Հաթթինի ճակատամարտ
Հաթթինի ճակատամարտ , 1187 թվականի հուլիսի 4-ին Երուսաղեմի թագավորության խաչակիրների և Այուբյանների ուժերի միջև տեղի ունեցած ճակատամարտ, որում Սալահ ալ-Դինը ջախջախիչ հաղթանակ տարավ խաչակիրների նկատմամբ։
 | |
|---|---|
 | |
| Թվական | 1187 թվականի հուլիսի 4 |
| Մասն է | Երրորդ խաչակրաց արշավանք |
| Վայր | Հաթթին, Գալիլեա |
| Արդյունք | Մուսուլմանների հաղթանակ |
| Հակառակորդներ | |
 Այուբյաններ |  Խաչակիրներ Տաճարականների միաբանություն Հիվանդախնամների միաբանություն Անտիոքի դքսություն |
| Հրամանատարներ | |
| Սալահ ալ-Դին |  Գի դը Լուզինյան Ռայմոնդ III Ռենո դը Շատիլյոն Բալիան դը Իբելին Ժերար դը Րիդֆոր |
| Կողմերի ուժեր | |
| 30,000 մարդ[1] | 20,000 մարդ[2]
|
| Ռազմական կորուստներ | |
| անհայտ | 17,000 մարդ |
Նախապատմություն խմբագրել
Դեռ Երուսաղեմի արքա Բալդուին IV-ի կենդանության օրոք կապված այն բանի հետ, որ վերջինս մահացու վարակված է բորոտությամբ գահը ժառանգում է նրա յոթամյա զարմիկ՝ Բալդուին V-ը, իսկ գահի խնամակալ է դառնում Տրիպոլիի կոմս՝ Ռայմոնդ III-ը։ Ռայմոնդը օգտվելով իր լիազորություններից քառամյա հաշտության պայմանագիր է կնքում Սալահ ալ-Դինի հետ։ Մեկ տարուց անչափահաս արքան մահանում է, և գահը ժառանգելուն հավակնում են Բալդուին IV-ի քույրեր՝ Սիբիլլան և Իզաբելլան։
Մինչև Բալդուին IV-ի մահը Աքքայում տեղի ունեցած խորհրդաժողովի ժամանակ Երուսաղեմի բարոնները խոստանում են արքային, որ նրա մահից հետո գահը չի անցնի Գի դը Լուզինյանին, իսկ թե ով կժառանգի գահը կորոշի Հռոմի Պապը։
1185 թվականի մարտին մահանում է Բալդուին IV-ը։ Բարոնները դրժելով իրենց տված խոստումը չսպասելով Պապի որոշմանը բաժանվում են երկու հակամարտող ճակատների՝ առաջին ճակատը աջակցում էր Սիբիլլաին և նրա ամուսին Գի դը Լուզինյանին (առաջին ճակատի համախոհներն էին Տաճարականների միաբանության առաջնորդ՝ Ժերար դը Ռիդֆորը և Երուսաղեմի պատրիարքը), իսկ երկրորդ ճակատը աջակցում էր Իզաբելլաին և նրա ամուսին Օնֆռուա IV-ին(երկրորդ ճակատի համախոհներն էին՝ Բալիան դը Իբելինը և կոմս Ռայմոնդ III-ը)։ արդյունքում 1186 թվականի մարտի 20-ին թագադրեցին Սիբիլաին և Գիին։ Ռենո դը Շատիլյոնը թալանում է Եգիպտոսից Դամասկոս գնացող հարուստ քարավանը, որտեղ նաև գտնվում էր Սալահ ալ-Դինի քույրը սպանում բոլորին այդ թվում նաև Սալահ ալ-Դինի քրոջը։ Սալահ ալ-Դինը պատվիրակություն է ուղարկում Երուսաղեմ պահանջով հանձնել քաղաքը և Ռենո դը Շատիլյոնին։ Սակայն մերժում է ստանում։ Սալահ ալ-Դինը պաշարում է Ռայմոնդ III-ի հենարան՝ Տիբերիա քաղաքը։ 1187 թվականին Աքքայում բարոնների համաժողովի ժամանակ քաղաք է հասնում Ռայմոնդի կնոջ սուրհանդակը օգնության խնդրանքով։ Հաջորդ գիշեր Տաճարականների առաջնորդ՝ Ժերար դը Ռիդֆորի ճնշման ներքո Գին որոշում է օգնության հասնել պաշարված քաղաքին։ Հաջորդ առավոտյան սկսվում է զորքերի շարժը։
Ճակատամարտ խմբագրել
Խաչակիրների ճամփան այդքան էլ երկար չէր (20կմ)։ Սակայն Պաղեստինի չոր և կիզիչ հուլիսը դժվարացնում էր նրանց ճամփան։ Խաչակիրները չկարողացան հասնել ջրի աղբյուրին մինչև մայրամուտը։ Հետ դարձի համար արդեն ուշ էր, և Ռայմոնդ III-ի խորհրդով զորքերը հանգրվանեցին Հաթթին կոչվող տեղանքում։ Վրանները պատրաստելուց հետո Սալահ ալ-Դինը հրամայեց այրել տեղանքի չոր բուսականությունը, տհաճ ծուխու պատեց երկինքը։ Երկար ճանապարհից, տապից հյուծվաց խաչակիրների վիճակը ավելի վատացավ կրակից, խաչակիրները շնչահեղձ էին լինում ծխից։ Սուլթանը հրամայեց նետաձիգներին կրակ բացել խաչակիրների ճամբարի ուղղությամբ։
Ռազմական խորհրդի ժամանակ Գիի կողմից որոշում կայացվեց անհապաղ հարձակվել սուլթանի ուժերի վրա։ Զորքերի սկսեցին պատրաստվել գրոհի։ Ռայմոնդ III-ը ղեկավարում էր լրացուցիչ ուժերը և ճամբար հասնելուն պես իր ջոկատով կազմեց առաջնագիծը, ըստ ավանդուլթի՝ որպես Տիբերական հողերի սենյոռ։ Թիկունքը կազմեցին Բալիան դը Իբելինը և Ժոսլեն Եդեսիացին։
Երբ դիվիզիաները բերվեցին մարտական պատրաստության Ռայմոնդի ջոկատից վեց դավաճան ասպետներ, «Սատանայական ոգու ազդեցությամբ փախչեցին Սալահ ալ-Դինի մոտ, և տեղեկացրին նրան քրիստոնյաների բոլոր մտադրվածությունների ռեսուրսների և զբաղեցրած դիրքի յուրահատկությունների մասին», սուլթանին խորհուրդ տվեցին անակնկալ գրոհով ջախջախել խաչակիրներին։ Լսելով այս ամենը սուլթանը հրամայեց զորքերին անհապաղ դասավորվել և գրոհել ասպետներին։ Արքայական զորքերի հետևակայինները տեսնելով սարակինոսների առաջխաղացումը բարձրացան բլրի վրա և հրաժարվեցին մարտնչել չենթարկվելով՝ արքայի և բարոնների հրամաններին և եպիսկոպոսների աղերսներին։ Ռայմոնդ III-ը իր դիվիզիայով դիմավորեց մուսուլմաններին սակայն մուսուլմանները խորամանկելով նրանց շրջափակեցին։ Փրկվել հաջողվեց միայն 10-20 ասպետների այդ թվում նաև՝ կոմսին, Բալիան դը Իբելինին և Ժոսլեն Եդեսիացուն։
|
Այդ ժամանակ Տրիպոլիի կոմս՝ Ռայմոնդը նախաձեռնեց գրոհ հյուսիսային ուղղությամբ, ինչի արդյունքում կարողացավ խուսափել ջախջախումից, որը տեղի ունեցավ խաչակիրների բանակի հետ ՝ գոյացել էին մահվան ամպեր։ Ծեր կոմսը ձիավարում էր իր ջոկատի առջևում։ Բլրի լանջով և փոշոտ ճամփով ջոկատը հեռացավ դեպի Տրիպոլի: | 
|
արդյունքներ խմբագրել
1187 թվականի ապրիլի 4-ին խաչակիրները գլխովին ջախջախվեցին տալով 17 000 զոհ։ Ռենո դը Շատիլյոնը, Ժերար դը Րիդֆորը և մի շարք նշանավոր ասպետներ այդ թվում նաև Գին գերեվարվեցին։ Սալահ ալ-Դինը անձամբ գլխատեց Ռենոին լուծելով իր քրոջ վրեժը։ Մարտում քրիստոնյաները կորցրեցին նաև քրիստոնեության գլխավոր մասունքներից մեկը՝ Ամենափրկիչ խաչը (այն խաչը, որի վրա խաչեցին Հիսուս Քրիստոսին)։ «Այդ ողբի, տանջանքի, ցավի և ավերածությունների օրը խավարեց և լույսը»։ Սալահ ալ-Դինը շարժվեց դեպի Երուսաղեմ։ Հաթթինում փրկված Բալիան դը Իբելինը Սիբիլայի հետ միասին կազմակերպեց հերոսական ինքնապաշտպանություն Երուսաղեմում, սակայն զորքերի քանակությունների խիստ անհավասարության պատճառով քաղաքը ընկավ 1187 թվականի հոկտեմբերի 2-ին։ Սալահ ալ-Դինի հաղթանակը Հաթթինում սկիզբ հանդիսացավ Սուրբ Երկրից քրիստոնյաների հեռացմանը։
Գրականություն խմբագրել
- Baldwin M. W, «Raymond III of Tripolis». Princeton, 1936.
- Duggan A, «The Story of the Crusade». London, 1963.
- Runciman S, «A History of the Crusades», 2 vols. Cambridge, 1952.
- Schlumberger G, «Renaud de Châtillon…» Paris, 1898.
- «Estoire d’Eracle…» (через цитаты авторов 19-20 вв.)
- «The Crusades», the author and narrator Terry Jones. BBC, 1995
Ծանոթագրություններ խմբագրել
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հաթթինի ճակատամարտ» հոդվածին։ |