Կետե Կոլվից (գերմ.՝ Käthe Kollwitz, աղջկական ազգանունը՝ Շմիդտ, գերմ.՝ Schmidt) (հուլիսի 8, 1867(1867-07-08)[1][2][3][…], Քյոնիգսբերգ, Արևելյան Պրուսիա, Հյուսիսգերմանական միություն[4] - ապրիլի 22, 1945(1945-04-22)[5][1][2][…], Մորիցբուրգ, Նացիստական Գերմանիա[5][6][7]), գերմանացի նկարչուհի, գրաֆիկ, քանդակագործ։ Լայն ճանաչման արժանացած «Ջուլհակներ» և «Գյուղացիական պատերազմ» նկարաշարերում նա պատկերել է աշխատավոր դասակարգի աղքատությունը, սովը, պատերազմի դեմ բողոքն ու ընդվզումը[13][14]։ Եթե նրա ստեղծագործական վաղ շրջանի գործերին բնորոշ են նատուրալիզմն ու ռեալիզմը (իրապաշտությունը), ապա հասուն շրջանի աշխատանքներում, ժամանակակից արվեստաբաններից շատերի կարծիքով, գերակշռում են էքսպրեսիոնիզմի տարրերը[15]։ Կոլվիցը Պրուսիայի արվեստի ակադեմիայի ակադեմիկոս ընտրված առաջին կինն է, ինչպես նաև՝ առաջին կինը, ում շնորհվել է պատվավոր պրոֆեսորի կոչում[16]։

Կետե Կոլվից
Käthe Kollwitz
Ի ծնեգերմ.՝ Käthe Schmidt
Ծնվել էհուլիսի 8, 1867(1867-07-08)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՔյոնիգսբերգ, Արևելյան Պրուսիա, Հյուսիսգերմանական միություն[4]
Վախճանվել էապրիլի 22, 1945(1945-04-22)[5][1][2][…] (77 տարեկան)
Մահվան վայրՄորիցբուրգ, Նացիստական Գերմանիա[5][6][7]
Քաղաքացիություն Վայմարյան Հանրապետություն և  Գերմանական կայսրություն[8]
ԿրթությունԺյուլիանի ակադեմիա և Art Academy Königsberg?
Դավանանքլյութերականություն
Մասնագիտություննկարիչ-փորագրող, գծանկարիչ, վիմագրող, պլակատի նկարիչ, նկարազարդող, քանդակագործ, ինքնակենսագիր, դիզայներ, գծանկարիչ, նկարչուհի, գծագրող և արվեստագետ
Ոճէքսպրեսիոնիզմ[9]
Ժանրդիմապատկեր[6][10] և ֆիգուրատիվիզմ[6][10]
Թեմաներփորագրություն, գծանկար և քանդակագործություն
Ուշագրավ աշխատանքներWoman with Dead Child? և Mother with her dead son?
ՈւսուցիչLudwig von Herterich?
ԱշակերտներKate Steinitz? և Marianne Fiedler?
Ներշնչվել էՄաքս Կլինգեր
Պարգևներ
ԱնդամակցությունԲեռլինի գեղարվեստի ակադեմիա և Բեռլինի սեցեսիոն[11]
ԿուսակցությունԳերմանիայի սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցություն
ԱմուսինԿառլ Կոլվից[12]
ԶավակներHans Kollwitz? և Peter Kollwitz?
ԱզգականներՄարիա Մատրայ
 Käthe Kollwitz Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Կետեն ծնվել է 1867 թվականի հուլիսի 8-ին, Պրուսիայում՝ Քյոնիգսբերգում։ Հայրը՝ Կարլ Շմիդտը, արմատական սոցիալ-դեմոկրատական հայացքների տեր շինարար վարպետ էր, մայրը դուստրն էր Յուլիուս Ռուպի՝ լյութերական մի պաստորի, ով վտարվել էր պետական առաքելական եկեղեցուց և հիմնադրել հավատացյալների մի անկախ հոտ[17]։ Մորական պապի քարոզներն ու զրույցները մեծ ազդեցություն են գործել Կետեի դաստիարակության, հետագայում՝ նաև նրա արվեստի վրա։ (Արվեստի մի շարք պատմաբանների կարծիքով՝ նրա ներաշխարհի ու արվեստի վրա խոր հետք է թողել նաև մանուկ հասակում ապրած ողբերգությունը քույր ու եղբայրներից մի քանիսի և հատկապես Բենիամին եղբոր վաղաժամ մահվան կապակցությամբ[18]։ Մասնագետները ենթադրում են, որ նա տառապել է «Ալիսը հրաշքների աշխարհում» անվանումն ստացած համախանիշից, հալյուցինացիաներ ու միգրենի դրսևորումներ ունեցել[19]):

Նկատելով դստեր նկարչական ձիրքը՝ հայրը նրան տասներկու տարեկանից ուղարկել է կերպարվեստի ու ծեփագործության պարապմունքների[20]։ Տասնվեց տարեկանից Կետեն աշխատավոր մարդկանց՝ նավաստիների, գյուղացիների դիմանկար-գծապատկերներ է ստեղծել։ Միաժամանակ շարունակել է ուսումը Բեռլինում նոր-նոր բացված գեղարվեստի իգական դպրոցում։ Այստեղ ծանոթացել ու մտերմացել է նկարիչ Մաքս Կլինգերի ու վերջինիս ընկերոջ՝ Կարլ Շտաուֆեր-Բեռնի հետ, որոնց փորագրանկարների տեխնիկան ու թեմատիկան ոգեշնչել են նրան[21]։

1888 թվականին մեկնել է Մյունխեն՝ շարունակելու մասնագիտական կրթությունը տեղի գեղարվեստի իգական դպրոցում, որտեղ խորացել է ու հմտացել հետկապես գծանկարչության մեջ։ Հենց Մյունխենում սովորելու ժամանակ էլ Կետեն, երբ ընդամենը տասնյոթ տարեկան էր, նշանվել է բժշկական համալսարանի ուսանող Կարլ Կոլվիցի հետ[22]։ 1890 թվականին վերադարձել է հայրենի Քյոնիգսբերգ, վարձել իր առաջին արվեստանոցը ու շարունակել է նկարել տառապող աշխատավորների. այդ թեման նրա ստեղծագործական ներշնչանքի աղբյուրը մնաց ստեղծագործական ողջ կյանքի ընթացքում[23]։ 1891-ին նրանք ամուսնացել են, տեղափոխվել Բեռլին, որտեղ իր գործունեությունն է ծավալել արդեն բժշկի որակավորում ստացած Կարլը[23], Կետեն էլ ստեղծել է իր նկարաշարերը։

1919-1933 թվականներին Կետե Կոլվիցը դասավանդել է Բեռլինի գեղարվեստի ակադեմիայում, ստացել պրոֆեսորի կոչում։ Մանկավարժական աշխատանքը զուգակցել է ստեղծագործականին։ Արվեստաբաններն առանձնապես բարձր են գնահատում նրա «Ջուլհակների ապստամբությունը» (1897-1998) և «Գյուղացիական պատերազմը» (1903-1908) ընդհանրացված և էքսպրեսիվ նկարաշարերը, որոնցում Կոլվիցը հասել է ընդգծված ողբերգականության և հեղափոխական պաթոսի։ Նա պատկերել է Առաջին համաշխարհային պատերազմի սարսափները, քաղաքային ետնախորշերում ապրող բանվորների ծանր կյանքը, բողոքը ճնշման դեմ («Պատերազմ», 1922-1923, «Պրոլետարիատ», 1925, «Մենք պաշտպանում ենք Խորհրդային Միությունը», 1931-1932, փայտագրությունների շարքերը)։

1924 թվականին նրա ստեղծագործությունները ցուցադրվել են Մոսկվայում՝ «Գերմանական արվեստի առաջին համընդհանուր ցուցահանդես»-ում; 1927 թվականին նկարչուհին այցելել է Մոսկվա։ 1928-ին ստանձնել է Պրուսիայի արվեստի ակադեմիայի գրաֆիկայի գեղարվեստական արվեստանոցի ղեկավարությունը։ 1932 թ. Խորհրդային Միությունում կազմակերպվել է նրա անհատական ցուցահանդեսը։ 1933 թվականին, երբ Գերմանիայում իշխանության գլուխ են անցել նացիստները, Կետե Կոլվիցը մեղադրվել է կուլտուրբոլշևիզմի մեջ, ու նա հարկադրված է եղել լքելու արվեստի ակադեմիան։ 1934—1935 թթ. կին արվեստագետն ստեղծել է լիտոգրաֆիաների «Մահը» շարքը։ 1936-ից արգելել են նրա աշխատանքների ցուցադրությունը, իսկ 1937-ին՝ նկարչուհու ծննդյան 70-ամյակին նվիրված անհատական ցուցահանդեսի կազմակերպումը։ 1943—1944 թվականներին տարհանվել է Նորդհահուզեն, ապա իշխան Էռնստ Հենրիխ Սաքսոնցու հրավերով տեղափոխվել է Դրեզդենի մերձակայքում գտնվող Մորիցբուրգ։

Կետե Կոլվիցը մահացել է 1945 թվականի ապրիլի 22-ին՝ 77 տարեկյան հասակում; Թաղվել է Ֆրիդրիխֆելդեի գերեզմանատանը՝ ամուսնու շիրմի կողքին։

Նրա կյանքին ու ստեղծագործությանն է նվիրված 1986 թվականին գերմանացի կինոռեժիսոր Ռալֆ Կիրստենի նկարահանած «Կետե Կոլվից. կյանքի պատկերներ» ֆիլմը, որտեղ անվանի նկարչուհու դերի կատարմամբ հանդես է եկել Յուտտա Վախովյակը։

Գրականություն խմբագրել

  • С. Пророкова. Кэте Кольвиц. Жизнь замечательных людей, М.։ Молодая гвардия, 1967 (ռուս.)
  • Отто Нагель. Кэте Кольвиц. М.։ Изобразительное Искусство, 1971 (ռուս.)
  • Кэте Кольвиц. Дневники, письма, воспоминания современников, 1980 (ռուս.)

Պատկերասրահ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Käthe Kollwitz (նիդերլ.)
  3. 3,0 3,1 Käthe Kollwitz — 2008.
  4. 4,0 4,1 4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118564943 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Кольвиц Кете // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Artnet — 1998.
  7. 7,0 7,1 7,2 Կերպարվեստի արխիվ
  8. Ժամանակակից արվեստի թանգարանի առցանց հավաքածու
  9. Blumberg N. Encyclopædia Britannica
  10. 10,0 10,1 http://www.artnet.com/artists/k%C3%A4the-kollwitz/
  11. https://sammlung.staedelmuseum.de/de/person/berliner-secession
  12. https://www.kollwitz.de/biografie
  13. Bittner, Herbert, Kaethe Kollwitz; Drawings, p. 1. Thomas Yoseloff, 1959.
  14. Fritsch, Martin (ed.), Homage to Käthe Kollwitz. Leipzig: E. A. Seeman, 2005.
  15. "The aim of realism to capture the particular and accidental with minute exactness was abandoned for a more abstract and universal conception and a more summary execution". Zigrosser, Carl: Prints and Drawings of Käthe Kollwitz, page XIII. Dover, 1969.
  16. Schaefer, Jean Owens (1994). «Kollwitz in America: A Study of Reception, 1900-1960». Woman's Art Journal 15 No. 1: 29–34.
  17. Rasche, Anna C. (1881). «Biographical Sketch of Dr. Julius Rupp». Reason and Religion by Julius Rupp. S. Tinsley & Company. էջ xx. Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
  18. Bittner, pp. 1–2.
  19. Drysdale, Graeme R. (May 2009). «Kaethe Kollwitz (1867–1945): the artist who may have suffered from Alice in Wonderland Syndrome». Journal of Medical Biography. 17 (2): 106–10. doi:10.1258/jmb.2008.008042. PMID 19401515. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 29-ին. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 3-ին.
  20. Bittner, p. 2.
  21. Kurth, Willy: Käthe Kollwitz, Geleitwort zum Katalog der Ausstellung in der Deutschen Akademie der Künste, 1951.
  22. Bittner, p. 3.
  23. 23,0 23,1 Bittner, p. 4.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 517