Հաբլի հաջորդականություն
Հաբլի հաջորդականությունը գալակտիկաների դասակարգումն է, որն առաջարկվել է 1936 թվականին Էդվին Հաբլի կողմից։ Դրանից հետո ավելի մանրամասն դասակարգումներ են առաջարկվել, բայց Հաբլի դասակարգումը դեռևս արդիական է։
- E0—E7 — էլիպսաձև գալակտիկաներ, ունեն աստղերի համեմատաբար հավասար բաշխվածություն, առանց ակնհայտ միջուկի։ Թիվը ցույց է տալիս էքսցենտրիսիտետը. E0 գալակտիկաները գործնականում գնդաձև են, աճող թվով զարգանում է հարթեցումը։ Թիվը ցույց է տալիս պրոեկցիայի ձևը դիտման հարթության վրա, այլ ոչ թե գալակտիկայի իրական ձևը, որը դժվար է որոշել։
- S0 — ոսպնյակաձև գալակտիկաները սկավառակաձև են՝ ընդգծված կենտրոնական ուռուցիկությամբ, բայց առանց դիտելի թևերի։
- Sa, Sb, Sc, Sd — պարուրաձև գալակտիկաներ, որոնք բաղկացած են ուռուցիկությունից և թևեր պարունակող արտաքին սկավառակից։ Տառը ցույց է տալիս, թե որքան խիտ են թևերը։
- SBa, SBb, SBc, SBd — ձողիկով պարուրաձև գալակտիկաներ, որոնցում կենտրոնական ուռուցիկությունը հատում է վառ բարը (ձողիկ), որից ձգվում են թևերը։
- Irr — անկանոն գալակտիկաներ, որոնք չեն կարող վերաբերվել թվարկված դասերից որևէ մեկին։ IrrI տիպի գալակտիկաները պարունակում են պարուրաձև կառուցվածքի մնացորդներ, մինչդեռ IrrII-ն ունի բոլորովին անկանոն ձև։
Ինքը՝ Հաբլը, այս հաջորդականությունը էվոլյուցիոն էր համարում։ Նրա կարծիքով, էվոլյուցիան տեղի է ունեցել էլիպսաձև գալակտիկաներից մինչև պարուրաձև գալակտիկաներ (նկարում՝ ձախից աջ)։ Այդ ժամանակից ի վեր էլիպսաձև գալակտիկաները պայմանականորեն կոչվում են վաղ դաս, իսկ պարուրաձև գալակտիկաները՝ ուշ դաս։ Օրինակ, E3-ն ավելի ուշ դաս է, քան E0-ը, բայց ավելի հին է, քան Sa-ը։ Գալակտիկաների առաջացման մասին ժամանակակից պատկերացումներն ասում են հակառակը՝ վաղ Տիեզերքում գերակշռում էին պարուրաձև և անկանոն գալակտիկաները, իսկ հսկա էլիպսաձև գալակտիկաները առաջացել են ավելի ուշ՝ միաձուլելով մեծ թվով պարուրաձև գալակտիկաներ։
| Գալակտիկայի տեսակ | Զանգված (M☉-ում) |
Լուսատվություն (L☉-ում) |
Տրամագիծ (կիլոպարսեկ) |
Աստղային բնակչություն | Տոկոսը դիտարկելի գալակտիկաների միջև |
|---|---|---|---|---|---|
| Պարուրաձև (S и SB) | 109—1011 | 108—1010 | 5—250 | սկավառակ։ Բնակչություն I հալո։ Բնակչություն II |
77 % |
| Էլիպսաձև (E) | 105—1013 | 105—1011 | 1—205 | Բնակչություն II | 20 % |
| Անկանոն (Irr) | 108—1010 | 107—109 | 1—10 | Բնակչություն I | 3 % |
Պատմություն խմբագրել
Հաբլի հաջորդականությունը առաջարկվել է Էդվին Հաբլի կողմից 1926 թվականին[1] և փոփոխվել նրա կողմից 1936 թվականին։ 1936 թվականին ավելացվել է ոսպնյակաձև գալակտիկաների դասը[2]։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Hubble, E. P. Extragalactic nebulae(անգլ.) // Astrophys. J. — 1926. — Т. 64. — С. 321—369.
- ↑ Hubble, E. P. Realm of the Nebulae. — New Haven: Yale University Press, 1936.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հաբլի հաջորդականություն» հոդվածին։ |
- Классификация галактик на astr.ua.edu(անգլ.)
- T.H. Jarrett. Near-Infrared Galaxy Morphology Atlas(անգլ.)