Վիքիպեդիա

Լեոշ Յանաչեկ

(Վերահղված է Լ. Յանաչեկից)

Լեոշ Յանաչեկ (չեխ.՝ Leoš Janáček, հուլիսի 3, 1854(1854-07-03)[1][2][3][…], Հուկվալդի[4][5][6] - օգոստոսի 12, 1928(1928-08-12)[7][1][2][…], Օստրավա, Չեխիա[7][5] և Moravská Ostrava, Moravská Ostrava a Přívoz, Օստրավա, Չեխիա[6]), չեխ երգահան, երաժշտագետ-ազգագրագետ և մանկավարժ։ Գրել է բազմաթիվ գործիքային և վոկալ ստեղծագործություններ։ Նրա «Ենուֆա» (Jenůfa, (1894-1903), «Կատյա Կաբանովա» (Káťa Kabanová, 1919-1921, ըստ Ալեքսանդր Օստրովսկու «Ամպրոպը» պիեսի), «Փոքրիկ աղվեսի արկածները» (Příhody lišky bystroušky, 1921-1923), «Մակրոպուլոսի դեղամիջոցը» (Več Makropulos, 1923-1925, ըստ Կարել Չապեկի) Մեռյալ տնից (Z mrtvého domu, 1927-1928, ըստ Դոստոևսկու համանուն վեպի) օպերաները պատկանում են 20-րդ դարի երաժշտական թատրոնի լավագույն ստեղծագործությունների թվին։

Լեոշ Յանաչեկ
Բնօրինակ անունչեխ․՝ Leoš Janáček
Ի ծնե անունչեխ․՝ Leo Eugen Janáček
Ծնվել էհուլիսի 3, 1854(1854-07-03)[1][2][3][…]
Հուկվալդի[4][5][6]
Երկիր Ավստրիական կայսրություն և  Չեխոսլովակիա
Մահացել էօգոստոսի 12, 1928(1928-08-12)[7][1][2][…] (74 տարեկան)
Օստրավա, Չեխիա[7][5] կամ Moravská Ostrava, Moravská Ostrava a Přívoz, Օստրավա, Չեխիա[6]
ԳերեզմանԿենտրոնական գերեզմանատուն[8]
Ժանրերդասական երաժշտություն և օպերա
Մասնագիտությունկոմպոզիտոր, երաժշտագետ, մանկավարժ, դիրիժոր, լիբրետիստ, ուսուցիչ, բանահավաք, երաժշտական քննադատ, երաժշտության տեսաբան, խմբագիր և խմբավար
Գործիքներերգեհոն
ԿրթությունԼայպցիգի երաժշտության և թատրոնի բարձրագույն դպրոց
ԱնդամակցությունՍոկոլյան շարժում[9], Sokol Brno I?[9] և Չեխական գիտությունների և արվեստների ակադեմիա[6]
ԱմուսինZdeňka Janáčková?
Պարգևներ
Ստորագրություն
Ստորագրություն
 Leoš Janáček Վիքիպահեստում

Ճանաչում և ժառանգություն խմբագրել

  • Բռնոյի երաժշտական ակադեմիան կրում է Յանաչեկի անունը
  • Ֆիլիպ Կաուֆմանի «Կեցության անտանելի թեթևություն» (1988 թվական, ըստ Միլան Կունդերի համանուն վեպի) ֆիլմն ուղեկցվում է Յանաչեկի տարբեր ստեղծագործություններից հատվածներով։
  • «10 րոպե շուտ» Ֆիլմում օգտագործվել է Լեոշ Յանաչեկի ստեղծագործություններից։
  • Օստրավայում միջազգային օդանավակայանն անվանվել է Լեոշ Յանաչեկի անունով։
  • Հարուկի Մուրակամիի «1Q84» ստեղծագործության մեջ նշվում է Յանաչեկի «Սիմֆոնիետան», և այս աշխատանքը կարևոր դեր է խաղում վեպի սյուժեում։

Ընտրված ստեղծագործություններ խմբագրել

Օպերաներ և բալետ խմբագրել

  • Շարկա (Šárka, 1887-1888, պրեմիերան Բռնոյում, 1925)
  • Վեպի սկիզբը (Počátek románu, 1891, պրեմիերան Բռնոյում, 1894)
  • Ենուֆա (Ենուֆան հայտնի էր նաև «Նրա խորթ աղջիկը» անունով, 1894-1903, պրեմիերան Բռնոյում, 1904)
  • Ճակատագիրը (Osud, 1903-1904, պրեմիերան Բռնոյում, 1958)
  • Բրոուչեքի ճանապարհորդությունը (Výlety páně Broučkovy, 1908-1917, պրեմիերա Պրահայում, 1920)
  • Կատյա Կաբանովա (Káťa Kabanová, 1919-1921, ըստ Ալեքսանդր Օստրովսկու «Ամպրոպ» դրամայի, պրեմիերան Բռնոյում, 1921)
  • Մակրոպուլոսի միջոցները (Več Makropulos, 1923-1925, ըստ Կ. Չապեկի, պրեմիերան Բռնոյում, 1926)
  • Մեռած տնից (Z mrtvého domu, 1927-1928, ըստ Ֆյոդոր Դոստոևսկու, պրեմիերան Բռնոյում, 1930)
  • Ռակոշ Ռակոչի (Rákoš Rákoczy), բալետ երգով (Բռնո, 1891)

Սիմֆոնիկ երաժշտություն խմբագրել

  • Սյուիտա լարային նվագախմբի համար (1877)
  • Հովվերգություն լարային նվագախմբի համար (1878)
  • Գանական պարեր (չեխ․՝ Hanácké tance, 1889-1890)
  • Սյուիտա, նվ. 3 (1891)
  • Խանդ, նախերգանք (չեխ․՝ Žárlivost, 1894)
  • ճանապարհորդ երաժիշտի երեխան, բալլադ նվագախմբի համար (չեխ․՝ Šumařovo dítě, 1912)
  • Տարաս Բուլբա, ռապսոդիա նվագախմբի համար, ըստ Գոգոլի (չեխ․՝ Taras Bulba, 1915—1918)
  • Բլանշյան բալլադ, սիմֆոնիկ պոեմ (չեխ․՝ Balada blanická, 1920)
  • Սիմֆոնիետա (1926)

Երգեր խմբագրել

  • Jarní píseň (1897 նոր հրատարակություն — 1905)
  • Zápisník zmizelého. (Տենորի, ալտի, կանացի երեք ձայների և դաշնամուրի համար (1917—1919)

Գրականություն խմբագրել

  • Brod M. Leoš Janáček: Leben und Werk. Prag, 1924 (на чешском языке); 2-e revidierte Aufl. Wien, 1956.
  • Hollander H. Leoš Janáček, his life and work. New York: St. Martin's Press, 1963.
  • Vogel J. Leoš Janáček: a biography. New York: W.W. Norton, 1981.
  • Beckerman M.B. Janáček and his world. Princeton; Oxford: Princeton UP, 2003.
  • Rousseau J. Leos Janacek. Arles: Actes sud, 2004.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 filmportal.de — 2005.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Česká divadelní encyklopedie
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Vědecká knihovna v Olomouci REGO (չեխերեն)
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 Яначек Леош // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  8. ↑ BillionGraves — 2011.
  9. ↑ 9,0 9,1 Deník (չեխերեն) — Vltava Labe Media, 2012.
  10. ↑ https://www.muni.cz/o-univerzite/vyznamenani/cestne-doktoraty-udelene-mu?page=11
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լեոշ Յանաչեկ» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 117)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Լեոշ_Յանաչեկ&oldid=9126274» էջից