Խաչիկ վարդապետ
Խաչիկ վարդապետ, Խաչիկ վարդապետ Դադյան (Վահան Դադյան-Տեր-Գրիգորյան (սեպտեմբերի 6, 1863, Թաղավարդ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն[1] - հոկտեմբերի 10, 1936[2], Վաղարշապատ, Հայկական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ), հայ բանահավաք-բանասեր, հնագետ։
| Խաչիկ վարդապետ | |
|---|---|
| Ծնվել է | սեպտեմբերի 6, 1863 |
| Ծննդավայր | Թաղավարդ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն[1] |
| Մահացել է | հոկտեմբերի 10, 1936[2] (73 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Վաղարշապատ, Հայկական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ |
| Քաղաքացիություն |  Ռուսական կայսրություն և .svg){kind=small} ԽՍՀՄ |
| Կրթություն | Շուշիի թեմական հոգևոր դպրոց (1881)[1] |
| Մասնագիտություն | բանասեր, բանահավաք և քահանա |
Կենսագրություն խմբագրել
1881 թվականին Շուշիի թեմական դպրոցն ավարտելուց հետո ուսուցչավարել է Շուշիում ու Ստեփանակերտում։ 1888 թվականին կուսակրոն ձեռնադրվելով՝ հոգևոր ծառայություն է կատարել Ամարասի Ս. Գրիգորիս և Մեծառանք գավառի եպիսկոպոսանիստ Մ. Հակոբի վանքերում։ Այդ ընթացքում պեղել է Առաջաձոր ու Քոլատակ գյուղերի մոտակայքում եղած դամբարանաբլուրները և հետազոտել Կաչաղակաբերդը։ Միաժամանակ հավաքել է Լեռնային Ղարաբաղի ու հարևան մյուս հայկական շրջանների հոգևոր կենտրոններում ու մասնավոր անձանց մոտ գտնվող հնություններ, ձեռագրեր ու պատառիկներ, ընդօրինակել վիմական արձանագրություններ։ 1894 թվականին դառնալով Էջմիածնի վանքի վարդապետ՝ դրանք հանձնել է նրա մատենադարանին։ 1898 թվականին նշանակվելով պարսկահայության հոգևոր առաջնորդի փոխանորդը Սալմաստում՝ շրջագայել է Պարսկաստանի հայաբնակ վայրերը, հավաքել և Էջմիածնի տնօրինությանը հանձնել հայերեն և այլալեզու բազմաթիվ ձեռագրեր, վավերագրեր, հնագիտական նյութեր ու այլազան արժեքներ (պահվում են Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարանում, Հայաստանի պատմության թանգարանում, Հայաստանի ազգային արխիվ ում և այլն)։
Ռուս. կայսերական հնագիտական հանձնաժողովի թույլտվությամբ և Հայոց կաթողիկոս Մկրտիչ Ա Վանեցու (Խրիմյան Հայրիկ) հովանավորությամբ 1900-1904 թվականներին պեղել է Զվարթնոցը (այս գործում Խաչիկ վարդապետին մեծապես օգնել է պեղումների վերակացու Ե. Ղ. Հարությունյանը)։ Հողի երես հանելով հայ ճարտարապետության այդ անկրկնելի կոթողի բեկորները՝ փաստորեն դրել է հուշարձանի ուսումնասիրման հիմքը։ Պեղումներ է կատարել նաև Դվինում և Արմավիրում (վերջինում հայտնաբերել է 28-տողանի ուրարտական արձանագրություն)։ Զբաղվել է նաև հայ բանահյուսության նմուշների հավաքմամբ ու հետազոտմամբ, պատմական հուշարձանների նկարագրությամբ, մատենագրական երկերի, պատմական փաստերի ու երևույթների աղբյուրագիտական քննությամբ։ Հետազոտությունների արդյունքների մի մասը հրապարակել է ժամանակի պարբերականներում (մնացածներն անտիպ վիճակում պահվում են Երևանի Մատենադարանում և այլուր)։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 27)։ 
|