Կոջո Լեյնգ
Բեռնարդ Կոջո Լեյնգ (հուլիսի 1, 1946[1], Կումասի, Գանա - ապրիլի 20, 2017[2])[3], գանացի վիպասան և բանաստեղծ։ Նա իր գրվածքներում օգտագործում է Գանայական անգլերեն և ժողովրդական լեզուներ ստանդարտ անգլերենի հետ միասին[4]։ Նրա առաջին երկու վեպը՝ «Քաղցր երկրի որոնում» (1986) և «Ինքնաթիռների կինը» (1988), գովասանքի են արժանացել իրենց լեզվական ինքնատիպության համար[5]։
Կոջո Լեյնգ | |
|---|---|
| Ծնվել է | հուլիսի 1, 1946[1] |
| Ծննդավայր | Կումասի, Գանա |
| Վախճանվել է | ապրիլի 20, 2017[2] (70 տարեկան) |
| Մասնագիտություն | վիպասան, բանաստեղծ և գրող |
| Քաղաքացիություն |  Գանա |
| Կրթություն | Գլազգոյի համալսարան |
Վաղ կյանք և գործունեություն խմբագրել
Լեյնգը ծնվել է Գանայի Աշանտի շրջանի մայրաքաղաք Կումասիում[6]։ Ջորջ Էքյեմ Ֆերգյուսոն Լեյնգի (անգլիկան քահանա, որը դարձավ Աշանտիում Անգլիկան աստվածաբանական քոլեջի առաջին աֆրիկացի ռեկտորը) և Դարլինգ Էգանի վեց երեխաներից ավագն է[7]։ Մկրտվելով որպես Բերնարդ Էբենեզեր՝ նա հետագայում դադարեց օգտագործել իր անգլերեն քրիստոնեական անունը՝ փոխարենը գերադասելով իր աֆրիկյան ինքնությունը[8]։ Աքրայում նախնական կրթությունից հետո՝ 1957 թվականին, Լեյնգը շարունակել է նախնական և միջնակարգ կրթությունը Շոտլանդիայում՝ հաճախելով Բոնհիլի հիմնական դպրոց և Դանբարտոնշիրի Ալեքսանդրիա նահանգի Վեյլ Լևենի ակադեմիա[7]։
1968 թվականին՝ նախքան իր շոտլանդացի կնոջ՝ Ջոզեֆինայի և երեք երեխաների հետ Գանա վերադառնալը, մագիստրոսի աստիճանով ավարտել է Գլազգոյի համալսարանը[9]։ Անցնելով քաղաքացիական ծառայության՝ նա մնացել է այնտեղ մինչև 1979 թվականը։ Այնուհետև հինգ տարի աշխատել է որպես Գանա-Լեգոնի համալսարանի Աֆրիկյան հետազոտությունների ինստիտուտի վարչական քարտուղար, իսկ 1984 թվականին դարձել է Սանկտ Էնթոնիի Աքրայի դպրոցի ղեկավար[8]։
Ստեղծագործություններ խմբագրել
Լեյնգը որպես բանաստեղծ հայտնվել է 1970-ական թվականներին՝ «Երբեմն սյուրռեալիզմի տեխնիկայի հիման վրա» աշխատությամբ[10], բայց զգալի ուշադրության է արժանացել միայն իր առաջին՝ «Քաղցր երկիր որոնում» վեպով, որը լույս է տեսել 1986 թվականին՝ քննադատների գնահատանքի համար[11][12], արժանացել է Վալկոյի և Գանայի գրքերի մրցանակներին[7]։
«Քաղցր երկիր որոնում» ստեղծագործությունը վերահրատարակվել է Սուինիի կողմից 2012 թվականին՝ Բինյավանգա Վայնայնայի ներածությամբ։ Վերանայելով այն «Գիրք Մեկնաբանություն Շիֆերում»` Ուզոդինմա Իվեալան գրել է. ««Քաղցր երկիր որոնումը» կարդալը նման է երազ կարդալու, և, իրոք, երբեմն թվում է, թե այդպիսի գրողները ստեղծում են կախարդական բնապատկերներ, ինչպիսիք են նիգերիացի Բեն Օքրին կամ Մոզամբիկյան Միա Կուտոն։ Վառ պատկերների ինտենսիվ պայթյուն, մի աշխարհ, որում բնապատկերները կենդանանում են, երբ անշունչ իրերը ստանում են մարդկային բնութագրում։ «Publishers Weekly»-ն այն անվանել է «բարդ, գեղեցիկ հուզիչ վեպ ... համոզիչ և օգտակար ընթերցում»[13], «Pittsburgh Post-Gazette»-ի գրախոսը նկատել է. ««Քաղցր երկիր որոնումը» կարելի է անընդմեջ կարդալ՝ անընդհատ զարմացնելով արտահայտության կամ նրբերանգի նոր շրջադարձով՝ միշտ գրավիչ, միշտ գեղեցիկ։ Որոնումն արժե»[14]։
Լեյնգի երկրորդ վեպը՝ «Ինքնաթիռների կինը», հրատարակվել է 1988 թվականինին և համեմատություն կատարվել Այի Քուեյ Արմի աշխատանքի հետ[7]։ Լեյնգը հրատարակել է ևս երկու վեպ՝ «Մայոր Գենթլ» և «Աքիմոտայի պատերազմ» (1992), որոնք 1993 թվականին նույնպես արժանացել են Վալկո մրցանակի[7], ևս մեկ վեպ՝ «Մեծ եպիսկոպոս Ռոկոն և զոհասեղանի ավազակները» (2006)։
Նրա «Աստծո ձին» բանաստեղծական ժողովածուն հրատարակվել է 1989 թվականին։ Լեյնգը նաև կարճ պատմվածքներ է գրել, որոնցից մեկը՝ «Թափուր տեղը Հիսուս Քրիստոսի պաշտոնում», ընդգրկվել է Հայնեմանում (1992, Չինուա Աճեբեի և Ինեսի խմբագրությամբ)[7], և նկարագրվել որպես «այլաբանական գիտության ֆանտազիայի հիանալի, սյուրռեալիստական կտոր»[15]։
Հետագա տարիներ խմբագրել
Լեյնգը ապրել է Աքրայում և 2005 թվականից իրեն ամբողջությամբ նվիրել գրավոր աշխատանքներին[16]։
Նա մահացել է Գանայում՝ 70 տարեկան հասակում, 2017 թվականի ապրիլի 20-ին՝ իրենից հետո թողնելով առաջին կնոջը և ինը երեխաներին, ինչպես նաև երկրորդ կնոջը և երեք երեխաներին[9]։ «Յոհանեսբուրգի գրքերի գրախոսության» հարգանքի տուրք մատուցելու ժամանակ նշվել է, որ նա «իր կյանքի ընթացքում ցավալիորեն թերագնահատվել է», և նրան անվանել է «աֆրիկյան գեղարվեստի անկրկնելի հերոսներից մեկը»[15]։
Մրցանակներ խմբագրել
- 1976՝ Պոեզիայի ազգային մրցանակաբաշխության «Վալկո» մրցանակ
- 1985՝ Գանայի գրողների ասոցիացիա, ազգային վեպի մրցանակ
- 1993` «Վալկո» մրցանակ
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 https://historygreatest.com/kojo-laing-ghanaian-novelist-died-at-70
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Writers pay tribute to Kojo Laing: ‘Africa’s best novelist, by far’ – Binyavanga Wainaina
- ↑ "Writers pay tribute to Kojo Laing: ‘Africa’s best novelist, by far’ – Binyavanga Wainaina" Արխիվացված 2017-05-19 Wayback Machine, The Reading List.
- ↑ Moussa Issifou, "Beyond the Language Debate in Postcolonial Literature: Linguistic Hybridity in Kojo B. Laing’s Woman of the Aeroplanes", The Journal of Pan African Studies, vol. 6, no. 5, October 2013, p. 47.
- ↑ B. Kojo Laing (Bernard Kojo Laing) Biography - (1946–2017), (Bernard Kojo Laing), Search Sweet Country, Woman of the Aeroplanes.
- ↑ Maureen Abotsi, "B. Kojo Laing" Արխիվացված 2014-02-22 Wayback Machine, Ghana Nation, 13 September 2013.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 Onyekan Owomoyela, "Laing, B. (Bernard Ebenezer) Kojo", The Columbia Guide to West African Literature in English Since 1945, Columbia University Press, 2008, pp. 124-125.
- ↑ 8,0 8,1 "B. Kojo Laing" Արխիվացված 2017-09-22 Wayback Machine, Ghana Visions.
- ↑ 9,0 9,1 "Ghanaian Poet And Writer Kojo Laing Dies, Aged 70" Արխիվացված 2017-09-17 Wayback Machine, The Voice (British newspaper)|The Voice, 1 May 2017.
- ↑ Kojo Laing biography at Poetry Foundation.
- ↑ "Kojo Laing", Dictionary of Literary Biography.
- ↑ "Search Sweet Country by Kojo Laing", The Complete Review.
- ↑ "Search Sweet Country", PW, 6/11/2012.
- ↑ Mona Moraru, "Kojo Laing's 'Search Sweet Country': A glorious Ghana-rama", Pittsburgh Post-Gazette, 23 September 2012.
- ↑ 15,0 15,1 "Rest in Power, Pa Kojo: Paying tribute to Kojo Laing", The Johannesburg Review of Books, 1 May 2017.
- ↑ «Authors, Africa Writes». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 22-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 17-ին.
Գրականություն խմբագրել
- Big Bishop Roko and the Altar Gangsters (novel), Woeli Publishing Services, 2006. 978-9988626501
- Major Gentl and Achimota Wars (novel), Heinemann African Writers Series, 1992. 978-0435909789
- Godhorse (poetry), Heinemann African Writers Series, 1989. 978-0435905521
- Woman of the Aeroplanes (novel), Heinemann, 1988; reissued 2011, with an Introduction by Ellah Allfrey, 978-0435045722
- Search Sweet Country (novel), Heinemann, 1986; 2011, 978-0435045708. With an Introduction by Binyavanga Wainaina, McSweeney's Publishing, 2012, 978-1936365227.
- Brenda Cooper, Magical Reading in West African Fiction: Seeing with a Third Eye, London: Routledge, 1998.
- Arlene A. Elder, Myth, Humor and History in the Fiction of Ben Okri, B. Kojo Laing and Yvonne Vera, Boydell & Brewer, 2009.
- M. E. Kropp Dakubu, "Representations and Transformations in the Fiction of Kojo Laing: The 'Language of Authentic Being' Revisited", Connotations, Vol. 8.3 (1998/99): 357–61.
- Moussa Issifou, "Beyond the Language Debate in Postcolonial Literature: Linguistic Hybridity in Kojo B. Laing's Woman of the Aeroplanes", The Journal of Pan African Studies, vol. 6, no. 5, October 2013, pp. 46–62.
- Francis Ngaboh-Smart, Beyond Empire and Nation. Postnational Arguments in the Fiction of Nuruddin Farah and B. Kojo Laing. Amsterdam/New York, NY, 2004, XXI, 168 pp.
- Francis Ngaboh-Smart, "Science and the Re-representation of African Identity in Major Gentl and the Achimota Wars", Connotations 7.1 (1997/98): 57–79.
- Mary Rohrberger, "Woman of the Aeroplanes", in Frank N. Magill (ed.), Magill's Literary Annual 1991, Englewood Cliffs, NJ: Salem Press, 1991, 2:914–18.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- «Ավելի շատ հույս՝ ավելի փոշի»՝ բանաստեղծություն՝ Կոջո Լեյնգ։ Պոեզիայի հիմնադրամ։
- «Արդյոք նա աֆրիկյան գրականության ամենամեծ լեզվաբանական նորարարն է»:, Brittle Paper, 10 մայիսի 2017