Կորիոլիսի արագացում

Կորիոլիսի արագացում, պտտական արագացում, կետի լրիվ արագացման մաս, որն առաջանում է այսպես կոչված բարդ շարժման դեպքում, երբ փոխադրական շարժումը, այսինքն՝ հաշվարկման շարժական համակարգի շարժումը համընթաց չէ։ Կորիոլիսի արագացումն առաջանում է կետի $V_{h}$ հարաբերական արագության (փոխադրական շարժման դեպքում) և փոխադրական արագության (հարաբերական շարժման դեպքում) փոփոխման հետևանքով։ Կորիոլիսի արագացումը որոշվում է՝

$W$_կոր=$2\omega$_փ$V_{h}sin\alpha$

բանաձևով, որտեղ $\omega$_փ-ն որևէ $AB$ առանցքի շուրջը հաշվարկման շարժական համակարգի պտտման անկյունային արագությունն է, $\alpha$-ն՝ $V_{h}$-ի և $AB$ առանցքի միջև կազմված անկյունը։ Կորիոլիսի արագացումը որպես վեկտոր որոշվում է՝

${\vec {W}}$_կոր$=2[{\vec {\omega }}$_փ${\vec {V}}_{h}]$

բանաձևով։ Կորիոլիսի արագացման ուղղությունը կարելի է ստանալ ${\vec {V}}_{h}$ վեկտորը $AB$ առանցքին ուղղահայաց հարթության վրա պրոյեկտելով և այդ պրոյեկցիան 90°-ով շրջելով փոխադրական շարժման ուղղությամբ (տես նկարը, որտեղ հարաբերականը $M$ կետի շարժումն է գնդի $AMB$ միջօրեականով, իսկ փոխադրականը՝ գնդի պտույտը $AB$ առանցքի շուրջը)։ Հարկավոր է նշել, որ Կորիոլիսի արագացումը կետի արագացման մասն է հաշվարկման հիմնական և ոչ թե շարժական համակարգի նկատմամբ։ Օրինակ, Երկրի մակերևույթի վրայով շարժվելիս, Երկրի պտտման հետևանքով կետը Կորիոլիսի արագացումը կունենա աստղերի և ոչ թե Երկրի նկատմամբ։ Համընթաց փոխադրական շարժման դեպքում (${\omega }$_փ$=0$) կամ երբ $\alpha =0$, Կորիոլիսի արագացումը հավասար է զրոյի։ «Կորիոլիսի արագացում» հասկացությունն օգտագործում են կինեմատիկայի և դինամիկայի խնդիրները լուծելիս։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 657)։