Կալցիումի սուլֆիդ

Կալցիումի սուլֆիդ, երկտարր անօրգանական քիմիական միացություն CaS բանաձևով։

Կալցիումի սուլֆիդ
Ընդհանուր տեղեկություններ
Ավանդական անվանում	կալցիումի սուլֆիդ
Քիմիական բանաձև	CaS
Ֆիզիկական հատկություններ
Ագրեգատային վիճակ	սպիտակ գիգրոսկոպիկ փոշի
Մոլային զանգված	1,2E−25 կիլոգրամ գ/մոլ
Խտություն	2,59 գ/սմ³ գ/սմ³
Հալման ջերմաստիճան	2525 °C °C
Գոյացան էնթալպիա	−476,98 կՋ/մոլ կՋ/մոլ
Քիմիական հատկություններ
Լուծելիությունը ջրում	քիչ լուծվող գ/100 մլ
Լուծելիությունը սպիրտ-ում	չի լուծվում սպիրտոում, փոխազդում է թթվածնի հետ գ/100 մլ
Բեկման ցուցիչ	2,137
Կառուցվածք
Կոորդինացիոն երկրաչափություն	օկտաեդրական (Ca2+); օկտաեդրական (S2−)
Բյուրեղային կառուցվածք	խորանարդ (գալիտ)
Դասակարգում
CAS համար	20548-54-3
PubChem	10197613
EINECS համար	243-873-5
SMILES	[S-2].[Ca+2]
ЕС	243-873-5
ChEBI	28030
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Ստացումը

Հայտնի է Օլգդամիդ (անգլ.՝ Oldhamite) հանքը, որը կազմված է կալցիումի սուլֆիդի և նատրիումի, երկաթի, մագնեզիումի, պղնձի խառնուրդներից։ Բյուրեղները բաց-շագանակագույնից վերափոխվում են մուգ-մանուշակագույն գույնի։

Տարրերի անմիջական սինթեզից.

$~{\mathsf {Ca+S~{\xrightarrow {150~^{\circ }C}}\ CaS.}}$

Ծծմբաջրածնի և կալցիումի հիդրիդի փոխազդեցությունից.

$~{\mathsf {CaH_{2}+H_{2}S~{\xrightarrow {500{-}600~^{\circ }C}}\ CaS+2H_{2}.}}$

Կալցիումի կարբոնատից.

$~{\mathsf {CaCO_{3}+H_{2}S~{\xrightarrow {900~^{\circ }C}}\ CaS+H_{2}O+CO_{2}.}}$

Կալցիումի սուլֆատի վերականգնումից.

$~{\mathsf {CaSO_{4}+3C~{\xrightarrow {900~^{\circ }C}}\ CaS+2CO+CO_{2},}}$

$~{\mathsf {CaSO_{4}+4CO~{\xrightarrow {600{-}800~^{\circ }C}}\ CaS+4CO_{2}.}}$

Ֆիզիկական հատկությունները

Սպիտակ բյուրեղներ, խորանարդաձև բյուրեղացանցը նման է NaCl-ի բյուրեղավանդակին (a=0.6008 նմ)։ Հալեցման ժամանակ քայքայվում է։ Բյուրեղում յուրաքանչյուր S²⁻ իոն շրջապատված է վեց Са²⁺ իոններից կազմված օկտաեդրով, միառժամանակ յուրաքանչյուր Са²⁺ իոն շրջապատված է վեց S²⁻ իոններով։ Սառը ջրում քիչ է լուծվում, բյուրեղահիդրատ չի առաջացնում։ Շատ սուլֆիդների նման, կալցիումի սուլֆիդը ջրի առկայության դեպքում ենթարկվում է հիդրոլիզի և ունի ծծմբաջրածնի հոտ։

Քիմիական հատկությունները

Տաքացնելիս քայքայվում է պարզ նյութերի.

$~{\mathsf {CaS\ {\xrightarrow {>2450^{o}C}}\ Ca+S}}$

Եռացող ջրում ամբողջովին հիդրոլիզվում է.

$~{\mathsf {CaS+2H_{2}O\ {\xrightarrow {100^{o}C}}\ Ca(OH)_{2}+H_{2}S}}$

Խիտ թթուները դուրս են մղում ծծմբաջրածինը աղից.

$~{\mathsf {CaS+2HCl\ \rightarrow \ CaCl_{2}+H_{2}S}}$

Կոնցենտրիկ թթու-օքսիդիչները օքսիդացնում են ծծմբաջրածինը.

$~{\mathsf {CaS+4HNO_{3}\ \rightarrow \ Ca(NO_{3})_{2}+S+2NO_{2}+2H_{2}O}}$

Ծծբաջրածինը թույլ թթու է և կարող է հեշտ դուրս մղվել աղերից, նույնիսկ ածխաթթու գազով.

$~{\mathsf {CaS+CO_{2}+H_{2}O\ \rightarrow \ CaCO_{3}+H_{2}S}}$

Ծծմբաջրածնի ավելցուկի դեպքում առաջանում է դիդրոսուլֆիդ.

$~{\mathsf {CaS+H_{2}S\ \rightarrow \ Ca(HS)_{2}}}$

Ինչպես բոլոր սուլֆիդները, կալցիումի սուլֆիդը նույնպես օքսիդանում է թթվածնով.

$~{\mathsf {CaS+2O_{2}\ {\xrightarrow {700-800^{o}C}}\ CaSO_{4}}}$

Կիրառությունը

Օգտագործվում է լյումինոֆորների արտադրության մեջ, բացի դրանից օգտագործվում է կաշեգործության մեջ՝ մազերը կաշվից հեռացնելու համար։