Հայաստանի ազգային արխիվ
| Այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։ Դուք կարող եք բարելավել հոդվածը՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով դրանց հղումները հոդվածին։ Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։ |
Հայաստանի ազգային արխիվ՝ պետական ոչ առևտրային կազմակերպությունը Հայաստանի տարածքային կառավարման նախարարության ենթակայության՝ գիտական և մշակութային գործունեություն իրականացնող պետական կազմակերպություն է, որը ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով իրականացնում է Հայաստանի արխիվային հավաքածուի համալրումը, հաշվառումը, պահպանումն ու օգտագործումը և ծառայություններ է մատուցում արխիվագիտության բնագավառում, հանդես գալով Հայաստանի Հանրապետության անունից։ Ներկայում ՀԱԱ ենթակայությամբ գործում են 11 մարզային մասնաճյուղեր և 29 տարածքային ներկայացուցչություններ, ուր 2006 թ. հունվարի 1-ի դրությամբ կենտրոնացված են ամբողջությամբ վերցրած 5759 ֆոնդ՝ 3,419,353 պահպանման միավորներով։ Արխիվում պահպանվող բոլոր փաստաթղթերը մատչելի են օգտագործողների համար, բացառությամբ անձնական և ընտանիական գաղտնիքի մասին տեղեկություններ տարածող, նաև ոչ բավարար պահպանվածության վիճակ ունեցող փաստաթղթերի։ Անձնական ծագման, կուսակցությունների և հասարակական կազմակերպությունների փաստաթղթերի օգտագործում կարող է սահմանափակվել այդ փաստաթղթերը առաջացնողների հրահանգով։ Արխիվում գործում են երեք ընթերցասրահներ՝ գլխավոր մասնաշենքում (Հր. Քոչար 5), երկրորդ մասնաշենքում (Մարշալ Բաղրամյան 59 «Գ») և կինոֆոտոֆոնո փաստաթղթերի մասնաճյուղում (Թբիլիսյան խճուղի, 25 «Ա»)։ Ազգային արխիվի տնօրենն է Ամատունի Վիրաբյանը, փոխտնօրեն՝ Էդգար Հովհաննիսյանը։
| Հայաստանի ազգային արխիվ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | ազգային արխիվ |
| Երկիր |  Հայաստան |
| Հապավում | ՀԱԱ |
| Հիմնադրված | 1923 |
| Գլխադասային գրասենյակ | Երևան Արաբկիր Հրաչյա Քոչարի 5 |
| Ղեկավար | Ամատունի Վիրաբյան |
| Կայք | armarchives.am |
Պատմություն խմբագրել
Ազգային արխիվը հիմնվել է 1923 թվականին՝ նույն թվականի սեպտեմբերի 26-ի Հայկենտգործկոմի նախագահության որոշմամբ Կենտգործկոմին առընթեր պետական կենտրոնական արխիվ հիմնելու մասին օրենքի համաձայն։ 1924 թ. փետրվարին հաստատվեց ՀԽՍՀ պետական կենտրոնական արխիվի կանոնադրությունը՝ արխիվային գործի վերաբերյալ առաջին օրենսդրական ակտը, ըստ որի Երևանի պետական թանգարանի արխիվային բաժնի և մի քանի այլ արխիվային ֆոնդերի հիման վրա ստեղծվեց պետական կենտրոնական արխիվը, և արխիվի վարիչ նշանակվեց պրոֆեսոր Խաչիկ Սամվելյանը։ 1943 թ. հոկտեմբերի 8-ին Հայաստանի Ժողկոմխորհի որոշմամբ հիմնադրվեց ՀԽՍՀ կինոֆոտոֆոնո փաստաթղթերի պետական կենտրոնական արխիվը։ 1946 թ. հունվարի 1-ի դրությամբ արխիվում հաշվվում էր ընդամենը 475 ֆոնդ՝ 235.700 պահպանման միավորով, իսկ 1957 թ. վերջին՝ ֆոնդային մատյանում արդեն գրանցված էր 765 ֆոնդ՝ 269.840 միավորով։ 1963 թ. ՀԽՍՀ արխիվային վարչության պետ նշանակվեց Աշոտ Հարությունյանը։ ՀԽՍՀ Նախարարների խորհրդի 1973 թ. հունվարի 24-ի որոշմամբ ստեղծվեց «հայ պարբերական մամուլի պետական կենտրոնական արխիվը։ 1980 թվականի հունվարի 1-ից Հայկական ԽՍՀ-ում սկսեց գործել գիտատեխնիկական փաստաթղթերի արխիվը։ 1980 թ. որոշում ընդունվեց նաև Երևան քաղաքի պետական արխիվ ստեղծելու մասին, որը սկսեց գործել 1981 թվականի սկզբին։ 1996 թ. սեպտեմբերի 26-ի №536 որոշմամբ հաստատվեցին արխիվային գործի վարչության նոր կանոնադրությունը և արխիվային ֆոնդերի փաստաթղթերի պահպանությունն իրականացնող արխիվների համակարգը։ Այդ որոշման համաձայն, Արխիվային գործի վարչության համակարգում սկսեցին գործել 6 կենտրոնական, Երևան քաղաքի ու հանարապետության 10 մարզերի պետական արխիվներ՝ իրենց 41 մասնաճյուղերով։ 2002 թ. օգոստոսի 22-ին ՀՀ կառավարության համապատասխան որոշմամբ` արխիվային գործի գործակալության ենթակայության պետական արխիվները վերակազմակերպվեցին պետական ոչ առևտրային կազմակերպությունների (ՊՈԱԿ), իսկ 2003 թ. մարտի 20-ին ընդունված կառավարական այլ որոշումով՝ դրանք միաձուլման ձևով վերակազմակերպվեցին ՀՀ մշակույթի, երիտասարդության հարցերի և սպորտի նախարարության ենթակայության «Հայաստանի ազգային արխիվ» ՊՈԱԿ-ի։ Նույն որոշմամբ գործակալության ենթակայության Երևան քաղաքի և մարզերի պետական արխիվները վերակազմակերպվեցին ազգային արխիվի մարզային մասնաճյուղերի, իսկ մարզպետարխիվների նախկին մասնաճյուղերը՝ նրա տարածքային ներկայացուցչությունների։
Ծառայություններ խմբագրել
- Սոցիալ-իրավական բնույթի հարցումներ։
- Տեղեկություններ աշխատանքային ստաժի և աշխատավարձի չափի վերաբերյալ։
- Տեղեկություններ պարտիզանական շարժումներին մասնակցության, համակենտրոնացման ճամբարներում գտնվելու, բռնադատվածության և կուլակաթափության վերաբերյալ (1921-1950-ական թվականներ)։
- Տեղեկություններ կրթության վերաբերյալ։
- Տեղեկություններ պարգևատրումների, պատվավոր կոչումներ շնորհելու վերաբերյալ։
- Տեղեկություններ գաղթականների, փախստականների և հայրենադարձության վերաբերյալ (1915-1990-ական թվականներ)։
- Տեղեկություններ ՀԽՍՀ Գերագույն խորհրդի, ՀՀ Ազգային ժողովի, ՀՀ կառավարության որոշումների և կարգադրությունների վերաբերյալ (1918-1992 թթ.)։
- Տեղեկություններ հիմնարկ-ձեռնարկություններում և կազմակերպություններում աշխատանքի, դրանցում պահպանվող փաստաթղթերի վերաբերյալ։
- Գույքի վերաբերյալ հարցումներ
- Տեղեկություններ անշարժ գույքի (կալվածք, տուն, հողամաս, այգի) իրավունքների վերաբերյալ նախախորհրդային և խորհրդային շրջանում։
- Տեղեկություններ շինանարության համար հողատարածքների տիրապետման վերաբերյալ (արտադրական, բնակելի, տնտեսական և այլն) նախախորհրդային և խորհրդային շրջանում։
- Տեղեկություններ գիտա-տեխնիկական փաստաթղթերի (հատակագծեր, նախագծեր) վերաբերյալ խորհրդային շրջանում։
- Ծագումնաբանական և կենսագրական հարցումներ
- Ծագումնաբանական և կենսագրական բնույթի հարցումներ։
- Տեղեկություններ քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման վերաբերյալ (ծնունդ, մահ, ամուսնություն, ամուսնալուծություն 1730-1928 թթ.)։
- Ծագումնաբանական բնույթի տեղեկանքի կազմում Հայաստանի ազգային արխիվում պահպանվող փաստաթղթերի հիման վրա։