կոնյակի մեծ ճանաչումը։ Հայկական կոնյակները գնանշվում էին ԽՍՀՄ-ում։ 1940-ական թվականների վերջին «Արարատ»-ի տրեստը նեղացավ տարածաշրջանի հին գործարանների համեմատ, և 1953 թվականին կոնյակի խանութներն ու ալկոհոլային թորման կենտրոնները «տեղափոխվեցին» կոնյակի արտադրման համար կառուցված մի նոր՝ Երևանի կոնյակի գործարան։ Կենտրոնական գործարանը զբաղեցնում է շուրջ 8,5 հա մակերես և գտնվում է Երևանի կենտրոնում։
Հումքի բազայի աճի և կոնյակի արտադրության ընդլայնման անհրաժեշտության առնչությամբ, գրեթե բոլոր հայկական գինեգործարանները պարտավորվեցին զբաղվել սպիրտի թորմամբ։
Արդյունքում, 2010 թվականի առաջին կեսին Ռուսաստան ներմուծվեց մոտ 3,9 մլն լիտր հայկական կոնյակ, ինչը 34%-ով ավելի էր 2009 թվականի նույն ժամանակահատվածի ցուցանիշից[2]։
Ստանդարտավորում խմբագրել
Մինչև 1999 թվականը հայկական կոնյակը արտադրվել է սովետական ԳՕՍՏ-ի համաձայն, որտեղ ապրանքին հստակ սահմանում չի տրվել, որպես «Հայկական կոնյակ»։ ԳՕՍՏ-ն ուներ անորոշ ձևակերպումներ, և նրա օգնությամբ գրեթե անհնար էր որոշել, թե որ ըմպելիքն էր կեղծ և որը՝ ոչ։ Բացի դրանից, հայկական կոնյակի ապրանքանշանները գրանցված չէին, և ազատորեն օգտագործվում էին արտադրողների կողմից՝ նույնիսկ Հայաստանի տարածքից դուրս։
1999 թվականի մարտի 1-ին ուժի մեջ մտավ հայկական կոնյակի արտադրության հայկական ստանդարտը, որը մշակվել էր Երևանի կոնյակի գործարանի նախաձեռնությամբ։ Նոր ստանդարտը օրենքով սահմանեց հայկական կոնյակին վերաբերող ամենակարևոր կետերը. հայկական կոնյակը պետք է պատրաստված լիներ խաղողի սպիրտից և Հայաստանում արտադրված խաղողից։
Հայկական կոնյակների տեսակներ խմբագրել
Կախված կոնյակների տարիքից և տեսակներից, հայկական կոնյակները բաժանվում են երեք մասի. սովորական, տեսակավոր և կոլեկցիոն։
Սովորական կոնյակներ խմբագրել
Սովորական կոնյակները արտադրված են կոնյակի սպիրտով, պահվում են ամենաքիչը 3 տարի և կազմում են հետևյալ խմբերը՝
- Երեքամյա կոնյակ՝ պատրաստված է կոնյակի սպիրտից, պահվում է կաղնուց տակառներում 3 տարուց ոչ պակաս
- Չորսամյա կոնյակ՝ պատրաստված է միջին տարիքի կոնյակի սպիրտից, պահվում է 4 տարուց ոչ պակաս
- Հինգամյա կոնյակ՝ պատրաստված է միջին տարիքի կոնյակի սպիրտից, պահվում է 5 տարուց ոչ պակաս
Հետևաբար, եթե կոնյակի անվան տակ աստղիկներ են լինում, դրանց թիվը ցույց է տալիս կոնյակի տարիքը։
Տեսակավոր կոնյակներ խմբագրել
Տեսակավոր կոնյակները պատրաստվում են կոնյակի սպիրտով, պահվում են կաղնուց տարաներում՝ 6 տարուց ոչ պակաս։ Տեսակավոր կոնյակ պատրաստելու համար օգտագործվող ալկոհոլը չպետք է գերազանցի կոնյակի սահմանված տարիքին։
Կոլեկցիոն կոնյակներ խմբագրել
Կոլեկցիոն կոնյակները արտադրվում են սովորական կոնյակներից, պահվում են կաղնուց պատրաստված տարաներում։ Կոլեկցիոն կոնյակները պահպանում են սովորական կոնյակների անունները։
Պատրաստման տեխնոլոգիա խմբագրել
Ընդհանուր տեխնիկական պահանջները, որոնց պետք է համապատասխանեին կոնյակները, 1999 թվականից հետո նույնպես կարգավորվում են ստանդարտներով, պետք է արտադրվեն տեխնոլոգիական ցուցումներով, սահմանաված կարգով՝ հաստատված սանիտարական նորմերին ու կանոններին համապատասխան։
Ըստ «օրինաչափական ցուցանիշների», ինչպիսիք են՝ թափանցիկությունը, գույնը, համը և հոտը, իրական հայկական կոնյակը համապատասխանում է հետևյալ պահանջներին. այն թափանցիկ է, փայլուն, առանց կողմնակի միացությունների և նստվածքի, գույնը վառ դարչնագույնից մինչև մուգ դարչնագույն, ունի լավ հոտ ու համ, որը բնորոշ է այս տեսակի կոնյակներին, առանց որևէ հավելուրդի և կողմնակի համի։
«Ֆիզիկաքիմիական ցուցանիշների» համաձայն, կոնյակը պետք է համապատասխանի մի շարք նորմերի, այսպիսով, էթիլային սպիրտի ծավալային մասը պետք է լինի առնվազն 40%, իսկ մեթիլային սպիրտի զանգվածային կոնցենտրացիան չպետք է գերազանցի 20 մգ / դմ³, շաքարի զանգվածային կոնցենտրացիան մինչև 1.0 գ / դմ³, պղնձի զանգվածային կոնցենտրացիան մինչև 5.0 մգ / դմ³ է, իսկ երկաթի զանգվածային կոնցենտրացիան՝ մինչև 1.5 մգ / դմ³: Այս դեպքում, էթիլ սպիրտի ծավալային մասը, շաքարի զանգվածային կոնցենտրացիան որոշվում են կոնյակի՝ կոնկրետ տեսակի տեխնիկական վիճակում։
Հայկական կոնյակի արտադրման հումք խմբագրել
Հայկական ստանդարտը նկարագրում է նաև կոնյակների արտադրության համար օգտագործվող հումքի և նյութերի տեխնիկական պահանջները և կարգավորում է փաթեթավորման, պիտակավորման, որակի հսկողության, ապրանքների տեղափոխման և պահեստավորման պահանջները։
Հայկական կոնյակների արտադրությունը հիմնականում հիմնված է Արարատյան դաշտում աճող հայրենի էնդեմիկ խաղողի սորտերի վրա՝ Ոսկեհատ, Գառան դմակ, Չիլար, Մսխալի, Կանգուն, Բանանց, Կախեթ, Մեխալի։
Կոնյակի արտադրության համար խաղողը հավաքում են սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին։ Խաղողի հաջող գինեֆիկացման համար, անհրաժեշտ է, որ նրանում եղած շաքարի պարունակությունը չգերազանցի 18-20%-ը, այսինքն ճութերը պիտի լինեն մի փոքր անհաս։
Հայկական կոնյակի պատրաստման գործընթաց խմբագրել
Հայկական կոնյակը, իր արտադրման գործընթացով գրեթե չի տարբերվում դասական ֆրանսիական կոնյակից։
Գինեֆիկացումը տևում է 7-ից 10 օր՝ սպիտակ գինիների սխեմայով (այսինքն առանց մացերացիայի), բայց առանց ծծմբամշակման (այսինքն` առանց ծծմբաթթվի կայունացման)։ Գինեֆիկացման գործընթացի վերջում, շաքարի պարունակությունը հասցվում է մինչև 0,3%, իսկ ալկոհոլինը՝ 10-12%.
Գինեֆիկացման ընթացքում արդյունքում ստացված գինու հումքը ուղարկվում է զտման։ Հայաստանում կոնյակի սպիրտի թորումը կատարվում է հատուկ ապարատներով՝ երկու համակարգով՝ խորանարդների շարանտային ձևով պարբերական գործընթաց (կրկնակի), Զոհրաբյանի խորանարդների պարբերական գործընթացի համակարգ (անմիջական)։
Շարունակական գործողությունների սյունակները, հայտնի են ռուսական մի քանի կոնյակի գործարաններում, Հայաստանի առաջատար արտադրողներից և ոչ մեկը չի օգտագործում այս մեթոդը։ Փաստն այն է, որ օգտագործվող սարքերը, պարբերական գործընթացների ժամանակ ալկոհոլը ավելի քիչ են մաքրում խառնուրդներից, բայց այն ավելի բուրավետ է լինում, իսկ շարունակաբար օգտագործման պայմաններում ալկոհոլը մաքրվում է՝ գործնականում դառնալով ցնդող նյութերից զուրկ։
Որպեսզի տանինային նյութերի զտումն իրականանա ինտենսիվորեն, թորումից հետո կոնյակի սպիրտն անպայման տեղափոխում են նոր տարաներ (օգտագործված մեկ կամ երկու անգամ)։ 4-ից 6 ամիս հետո «երիտասարդ» սպիրտը հետ են լցնում նախկինում արդեն օգտագործված տարաները՝ այնտեղ էքստրակցիան ավելի ինտենսիվ է ընթանում։
Հայկական կոնյակ ստանալու համար սպիրտի հնեցման գործընթացը տևում է ամենաքիչը 3 օրացույցային տարի։
Հնեցման գործընթացին էապես նպաստում է ջերմաստիճանային ռեժիմը, ինչքան բարձր է սենյակի ջերմաստիճանը՝ այնքան ավելի հեշտ է իրականացվում աղաղների զտումը։ Հայկական կոնյակի ստացման արտադրամասերում ջերմաստիճանի տատանման լայնույթը բավականին մեծ է. ամռանն այստեղ լինում է շատ շոգ, իսկ ձմռանը՝ ցուրտ։ Այդ իսկ պատճառով սպիրտի հնեցումը Հայաստանի ծայրահեղ կլիմայի պայմաններում՝ ձմեռային սառնամանիքները՝ -20-ից -25 °C, և 40 աստիճան ամառային տոթը, հայկական կոնյակին տալիս են բացառիկ նրբություն և ներդաշնակություն։
Կոնյակի որակյալ ռեցեպտուրայի պատրաստումից հետո սկսվում է բուն կուպաժավորումը։ Այն պատրաստվում է հատուկ ուղղահայաց, չժանգոտվող պողպատից անոթում,ունի դիտանցք և պոմպ։
Սահմանված սխեմայի համաձայն կոնյակի սպիրտին ավելացվում է ջուր, անուշահյութ, գունակ, և այս ամբողջ «կոկտեյլը» խառնվում է մի քանի ժամ։
Կոլերը (ֆր.՝ couleur՝ գույն) քաղցր մրգահյութի ջրային լուծույթ է (1:100) (ֆր.՝ caramel), ունի հակինթից (ռուբին) միջև մուգ շագանակագույն գույն և այրված շաքարի համ։ Կոլերը պատրաստում են պղնձե կաթսաներում, բաց կրակի վրա՝ 160-180 °C:
Կոյակի պատրաստման ժամանակ գույնը համարվում է կարևորագույն բաղադրիչը, այն խմիչքին, անշուշտ, տալիս է փայլ և գույն, ինչպես նաև կայունացնում է համն ու հոտը։
Հայկական կոնյակի պատրաստման առանձնահատկությունը ջրի մեջ է։ Եթե դասական ֆրանսիական կոնյակում օգտագործվում է թորած ջուր, ապա հայկականում՝ աղբյուրի։ Յուրաքանչյուր հայկական կոնյակի գործարան ունի անհարժեշտ ակն-աղբյուրներից և կուպաժավորման ժամանակ օգտագործում է հենց այդ ջուրը։
Արդեն պատրաստ կուպաժը լցնում են կաղնուց տարաների մեջ, որտեղ միայն հասուն կոնյակը կարող է որոշ ժամանակ «հանգստանալ»։ Այս գործընթացը զուտ նրա համար է, որպեսզի սպիրտերը ձուլվել, այսինքն հարմարվում են իրար՝ հասնելով ներդաշնակության և համային հավասարության ամենաբարձր բալանսին։
Հանգստի ժամանակը կախված է կոնյակի տեսակից. եթե սովորականի (երեքից հինգ տարի) համար անհրաժեշտ է երեքից վեց ամիս, ապա ավելի հին կոնյակները պահվում են անհամեմատ ավելի շատ։ Օրինակ, տասնամյա կոնյակները հանգստի են ենթարկվում մեկ տարուց մինչև մեկուկես տարի (դա որոշում է կոնյակի վարպետը)։
Սովորական և տեսակավոր կոնյակների հանգիստն իրականանում է տարբեր կետերի համաձայն։ Տեսակավորները պահվում են 400 լիտրանոց տարաներում, իսկ սովորականները՝ հատուկ կաղնուց տակառներում մինչև 35 հազար լիտր ծավալով։ Հայկական կոնյակների համար նախատեսված տակառները պատրաստվում են Հայաստանում և Արցախում աճող կովկասյան կաղնուց։
Հանգստից հետո, ամիջական տարալցումից առաջ կոնյակը ենթարկվում է սառեցման և կրկնակի ֆիլտրման։
Հայկական կոնյակների ապրանքանիշներ խմբագրել
Ռուսական շուկայում առավել հայտնի հայկական կոնյակների ապրանքանիշներ.
- «Արարատ»։ «3 աստղ» (3 տարի), «5 աստղ» (5 տարի), «Անի» (6 տարի), «Ընտիր» (7 տարի), «Ախթամար» և «Հոբելյանական» (10 տարի), «Դվին» (50°, 10 տարի), «Վասպուրական» և «Տոնական» (15 տարի), «Նաիրի» և «Հայաստան» (20 տարի), «Երևան» (57°, 20 տարի, թողարկումը վերսկսվել է 2011-ի դեկտեմբերից), «Էրեբունի» (25 տարի), «Կիլիկիա» (30 տարի), «Նոյան տապան» (50 տարի) (վերջին երեք տեսակի կոնյակները աճուրդային են, թողարկվում են տասը տարին մեկ, ազատ շուկա չեն ներմուծվում։ «Նոյան տապան»-ի մեջ ներառված է 100 տարվա ծերացման կոնյակի խառնուրդ) արտադրված է Երևանի կոնյակի գործարանում։
Պարգևներ խմբագրել
- 2010 թվականի սեպտեմբերի 20-ին հայկական «Արարատ» կոնյակը EACA Euro Effies կողմից արժանացավ արծաթյա մրցանակի[3]։
- 2011 թվականի փետրվարի 21-ին հայկական Great Valley ապրանքանիշի կոնյակները «Պրոդէքսպո-2011» միջազգային հեղինակավոր մրցույթում ներկայացվել են լավագույնների շարքում[4]։
Հետաքրքիր տեղեկություններ խմբագրել
Հանդիպել են նամակներ, որտեղ հայտնի մարդիկ իրենց սերն են արտահայտել դեպի հայկական կոնյակը։ Նրանցից են Ուինսթոն Չերչիլը, Ագաթա Քրիստին, Ֆրենկ Սինատրան[5][6]։
Ինչպես հայտնի է Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Ուինսթոն Չերչիլը նախընտրում էր միայն հայկական «Դվին» կոնյակը։ Այն ժամանակ, երբ Չերչիլը հայտնաբերում է, որ «Դվին» կոնյակի որակը զգալիորեն ընկել է, բողոքում է Ստալինին այդ մասին։ Պարզվում է, որ «Դվին»-ի և այլ կոնյակների գլխավոր տեխնոլոգ Մարգար Սեդրակյանը աքսորվել է։ Չերչիլի բողոքից անմիջապես հետո Ստալինը ազատ է արձակում Մարգար Սեդրակյանին ու վերականգնում է նրա նախկին պաշտոնը։
«Մարգար Սեդրակյանը ստիպեց աշխարհին խոստովանել, որ կոնյակը խոսում է հայերեն» ասել է Բորիս Պաստեռնակը[7]։
Չերչիլը սկսեց նորից ստանալ սիրելի «Դվին» կոնյակը, իսկ Մարգար Սեդրակյանին շնորհվեց «Սոցիալիստական Աշխատանքի Հերոս» կոչումը։ Այդպես կոնյակը փրկեց մարդու կյանքը։
"Armenian Food: Fact, Fiction & Folklore" գրքերի հեղինակները հայտարարում են, որ չեն կարողացել գտնել լեգենդի ապացույցները, ո՛չ Չերչիլի հուշերում, ո՛չ էլ Միկոյանի[8]:Համաձայն Չերչիլի թանգարանի ինֆորմացիայի նրա սիրելի կոնյակը եղել է "Hine"-ը[9]։
Արտադրողներ խմբագրել
- Երևանի կոնյակի գործարան
- Արարատի կոնյակի գործարան
- Արարատի կոնյակի գործարան «Ա.Կ.Գ.»
- Պռոշյանի կոնյակի գործարան
- Հայասի Գրուպ
- Ավշարի գինու գործարան
- Վեդի Ալկո
- Գրեյթ վելլի
Տես նաև խմբագրել
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Երևանի Արարատ գինու-կոնյակի-օղու կոմբինատ
- Մ. Ա. Պ.
- Վեդի Ալկո
- Արտաշատի գինու-կոնյակի գործարան
- Երևանի շամպայն-գինիների գործարան
- Ավշարի գինու գործարան
- Արարատի գինու գործարան
- Շահումյանի գինու գործարան
- Երասխի գինու գործարան
- Ստեփանակերտի կոնյակի գործարան
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Pernod Ricard Armenia - Pernod Ricard Armenia». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 25-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 2-ին.
- ↑ Журнал «Напитки» 2010 год № 3, «Принцип газонокосильщика»
- ↑ Новости — Армения
- ↑ Армянские коньяки Great Valley завоевали Гран-При «Продэкспо-2011» - Пресс-релизы - Пресс-релизы
- ↑ «First chance to buy brandy that Stalin served Churchill». London Evening Standard. 23 Марта, 2012. (անգլ.) "Sir Winston Churchill's favourite Armenian brandy... The brandy, which was also a favourite of Agatha Christie and Frank Sinatra, has been made in the Ararat Valley since 1887." Jonathan Prynn, Consumer Business Editor. Վերցված է 23 Марта, 2012-ին.
- ↑ «Вокруг Света | Телепрограмма «Вокруг Света» | Армения. Армянский коньяк». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 6-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 2-ին.
- ↑ «Մարգար Սեդրակյանը ստիպեց աշխարհին խոստովանել, որ կոնյակը խոսում է հայերեն». Բորիս Պաստեռնակ
- ↑ Irina Petrosian, David Underwood, "Armenian Food: Fact, Fiction & Folklore", Yerkir Publishing, 2006 - стр. 160-161
- ↑ Сайт музея Черчилля, FAQ - Personal Life