Կրյուգերի ազգային պարկ[1][2][3] (աֆրիկաանս՝  Nasionale Krugerwildtuin, անգլ.՝ Kruger National Park), ՀԱՀ հնագույն ազգային պարկը։ Գտնվում է Աֆրիկայի հարավում (ՀԱՀ հյուսիս-արևելքում) և համարվում է 2001 թվականին ստեղծված Կրյուգեր-տու-Քենոնս կենսոլորտային արգելոցի մի մասը։ Այն կոչվել է Տրանսվաալի նախագահ Պաուլուս Կրյուգերի պատվին[3][4]։

Կրյուգերի ազգային պարկ
ՏեղագրությունԼիմպոպո և Մպումալանգա նահանգներ, Հարավային Աֆրիկա
Ամենամոտիկ քաղաքՄբոմբելա (հարավային)
Ֆալաբորվա (կենտրոնական)
Կոորդինատներ24°00′41″ հվ. լ. 31°29′07″ ավ. ե.HGЯO
Տարածք18989 կմ2
Հիմնադրված է1926
Ղեկավարող
կազմակերպություն
Հարավային Աֆրիկայի ազգային պարկեր
Կայքwww.sanparks.org
Քարտեզ
 Kruger National Park Վիքիպահեստում

Ֆիզիկա-աշխարհագրական բնութագիր

խմբագրել
 
Կոկորդիլոսի գետ

Պարկը գտնվում է նախկին Տրանսվաալ նահանգի արևելքում Լիմպոպո և Կոկորդիլոսի գետերի միջև (ներկայումս պարկը գտնվում է Մպումալանգա և Լիմպոպո նահանգների տարածքում)։ Արևելքում պարկը սահմանակից է Մոզամբիկին[5]։ Պարկի ընդհանուր երկարությունը հյուսիսից հարավ կազմում է 340 կմ։ Պարկի երեք հիմնական մասերը (հյուսիսային, կենտրոնական և հարավային) ձևավորվում են Ուլիֆանտս և Սաբի գետերի միջոցով[5]։

Պարկի տարածքում կլիման մերձարևադարձային է անձրևների սեզոնը սովորաբար տևում է հոկտեմբերից մինչև մարտ (ներառյալ)[6]։

Պատմություն

խմբագրել

Պարկի տարածքում հայտնաբերվել են Homo erectus-ի հետքեր, որոնք ապրել են այստեղ ավելի քան կես միլիոն տարի առաջ։ Բացի այդ պարկի տարածքում առկա են քարի և երկաթի դարի մնացորդներ։ Պարկի տարածքում են գտնվում շուրջ 130 ժայռապատկերներ, ավելի քան 300 հնագիտական օբյեկտներ, ներառյալ Thulamela –ի և Masorini-ի ավերակները[7]։ Տարածաշրջանի պատմությունը, տարածքի բնակեցումը և եվրոպացիների ի հայտ գալն արտացոլված են նգունի ժողովուրդների մշակույթում։

Պարկի պատմություն

խմբագրել

1884 թվականին Տրանսվալի նախագահ Պաուլ Կրյուգերը հանդես եկավ Ներքին Վելդում բնապահպանական գոտու ստեղծման նախաձեռնությամբ։ 1898 թվականին Սաբի և Կոկորդիլոս գետերի միջև ընկած տարածքում հիմնադրվեց Սաբի արգելոցը, որի տարածքում սահմանափակվեց որսը։ 1926 թվականի մայիսի 31-ին Սաբի և Շինգվիձի որսորդական արգելոցների բազայի վրա ստեղծվեց Կրյուգերի պարկը, որը դարձավ առաջին ազգային պարկը ՀԱՀ-ում։ Ազգային պարկի կազմավորման պատմությանը կարելի է ծանոթանալ Ստեվենսոն-Համիլտոնի գրադարանում, որը հանդիսացել էր պարկի առաջին հսկիչը և նշանակվել էր այդ պաշտոնում 1902 թվականին։ 2002 թվականին այն ընդգրկվում է «Մեծ Լիմպոպո» անդրսահմանային պարկի կազմի մեջ[8]։

Բուսական և կենդանական աշխարհ

խմբագրել

Կրյուգերի պարկի տարածքում գերակշռում է պարկային սավաննայի բուսականությունը[5], որը բնութագրվում է սակավանտառությամբ, չոր տերևաթափ անտառներով և հացազգի բույսերով[9]։ Ուլիֆանտս գետի հյուսիսային մասում գտնվող պարկի մի մասը իրենից ներկայացնում է վելդ մոպանի, իսկ հարավային մասը՝ տորնվելդ։ Պարկում աճում են պետության կողմից պահպանվող 47 ծառատեսակից 17-ը, (ցանկը հրապարակվել է 2004 թվականի սեպտեմբերին)[10]։

Պարկի կաթնասունները
 
 
 
Աֆրիկյան անտիլոպ Աֆրիկյան փղեր Ընձառյուծ
 
 
 
Աֆրիկյան խոզ Սպիտակ ռնգեղջյուր Աֆրիկյան գոմեշ

Սովետական մեծ հանրագիտարան-ի տվյալներով պարկի կենտրոնական մասում նկատվում է վայրի կենդանիների աշխարհում ամենամեծ կենտրոնացումը։ Պարկում բնակվում են փղեր, գետաձիեր, ընձուղտներ, ռնգեղջյուրներ, առյուծներ, ընձառյուծներ, նեղոսյան կոկորդիլոսներ, այծքաղների 17 տեսակներ։

Պարկի թռչունները
 
 
 
Արծաթագույն արծիվ Ալցիոնա Տոկո Tockus leucomelas
 
 
 
Terathopius ecaudatus (արծիվ) Խայտահավ սովորական Ներկարար

Պարկի ղեկավարության տվյալներով տարածքում բնակվում են շուրջ 1500 առյուծներ, 12000 փղեր, 2500 գոմշացուլեր, 1000 ընձառյուծներ և 5000 ռնգեղջուրներ (ինչպես սպիտակ, այնպես էլ սև)[6]։

Պարկի ենթակառուցվածքներ

խմբագրել

Պարկի տարածք կարելի է մուտք գործել իննը տարբեր դարպասներով, որոնք սովորաբար բաց են առավոտյան ժամը 6-ից մինչև 17:30[11]։ Պարկի տարածքում կան մեծ թվով հանգստի կանգառներ (շուրջ 30), այդ թվում մի քանի մասնավոր ճամբարներ[12]։

 
Orpen Rest Camp

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. Южная Африка // Атлас мира / сост. и подгот. к изд. ПКО «Картография» в 1999 г. ; отв. ред.:
  2. Արտասահմանյան երկրների աշխարհագրական անվանումների բառարան / խմբ․ Ա․ Մ․ Կոմիկով. — 3֊րդ հրատարակություն. — Մոսկվա: Նեդրա, 1986. — С. 179.
  3. 3,0 3,1 Географический энциклопедический словарь: географические названия / Под ред. А. Ф. Трёшникова. - 2-е изд., доп. - М.: Советская энциклопедия, 1989. - С. 261. - 210 000 экз. - ISBN 5-85270-057-6.
  4. «KRUGER TO CANYONS» (անգլերեն). Человек и биосфера. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 29-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 13-ին.
  5. 5,0 5,1 5,2 Крюгер (нац. парк в ЮАР) // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
  6. 6,0 6,1 «Kruger National Park: General Information» (անգլերեն). South African National Parks. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 29-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 10-ին.
  7. «Kruger National Park: History» (անգլերեն). South African National Parks. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 29-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 10-ին.
  8. «GREAT LIMPOPO TRANSFRONTIER PARK». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 20-ին. {{cite web}}: More than one of |accessdate= and |access-date= specified (օգնություն)
  9. Крюгер // Словарь современных географических названий / Рус. геогр. о-во. Моск. центр; Под общ. ред. акад. В. М. Котлякова. Институт географии РАН. - Екатеринбург: У-Фактория, 2006.
  10. «Kruger National Park: Flora and Fauna» (անգլերեն). South African National Parks. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 29-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 10-ին.
  11. «Kruger National Park: Entrance Gates» (անգլերեն). South African National Parks. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 29-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 10-ին.
  12. «Kruger National Park: Camps» (անգլերեն). South African National Parks. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 29-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 10-ին.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կրյուգերի ազգային պարկ» հոդվածին։