Կալիումի քլորատ

Կալիումի քլորատ (Բերթոլեի աղ) — $KCIO_{3}$, քլորական թթվի կալիումական աղ։ Անգույն բյուրեղներ, խտությունը՝ 2320 կգ/մ³, հալման ջերմաստիճանը՝ 356° С, թունավոր է, ջրում վատ է լուծվում (մոտ 7,5 գ` 100 գ ջրում, 20 °C–ում)։ Կալիումի քլորատը օքսիդիչ է, ծծմբի, ֆոսֆորի, ածխածնի և օրգանական նյութերի հետ առաջացնում է պայթուցիկ խառնուրդներ։ Ստացվում է $KCl$-ի ջրային լուծույթի էլեկտրոլիզով։ Օգտագործվում է լուցկու արդյունաբերությունում և պիրոտեխնիկայում, նաև քիմիական աշխատանոցում թթվածին ստանալու համար, իսկ բժշկության մեջ՝ որպես ախտահանիչ։

Կալիումի քլորատ
Քիմիական բանաձև	KCIO₃
Ֆիզիկական հատկություններ
Ագրեգատային վիճակ	անգույն բյուրեղներ
Մոլային զանգված	2,0E−25 կիլոգրամ գ/մոլ
Խտություն	2,32 գ/սմ³ գ/սմ³
Հալման ջերմաստիճան	356 °C °C
Կազմալուծման ջերմաստիճան	400 °C
Գոյացան էնթալպիա	−391,204 կՋ/մոլ կՋ/մոլ
Քիմիական հատկություններ
Դասակարգում
CAS համար	3811-04-9
PubChem	6426889
EINECS համար	223-289-7
SMILES	[O-]Cl(=O)=O.[K+]
ЕС	223-289-7
RTECS	FO0350000
ChEBI	18512
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Պատմություն

Առաջին անգամ ստացվել է 1786 թվականին Կլոդ Բերթոլեի կողմից (այստեղից էլ անվանումը` Բերթոլեի աղ), քլորը, տաք խտացրած կալիումի հիդրօքսիդով անց կացնելով։

${\mathsf {6KOH+3Cl_{2}\rightarrow KClO_{3}+5KCl+3H_{2}O}}$

Քիմիական հատկություններ

Տաքացնելիս (400°С) քայքայվում է՝ առաջացնելով $KCIO_{4}$, ավելի բարձր ջերմաստիճաններում (550- 600°С)՝ կալիումի քլորիդ և թթվածին։

${\mathsf {4KClO_{3}\rightarrow 3KClO_{4}+KCl}}$ (400 °C);

${\mathsf {KClO_{4}\rightarrow KCl+2O_{2}}}$ (550—620 °C)

Կատալիզատորների ($MnO_{2},Fe_{2}O_{3},CuO$) առկայությամբ քայքայվում է ավելի ցածր ջերմաստիճաններում (200 °C)։

${\mathsf {2KClO_{3}\rightarrow 2KCl+3O_{2}}}$ (150—300 °C, կատ. $MnO_{2}$)

Ջրասպիրտային լուծույթում ռեակցիայի մեջ է մտնում ամոնիումի սուլֆատի հետ, առաջացնելով ամոնիումի քլորատ։

${\mathsf {(NH_{4})_{2}SO_{4}+2KClO_{3}\ {\xrightarrow {}}\ 2NH_{4}ClO_{3}+K_{2}SO_{4}}}$

Կիրառում

Այրվող նյութեր

Կալիումի քլորատի խառնուրդները վերականգնիչների հետ (ֆոսֆոր, ծծումբ, օրգանական միացություններ) պայթուցիկ և զգայուն են շփման, հարվածների նկատմամբ։ Զգայունությունը ավելանում է բրոմատների և ամոնիումի աղերի առկայությամբ։ Բերթոլեի աղի հետ բաղադրության բարձր զգայունության պատճառով, նրանք գրեթե չեն օգտագործվում արդյունաբերական և ռազմական պայթուցիկ նյութերի արտադրության համար։ Երբեմն օգտագործվում է հրարվեստում, որպես քլորատի աղբյուր, մտնում է լուցկու գլխիկի այրվող նյութի բաղադրության մեջ։

Բժշկության մեջ

Որոշ ժամանակ կալիումի քլորատի լուծույթները կիրառվում էին թույլ հականեխիչի տեղ, արտաքին դեղամիջոց կոկորդ ողողելու համար։

Թունավորություն

Կալիումի քլորատի մահացու չափը կազմում է 1գ/կգ։

• 
  $KClO_{3}+C$

Ծանոթագրություններ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 422)։