Վիքիպեդիա

Լեն Դեյթոն

անգլիացի գրող

Լեոնարդ Սիրիլ Դեյթոն (անգլ.՝ Leonard Cyril Deighton,փետրվարի 18, 1929(1929-02-18)[1][2][3][…], Լոնդոն, Միացյալ Թագավորություն), առավել հայտնի՝ որպես Լեն Դեյթոն, անգլիացի գրող, լրտեսական վեպերի և դետեկտիվների, ռազմական պատմության և խոհարարության գրքերի հեղինակ։ Դեյթոնը համարվում է 20-րդ դարի լրտեսական վեպերի լավագույն երեք հեղինակներից մեկը (Յան Ֆլեմինգի և Ջոն Լե Կարեի հետ միասին[5][6]): Նրա դեբյուտային վեպը՝ «Իփքրեսի դոսյեն» (1962), արագ դարձել է բեսթսելլեր։ «The Sunday Times»-ը Դեյթոնին անվանել է «լրտեսական պատմության բանաստեղծ»[7]։

Լեն Դեյթոն
անգլ.՝ Len Deighton
Ծննդյան անունանգլ.՝ Leonard Cyril Deighton
Ծնվել էփետրվարի 18, 1929(1929-02-18)[1][2][3][…] (95 տարեկան)
ԾննդավայրԼոնդոն, Միացյալ Թագավորություն
Մասնագիտությունգրող, լրագրող, պատմաբան, վիպասան, սցենարիստ, դրամատուրգ, գիտաֆանտաստիկ գրող, լուսանկարիչ, կինոպրոդյուսեր և նկարազարդող
Քաղաքացիություն Միացյալ Թագավորություն
ԿրթությունՍուրբ Մարտինի արվեստի դպրոց, Արվեստի արքայական քոլեջ, William Ellis School? և St Marylebone Grammar School?
Ժանրերդետեկտիվ
Ուշագրավ աշխատանքներThe IPCRESS File?
Պարգևներ
ԱմուսինYsabele Deighton?

Կենսագրություն խմբագրել

Դեյթոնը ծնվել է 1929 թվականի փետրվարի 18-ին Մարիլեբոնում։ Նրա հայրը Քեմբել Դոջսոնի վարորդն ու մեխանիկն էր, իսկ մայրը խոհարար էր։ Այդ ժամանակ նրանք ապրել են Գլոսթեր Փլեյս Մյուզում[8]՝ Բեյքեր սթրիթից ոչ հեռու[9][10]։

Դեյթոնի հետաքրքրությունը լրտեսական պատմությունների հանդեպ, հնարավոր է, մասամբ ոգեշնչված է Աննա Վոլկովայի ձերբակալությամբ, որին ականատես է եղել 11 տարեկան հասակում։ Վոլկովան, որը ռուսական ծագում ունեցող բրիտանացի հպատակ էր, եղել է գերմանական լրտես և բանկվել է Դեյթոնի ընտանիքի հարևանությամբ։ Նա ձերբակալվել է 1940 թվականի մայիսի 20-ին և հետագայում դատապարտվել «Պետական գաղտնիքի մասին օրենքը» խախտելու համար, քանի որ փորձել է գերմանացիներին գաղտնի փաստաթղթեր փոխանցել[11]։

Սուրբ Մերիլեբոնի միջնակարգ դպրոցն ավարտելուց հետո Դեյթոնն աշխատել է երկաթուղում։ Ավելի ուշ թագավորական ВВС-ում պետական ծառայության է անցել լուսանկարչի պաշտոնում։ Նա թռել է Մոսկիտո ռմբակոծիչ-կործանիչներով և Լանկաստեր ռմբակոծիչով (ավելի ուշ այդ փորձն օգտագործել է իր «Ռմբակոծիչ» վեպը գրելիս)։ Նա նաև կատարել է լաբորատոր աշխատանքներ հատուկ հետազոտությունների բաժնի համար։

ВВС-ից հեռանալուց հետո՝ 1949 թվականին, սովորել է Լոնդոնի Սուրբ Մարտինի արվեստի դպրոցում, իսկ 1952 թվականին ստացել է կրթաթոշակ արվեստի թագավորական քոլեջում, որն ավարտել է 1955 թվականին[12]։ Այդ ժամանակ դարձել է Ռեյմոնդ Հոքի (1930-010) «ցմահ ընկերը»[13], որը հետագայում Լեոնարդի մի քանի վաղ գրքերի համար շապիկներ է մշակել։ Այնուհետև Դեյթոնն աշխատել է որպես բորտուղեկցորդ BOAC ավիաընկերությունում։ Մինչ գրական կարիերան սկսելը Նյու Յորքում աշխատել է որպես նկարազարդող, իսկ 1960 թվականին՝ որպես գեղարվեստական տնօրեն ներկայումս գոյություն չունեցող լոնդոնյան Robert Sharp & Partners գովազդային գործակալությունում։ Նա նկարազարդել է Ջեք Քերուակի «Ճանապարհին» վեպի բրիտանական առաջին հրատարակության շապիկը։ Այդ ժամանակից ի վեր, նա օգտագործել է իր նկարչական հմտությունները, որպեսզի ցուցադրի իր ռազմական պատմության մի շարք գրքեր։

Իր առաջին վեպերի հաջողությունից հետո Դեյթոնն սկսել է աշխատել «The Observer» խմբագրությունում և այդ ընթացքում թողարկել է մի քանի պատկերազարդ խոհարարական գրքեր։ 1967 թվականի սեպտեմբերին «The Sunday Times» ամսագրում հոդված է գրել «Ձնծաղիկ» ռազմական գործողության մասին (Operation Bigamy, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Բենգազիի վրա SAS-ի հարձակումը)։ Հաջորդ տարի Դևիդ Սթիրլինգին զգալի վնաս է հասցվել հոդվածը զրպարտելու համար[14]։

Լեն Դեյթոնը Playboy ամսագրում եղել է ճանապարհորդությունների սյունակի խմբագիրը, մինչև 1968 թվականի «Միայն այն ժամանակ, երբ ես ծիծաղում եմ» վեպի էկրանիզացիայի պրոդյուսեր դառնալը։ Դեյթոնը գնել է Ջոան Լիթլվուդի «Օ, ինչ հրաշալի պատերազմ է» մյուզիքլի իրավունքները։ Նա (որի հայրը ծառայել է Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ) վերաշարադրել է սցենարը՝ գործողությունները նկարագրելով Բրայթոն պիրնում, ավելացնելով աստղային նախաբան և ստեղծելով հիշարժան վերջնական հաջորդականություն[15]։ Դեյթոնը դարձել է նաև մյուզիքլի պրոդյուսերը, սակայն նրա անունը ջնջվել է, քանի որ նա «զայրացած և ցնցված է եղել, որ մարդիկ պետք է խնդրեն հիշատակել իրենց անունն այն բանի համար, ինչն իրենք չեն արել»[16]։ Դա մի քայլ էր, որը նա հետագայում նկարագրել է՝ որպես «հիմար և մանկամիտ»։ Դա նրա վերջին մասնակցությունն է եղել կինոարդյունաբերության մեջ[10]։

1969 թվականին, լքելով Անգլիան, նա որոշ ժամանակ ապրել է իռլանդական Բլեքռոքում՝ երբեմն հայտնվելով հայրենիքում։ Այժմ նա ապրում է կնոջ՝ Իզաբելի հետ Պորտուգալիայի Գերնսի կղզում գտնվող իր տներից մեկում[17]։ Նրա վերջին հարցազրույցը թվագրված է 2006 թվականին BBC Four ալիքին։

Ստեղծագործություններ խմբագրել

Ամենամեծ հաջողությունը Դեյթոնին բերել են նրա լրտեսական վեպերը։ Նրա առաջին «Իփքրեսի գործը» վեպի հրապարակումը համընկել է Յան Ֆլեմինգի «Բժիշկ Նոու» վեպի հիման վրա Ջեյմս Բոնդի մասին առաջին ֆիլմի էկրան բարձրանալու հետ։ Աչքի է ընկել Դեյթոնի հերոսի՝ շարքային գաղտնի գործակալի, որը ծանր ծառայություն է իրականացնում սառը պատերազմի դաշտերում, կոնտրաստը Ֆլեմինգի վեպերից սուպերմենի համեմատությամբ։ Դեյթոնի վեպերում գործում են կրկնակի և նույնիսկ եռակի գործակալներ, որոնց մասին ոչ ոք, հաճախ և իրենք, չեն կարող վստահաբար ասել, թե ում կողմից են իրականում։ Դեյթոնի մեկ այլ հայտնի «Բեռլինյան հուղարկավորություն» վեպում սյուժեն աբսուրդի սահմանագծին է հասնում. սյուժեի անհեթեթությունը երանգավորվում է շախմատային խաղի կանոններից կազմված էպիգրաֆներով։

Դեյթոնի մի քանի վեպեր էկրանավորվել են, այդ թվում՝ «Իփքրեսի գործը» (1965), «Բեռլինյան հուղարկավորությունը» և «Կեկ միլիարդ դոլար արժողությամբ ուղեղը» (Billion Dollar Brain, 1967): Նրա առաջին 5 վեպերը նկարագրել են Հարրի Փալմեր անունով անանուն և ցինիկ հակահերոսի արկածները։ Վեպերը հագեցած են ծանոթագրություններով, որոնք բացատրում են տարբեր ժարգոնային տերմինները և կրճատումները երկխոսության մեջ։ Դեյթոնի ամենահայտնի վեպերից են նաև «Goodbye, Mickey Mouse» (1982) և «Ձմեռ» (1987) վեպերը։

Խոհարարություն խմբագրել

Դեյթոնը գրել է խոհարարական գրքերի շարք, ինչպես նաև «The Observer» թերթում գրել և մուլտիպլիկացիոն ոճով նկարազարդել է ամենշաբաթյա պատկերազարդ խոհարարական ուղեցույցը՝ Len Deighton’s Action Cook Book[18]։ Դեյթոնի «Իպկրեսի դոսյեն» վեպի էկրանավորման մեջ գլխավոր հերոսի խոհանոցում կախված է Լեոնարդ Դեյթոնի խոհարարական սյունակի բացվածքը[19]։

2014 թվականին «Օբսերվերը» հայտարարել է, որ Դեյթոնը ստեղծելու է 12 նոր խոհարարական հոդված, որոնք սկսած 2015 թվականից «Observer Food» ամսագրում տպագրվելու են ամեն ամիս։

Օգտագործելով իր առաջին չորս վեպերի հաջողությունը՝ Դեյթոնը գրել է «Len Deighton’s London Dossier» (1967) գիրքը՝ 60-ական թվականների «Swinging London»-ի ուղեցույց «գաղտնի գործակալներ» թեմայով․ այլ հեղինակների ներդրումները բնութագրվում են որպես «լրտեսության զեկուցում»։

Պատմական ստեղծագործություններ խմբագրել

Ալբերտ Շպեերը (նախկին հիտլերյան սպառազինության նախարար) «Fighter: The True Story of the Battle of Britain» վեպի մասին ասել է, որ Բրիտանիայի համար պատերազմի իրական պատմությունը «հիասքանչ, ամենամանրամասն հետազոտությունը։ Ես հիացմունքով կարդում էի էջը էջի հետևից»։ Ստեղծագործությունը համալրվել է Ալան Ջոան Պերսիվալ Թեյլորի նախաբանով, որը բնութագրում է աշխատանքը՝ որպես «փայլուն վերլուծություն»։

Գեներալ Վալտեր Ներինգը գրել է Դեյթոնի վերջին պատմական վեպի՝ «Blood, Tears and Folly: An Objective Look at World War II»-ի նախաբանը։ Այդ գրքում Դեյթոնը ոչնչացրել է բազմաթիվ միֆեր և գիրքը ջերմորեն ընդունվել է՝ Ջեք Հիգինսի կողմից նկարագրվելով որպես «բացարձակ ուղենիշ»։

Ժառանգություն և ազդեցություն խմբագրել

«Letters from Burma»-ում Նոբելյան մրցանակակիր Աուն Սան Սու Չժին նշել է Լեն Դեյթոնի գրքերի ընթերցանության մասին՝ գտնվելով տնային կալանքի տակ։ Սու Չժին գրել է, որ ինքը տարված է եղել Արթուր Կոնան Դոյլի՝ Շերլոկ Հոլմսի մասին պատմություններով և Ջոն Լե Կարրի ու Լեն Դեյթոնի լրտեսական վեպերով[20]։

Christie-ի հրատարակության հարցին, թե ինչպես է նա սկսել իր հավաքածուն, Նոբելյան մրցանակակիր Վիդիադհար Սուրաջպրասադ Նայփոլն ասել է․

  «Ես տարիներ առաջ ընթրիքի ժամանակ ծանոթացել եմ թրիլլերների հեղինակ Լեն Դեյթոնի հետ։ Նա ցույց է տվել ինձ, որ հնդկական արվեստը, իրոք, կարող է լինել մատչելի»։  

Մատենագիտություն խմբագրել

  • «Իփկրեսի դոսյեն» («The IPCRESS File», 1962 թվական)
  • «Ձին ջրի տակ» / «Արյունոտ շրջան» («Horse Under Water», 1963 թվական)
  • «Հուղարկավորություն Բեռլինում» («Funeral in Berlin», 1964 թվական)
  • (Où Est le Garlic, 1965 թվական)
  • («Len Deighton’s Action Cookbook», 1965 թվական)
  • «Մեկ միլիարդ դոլար արժողությամբ ուղեղ» («Billion-Dollar Brain», 1966 թվական)
  • «Մահը թանկ հաճույք է» («An Expensive Place to Die», 1967 թվական)
  • («Len Deighton’s London Dossier», 1967 թվական)
  • «Միայն այն ժամանակ, երբ ես ծիծաղում եմ» («Only When I Larf», 1968 թվական)
  • «Ռմբակոծիչ» («Bomber», 1970 թվական)
  • («Declarations of War», 1971 թվական)
  • («Spy Story», 1972 թվական)
  • («Close-Up», 1972 թվական)
  • («Spy Story», 1974 թվական)
  • («Yesterday’s Spy», 1975 թվական)
  • «Աչքով արա ինձ, փոքր լրտես» («Twinkle, Twinkle, Little Spy», 1976 թվական),
  • («Fighter: The True Story of the Battle of Britain», 1977 թվական)
  • («SS-GB», 1978 թվական)
  • («Airshipwreck», 1978 թվական) Arnold Schwartzman)
  • («Blitzkrieg: From the Rise of Hitler to the Fall of Dunkirk», 1979 թվական)
  • («Basic French Cooking», 1979 թվական)
  • «Ճակատամարտը Բրիտանիայի համար» («Battle of Britain», 1980 թվական)
  • («XPD», 1981 թվական)
  • («Goodbye, Mickey Mouse», 1982 թվական)
  • Եռերգություն «Խաղ Բեռլինում» («Berlin Game»)[21][22] («Berlin Game», 1983 թվական), «Հանդիպում Լոնդոնում» («London Match», 1985 թվական)
  • «Ձմեռ» («Winter», 1987 թվական)
  • «Խայծ լրտեսի համար » («Spy Hook», 1988 թվական)
  • («Spy Line», 1989 թվական)
  • («ABC of French Food», 1989 թվական)
  • «Օպերացիա Սինքեր» («Spy Sinker», 1990 թվական)
  • («Basic French Cookery Course», 199 թվական0)
  • ՄԱՄիստա(«MAMista», 1991 թվական)
  • («City of Gold», 1992 թվական)
  • («Violent Ward», 1993 թվական)
  • («Blood, Tears and Folly: An Objective Look at World War II», 1993 թվական)
  • «Հավատք» («Faith», 1994 թվական)
  • «Հույս» («Hope», 1995 թվական)
  • («Charity», 1996 թվական)
  • 2006 թվական՝ Sherlock Holmes and the Titanic Swindle (պատմված)

Էկրանավորում խմբագրել

  • 1965 թվական՝ «Դոսյե Իփկրես», Դեյտոնի գրքերի մոտիվներով
  • 1966 թվական՝ «Հուղարկավորություն Բեռլինում»
  • 1967 թվական՝ «Մեկ միլիարդ դոլար արժողությամբ ուղեղ» (Billion Dollar Brain)[23]
  • 2016 թվական՝ «Բրիտանական SS» (SS-GB) (սերիալ)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  2. ↑ 2,0 2,1 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 filmportal.de — 2005.
  4. ↑ http://www.krimilexikon.de/dkp/86.html
  5. ↑ Morrell, David; Wagner, Hank Thrillers: 100 Must-Reads. — Oceanview Publishing, 2012. — ISBN 978-1608090402
  6. ↑ Burchby, Casey (2011 թ․ դեկտեմբերի 7). «Len Deighton's Spy Novels Still Outsmart Fleming and le Carre After 50 Years in Print». SF Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 11-ին.
  7. ↑ Deighton, Len The Ipcress File. — HarperColins. — ISBN 9780007343027
  8. ↑ «The Deighton File, BBC Radio 4». The Author Archive Collection. մայիսի 26, 2009.
  9. ↑ Gloucester Place Mews, maps.google.
  10. ↑ 10,0 10,1 Scott, Robert Dawson (2006 թ․ հունվարի 4). «Len Deighton: The spy and I». The Independent. UK. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 19-ին.
  11. ↑ Masters, Anthony (1987). Literary Agents: The Novelist as Spy.
  12. ↑ Scott, Robert Dawson (2006 թ․ հունվարի 7). «A class act, not a class warrior». The Times. UK. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 19-ին.
  13. ↑ Dempsey, Mike (2001 թ․ դեկտեմբերի 14). «Immaculate conception». Design Week. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
  14. ↑ «Libel Damages For 'Operation Snowdrop' Leader» / The Times, 24 May 1968
  15. ↑ «Oh! What a Lovely War (1969) – Full cast and crew». IMDB. Վերցված է 2006 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  16. ↑ Deighton, Len. «Producing Oh! What a Lovely War – how it happened». Deighton Dossier. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ օգոստոսի 1-ին. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 7-ին.
  17. ↑ Kerridge, Jake (2009 թ․ փետրվարի 18). «Interview with Len Deighton». The Daily Telegraph. London. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 7-ին.
  18. ↑ Stummer, Robin (2014 թ․ դեկտեմբերի 14). «Len Deighton's Observer cookstrips, Michael Caine and the 1960s». The Guardian. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 8-ին.
  19. ↑ «The Ipcress File trivia». IMDB.
  20. ↑ «Back to prayer for Suu Kyi». Capital News (անգլերեն). 2009 թ․ օգոստոսի 12. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
  21. ↑ Квентин Тарантино: Интервью(չաշխատող հղում)
  22. ↑ Квентин Тарантино планирует экранизировать английские детективы
  23. ↑ «х/ф «МОЗГ, СТОИМОСТЬЮ В МИЛЛИАРД ДОЛЛАРОВ» (Billion Dollar Brain)». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 22-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 4-ին.

Գրականություն խմբագրել

  • Sauerberg, Lars Ole «Secret Agents in Fiction: Ian Fleming, John le Carré, and Len Deighton.»
  • Снайдер, Роберт Лэнс. «An Unparalleled Plethora of Idiocy': Len Deighton’s Political Skepticism in The Ipcress File.»
  • Снайдер, Роберт Лэнс. «Arabesques of the Final Pattern': Len Deighton’s Hard-Boiled Espionage Fiction»

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Լեն_Դեյթոն&oldid=9807817» էջից