Կարպատներ

Կարպատներ (ուկրաիներեն՝ Карпати, գերմ.՝ Karpaten, հունգ.՝ Kárpátok, ռումիներեն՝ Carpaţi, սերբ.՝ Карпати), լեռնային համակարգ է Կենտրոնական Եվրոպայում։ Կարպատյան լեռները հանդիսանում են Ալպերի արևելյան կառուցվածքային շարունակությունը։

Կարպատներ
Տեսակ	լեռնաշղթա և լեռնահամակարգ
Երկիր	Սերբիա,  Ուկրաինա,  Ավստրիա,  Չեխիա,  Սլովակիա,  Լեհաստան,  Հունգարիա և  Ռումինիա
Մասն է	Ալպ-Հիմալայան գեոսինկլինալ
Կազմված է	Արևմտյան Կարպատներ, Արևելյան Կարպատներ և Տրանսիլվանիայի Ալպեր
Բարձրություն (ԲԾՄ)	2655 մետր
Երկարություն	1700 կմ
Մեծագույն գագաթ	Գեռլախովսկի Շտիտ

Կարպատները տարածվում են Չեխիայում, Սլովակիայում, Հունգարիայում, Լեհաստանում, Ուկրաինայում, Ռումինիայում, Սերբիայում և մասամբ Ավստրիայում։

Անվանում

Ենթադրում են, որ անվանումն ունի թրակա֊իլլիրական ծագում. առաջացել է կա՛մ կարպի ցեղանունից, կա՛մ «ժայռ» հասարակ անունից (այս իմաստով ալբաներենում պահպանվել է Karpe բառը)։ Ոմանք էլ գտնում են, որ անվանման հիմքում ընկած է նախահնդեվրոպական կարո ― «քար» բառը։

Աշխարհագրություն

Կարպատները հյուսիս-արևելքում կազմում են աղեղ (մոտավորապես 1500 կմ. երկարությամբ)։ Լեռներն ամենամեծ բարձրությանն են հասնում հյուսիս-արևմուտքում (2655 մ.)։ Կարպատներում մշտնջենական ձյուն և սառցադաշտեր չկան։

Կարպատներում կան բավական շատ օգտակար հանածոներ։ Նախալեռնային եզրային կոտրվածքը, որ Կարպատները շրջափակում է արևելքից և հարավից, հարուստ է նավթով, բնական գազով, կերակրի և կալիումական աղերով։ Լեռներում կան երկաթի և գունավոր մետաղների հանքեր։

Կարպատները Կենտրոնական Եվրոպայի ամենահարուստ անտառապատ շրջաններից մեկն են։ Խիտ անտառներով պատված են լեռների լանջերը։ Կաղնու-հաճարենու լայնատերև անտառները, բարձրությանը համեմատ, աստիճանաբար փոխվում են խառն անտառների, ապա եղևնու-եղևենու փշատերև անտառների։ Ավելի բարձր վայրերում տարածված են կոր բներով ծառերը, որոնք աստիճանաբար անհետանում են, սկսվում է մարգագետինների գոտին, այսպես կոչված, պոլոնինները։ Լեռների ամենաբարձր մասերում, ժայռերի ու քարքարոտ վայրերի միջև պատահում են ցածրահասակ, ալպյան բուսականություն ունեցող առանձին մասեր։

Կենդանական աշխարհը Կարպատներում ավելի լավ է պահպանված, քան Ալպերում։ Այստեղ կա արջ, լուսան, կզաքիս, վայրի կատուր, ինչպես նաև վարազ, այծյամ, վայրի այծ։

Այստեղ բնակչությունը հիմնականում կետրոնացած է նախալեռներում և լեռների ստորին լանջերում։

Ծանոթագրություններ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 341)։