Խեղճ մարդիկ (վեպ)
«Խեղճ մարդիկ» (ռուս.՝ «Бедные люди»), Ֆեոդոր Դոստոևսկու առաջին վեպը, որը սկսել է գրել 1844 թվականից և բազմաթիվ փոփոխություններից հետո ավարտել է 1845 թվականին։ Գրված է նամակաձև վեպի տեսքով։
| Խեղճ մարդիկ ռուս.՝ Бедные люди | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | գրական ստեղծագործություն |
| Ժանր | վեպ |
| Ձև | վեպ |
| Հեղինակ | Ֆեոդոր Դոստոևսկի |
| Երկիր | Ռուսաստան |
| Բնագիր լեզու | ռուսերեն |
| Գրվել է | 1844 |
| Տեսարան | Ռուսական կայսրություն |
| Կերպարներ | Makar Devushkin? և Varvara Dobroselova? |
| Հրատարակվել է | 1846 |
| Թվային տարբերակ | standardebooks.org/ebooks/fyodor-dostoevsky/poor-folk/c-j-hogarth |
 Poor Folk | |
Ստեղծման պատմությունը խմբագրել
Վեպի աշխատանքը սկսվել է 1844 թվականի հունվարից, Օնորե դը Բալզակի «Եվգենի Գրանդ» վեպի թարգմանությունից հետո։ Աշխատանքը շարունակվեց 1844 թվականի ամբողջ գարնանը և ամռանը։ Այդ ամբողջ ընթացքում հեղինակը իր մտահղացումների մասին ոչ ոքի չէր պատմում։ Վերջապես, եղբորը ուղղված նամակում, Դոստոևսկին որոշում է պատմել իր աշխատանքի մասին, ներկայացնում է առաջիկա մտադրության մասին, որ ցանկանում էք ավարտել մաքուր տարբերակը և, դեկտեմբերի 14-ին ստանալով պատասխանը, այն հանձնել «Հայրենական տեղեկագիր» ամսագրին[1]։ Առաջին սևագիր խմբագրումը նոյեմբերին պատրաստ էր, բայց արդեն դեկտեմբերին արմատապես վերամշակվել էր։ 1845 թվականի փետրվարին գրողը կրկին փոփոխություններ է կատարում, արտագրում է այդ տարբերակը և կրկին որոշում է ուղղել խմբագրությունը։ Վերջապես միայն 1845 թվականի մայիսի 4-ին վեպը արդեն պատրաստ էր։ Դմիտրի Գրիգորովիչը, որը 1844 թվականի սեպտեմբերի վերջին ապրում էր Դոստոևսկու հետ միասին միևնույն բնակարանում, այսպես է հիշում նրա աշխատանքի մասին «Խեղճ մարդիկ» վեպի վրա։
|
«Դոստոևսկին ամբողջ օրը և գիշերվա մի մասը նստում էր գրասեղանի առաջ։ Նա բառ անգամ չէր ասում այն մասին, թե ինչ է գրում։ Իմ հարցերին դժկամությամբ և հակիրճ էր պատասխանում, իմանալով նրա ինքնամփոփության մասին, ես դադարեցի հարցնել»[2]։ | 
|
Մայիսի վերջին ավարտելով վեպի վերջաբանի վերամշակումը Դոստոևսկին «մի անգամ նստելով և առանց կանգ առնելու» կարդում է Գրիգորովիչին։ Վերջինս շոկի մեջ, անմիջապես վերցնում է ձեռագիրը և ոըղևորվում է Նիկոլայ Նեկրասովի մոտ։ Թեև Նեկրասովը զայրացած էր ուշ այցելության համար, սակայն համաձայնվում է կարդալ թեկուզ մի տաս էջ։ Ամբողջ գիշեր չշեղվելով, նրանք կարդում են ամբողջ վեպը և առավոտյան ժամը 4-ին վերադառնում են Դոստոևսկու մոտ, որպեսզի կարդացածից թարմ տպավորություններով հիացմունքով կիսվեն նրա հետ։ Նույն օրը առավոտյան Նեկրասովը ձեռագիրը տանում է Լոպատինի տուն (Գրական տուն), որտեղ հանձնում է Վիսարիոն Գրիգորևիչին ասելով.
|
|
«Նոր Գոգոլ է հայտնվել»։ |
|
Քննադատը անվստահությամբ ընդունեց այս հայտարարությունը, սակայն այդ նույն օրը երեկոյան հանդիպում խնդրեց Նեկրասովից հեղինակի հետ։ Հաջորդ օրը հանդիպելով Դոստոևսկու հետ, Բելինսկին անձամբ է ջերմորեն ընդունում նրան և բարձր է գնահատում ստեղծագործությունը։ Դոտոևսկին ամբողջ կյանքում համարում էր, որ այդ հանդիպումը նրա համար շրջադարձային էր, գրողը ամրապնդվեց հավատքով իր տաղանդի ու կարողությունների վրա[3]։ Առավոտյան Պավել Անենկովին մոտ այսպես է բնութագրում սկսնակ հեղինակի «Աղքատ մարդիկ» վեպը աշխատանքը.
|
|
....վեպը բացահայտում է Ռուսաստանի կյանքի և բնավորության այնպիսի գծեր, որոնք մինչ այդ երազում չէր տեսել անգամ ոչ ոք։ Սա առաջին սոցիալական վեպի փորձ է, և կազմված է այնպես, ինչպես սովորաբար կատարում են արվեստագետները, այսինքն՝ առանց իմանալու, թե ինչ է իրենց մոտ ստացվելու[4]։ |
|
Սյուժե խմբագրել
Վեպը ներկայացնում է Մակար Դեվուշկինի և Վարվարա Դոբրոսլյովայի նամակագրությունը։ Վեպի նամակներով ձևը թույլ է տվել հեղինակին փոխանցել ինքնաբացահայտող հերոսների հոգեբանության նուրբ երանգները։
Կերպարներ խմբագրել
- Մակար Ալեքսեևիչ Դեվուշկին
- Վարվարա Ալեքսեևնա Դոբրոսյոլովա
- Վարվարա Ալեքսեևնա Դոբրոսյոլովայի ծնողները
- Աննա Ֆյոդերովնա
- Ծառա Թերեզան
- Ծառա Ֆալդոնին
- Ուսանող Պակրովսկին
- Ուսանող Պակրովսկու հայրը
- Գորշկովը ընտանիքի հետ
- Ռատազյաև
- Բիկով
- Ֆեդորա
Մակար Ալեքսեևիչ Դեվուշկինի և Վարվարա Ալեքսեևնա Դոբրոսյոլովայի ծաղրանկարը
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Ф. М. Достоевский. Письмо M. M. Достоевскому от 30 сентября 1844 года // Собрание сочинений в пятнадцати томах. — СПб.: Наука, 1996. — Т. 15. Письма 1834—1881. — С. 44—46. — 18 000 экз. — ISBN 5-02-028-255-3.
- ↑ Григорович Д. В. Литературные воспоминания. — М., 1987.
- ↑ Клементий Берман Невский проспект // «Наш Техас» : Газета. — Хьюстон, 2003. — Вып. № 80, 2 мая.
- ↑ Анненков П. В. Литературные воспоминания. — М., 1983. — С. 272.
Գրականություն խմբագրել
Бем А. Л. Первые шаги Достоевского (Генезис романа «Бедные Люди») // Исследования. Письма о литературе / С. Г. Бочаров, И. З. Сурат. — Языки славянской культуры, 2001. — С. 58-94. — 448 с. — (Studia philologica). — ISBN 5-7859-0197-8
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խեղճ մարդիկ (վեպ)» հոդվածին։ |