Ինքնակառավարվող մեքենա
Ինքնավար մեքենա, որը նաև հայտնի է որպես ինքնավար տրանսպորտային միջոց կամ ռոբոտային մեքենա[1][2][3], այն տրանսպորտային միջոցն է, որը ընդունակ է զգալ իր շրջակա միջավայրը և շատ քիչ ռեսուրսներով ապահով տեղափոխել առանց կամ քիչ մարդկային միջամտության։ Ինքնավար ավտոմեքենաները ներառում են մի շարք սենսորներ ` իրենց միջավայրը ընկալելու համար, ինչպիսիք են ռադարը, լիդարը, էխոլոտ, ԳՏՀ-ը, անգլ.՝ GPS, քոմետրը և իներցիալ չափման միավորները: Առաջադեմ ավտոմատ կառավարման համակարգերը մեկնաբանում են զգայական տեղեկատվությունը `համապատասխան ուղիներ, խոչընդոտներ և հարակից ազդանշանային ազդանշաններ հայտնաբերելու համար։ Երկար բեռնատարները համարվում են տեխնոլոգիայի ընդունման և կիրառման առաջնագծում։
Պատմություն խմբագրել
Առաջին կիսաավտոմատացված մեքենան մշակվել է 1977-ին Ճապոնիայի Ծուկուբայի ճարտարագիտական լաբորատորիայի կողմից, որի համար անհրաժեշտ էին հատուկ նշված փողոցներ, որոնք մեկնաբանվում էին մեքենայի երկու տեսախցիկների կողմից և անալոգային համակարգիչ։ Մեքենան երկաթուղու օգնությամբ հասնում էր 30 կմ / ժամ արագության։ Այս ուղղության զարգացման խթանը տրվեց մի շարք տեխնոլոգիական մրցույթների ՝ DARPA Grand Challenge- ի ՝ ռոբոտների մեքենաների մրցույթը, որը հովանավորվում էր ԱՄՆ կառավարության կողմից, որի նպատակն էր ստեղծել լիովին ինքնավար տրանսպորտային միջոցներ։ Մրցույթն առաջին անգամ անցկացվեց 2004 թ.-ին, հաղթանակի համար սահմանվեց 1 միլիոն դոլար մրցանակ, հաղթողը չորոշվեց `15 թիմերից ոչ մեկը չկարողացավ հաղթահարել երթուղին։ 2005 թվականին հաղթողը ստացավ 2 միլիոն դոլար։
Առավելություններն ու թերությունները խմբագրել
Տնտեսական օգուտներ խմբագրել
- դժբախտ պատահարների նվազագույնի հասցնելը և մարդկային զոհերի գրեթե լիակատար բացառումը (գոնե մեքենայի ներսում գտնվող ուղևորների շրջանում), հետևաբար ապահովագրության և արագ արձագանքման դեղերի գների էական նվազում
- Վարորդների աշխատանքի և հանգստի ժամանակ խնայողությունների հետևանքով ապրանքների և մարդկանց տեղափոխման ծախսերի իջեցում, ինչպես նաև վառելիքի տնտեսություն
- ճանապարհի օգտագործման բարելավում `կենտրոնացված երթևեկության կառավարման միջոցով
- անհատական ավտոմեքենաների անհրաժեշտության նվազեցում `այնպիսի համակարգերի մշակման շնորհիվ, ինչպիսիք են ավտոմեքենաների փոխանակումը
- ճանապարհի թողունակությունը մեծացում ՝ ճանապարհային երթևեկելի գոտիների լայնությունը նեղացնելու պատճառով (երկարաժամկետ հեռանկարում)
Սոցիալական օգուտներ խմբագրել
- ռոբոտային մեքենայով ինքնուրույն ճանապարհորդելու հնարավորություն `առանց վարորդական իրավունքի վկայական ունեցող անձանց համար, հնարավոր է` ներառյալ անչափահասներին
- մեքենա վարելու վրա ծախսված ժամանակի խնայողությունը թույլ է տալիս կատարել ավելի կարևոր գործեր (օրինակ ՝ մեքենայում ճանապարհորդելիս արդեն աշխատել համակարգչով) կամ հանգստանալ[4]
Այլ օգուտներ խմբագրել
- վտանգավոր տարածքներում ապրանքների տեղափոխում բնական և տեխնածին աղետների կամ ռազմական գործողությունների ժամանակ
- ավելի երկարաժամկետ հեռանկարում, գլոբալ բնապահպանական բեռի նվազում, ինչպես ավտոկանգառի քանակական օպտիմիզացիայի, այնպես էլ նրանց շարժման համար այլընտրանքային տեսակի էներգիայի ավելի լայն օգտագործման շնորհիվ
Թերություններ խմբագրել
- Վնասի համար պատասխանատվություն (կախված մեքենայական ռեժիմից)[5]
- Ինքնուրույն վարելու հնարավորության բացակայություն[6]։ Մեքենա վարելու սիրահարների համար հնարավոր է հատուկ ճանապարհներ հատկացվեն լրացուցիչ անվտանգության միջոցառումներով ապահովված, բայց ընդհանուր ճանապարհային ցանցից ` նախատեսված ինքնավար ավտոմեքենաների շարժման համար առանձնացված
- Ծրագրային ապահովման անհուսալիությունը, որը խոցելի է այդ թվում հետապնդման և հակերության համար
- գաղտնիություն կորուստ[7]
- Աշխատատեղերի կորուստ այն մարդկանց համար, որոնց աշխատանքը ներառում է մեքենա վարելը[8]
- Կրիտիկական իրավիճակներում վարորդական փորձի բացակայություն[9]
- Էթիկական հարց զոհերի առավել ընդունելի թվաքանակի մասին մոտալուտ բախման դեպքում[10][11]
Առևտրային նախագծերը ներկայումս խմբագրել
Ներկայումս շատ ընկերություններ զարգացնում են իրենց արտադրանքը զանգվածային շուկայի համար ՝ ներառյալ Tesla, General Motors, Volkswagen, Audi, BMW, Volvo, Nissan, Google, Cognitive Technologies և այլն։ Այսպիսի զարգացումներին կարելի է ընդգրկել Google-ի ինքնավար մեքենաները, MIG(Made in Germany)-ի ռոբոավտոները, AKTIV-ը, VisLab-ը, ինչպես նաև ավտոմեքենա Բրաունշվեյգից որը ստացել է ՝ Leonie անունը։
Մեծ Բրիտանիա խմբագրել
2009 թվականին Մեծ Բրիտանիայի գիտությունների թագավորական ճարտարագիտական ակադեմիան հայտարարեց, որ ինքնավար բեռնատարները կարող են հայտնվել Մեծ Բրիտանիայի ճանապարհներին մինչև 2019 թվականը։
2011 թ.-ի ապրիլից ի վեր Լոնդոնի Հիթրոու օդանավակայանում գործարկվել են լիովին ավտոմատ տարանցիկ տաքսիներ. արագությունը մինչև 40 կմ / ժամ, տարողությունը 4 մարդ, 70% -ից ավելի տնտեսող քան ավտոմեքենաները և 50% -ով ավելի տնտեսող քան սովորական ավտոբուսները[12]։
Nissan- ը նախատեսում է իր Nissan Qashqai մակնիշի ավտոմեքենաները վերազինել կիսաավտոմատ վարելու գործառույթով ՝ սկսած 2017 թվականից։
Գերմանիա խմբագրել
BMW- ն պատրաստվում է առաջին ինքնակառավարվող մեքենան գործարկել 2021 թվականին[13]։
Չինաստան խմբագրել
2016 թվականի մայիսին չինական Baidu և Chery Automobile ընկերությունները պատրաստվում են 2 մեքենա փորձարկել Վուհու քաղաքում, որի համար թույլտվություն է ստացվել[14]։
Սունյանը պետք է լինի աշխարհում առաջին քաղաքը, որը սպասարկվելու է առանց վարորդի մեքենաներով։
Ռուսաստան խմբագրել
2015-ի սկզբին «КАМАЗ»- ն և Cognitive Technologies ընկերությունը հայտարարեցին КАМАЗ-ի հիման վրա ինքնավար ավտոմեքենա ստեղծման համատեղ ծրագրի մեկնարկի մասին ՝ Ռուսաստանի կրթության և գիտության նախարարության աջակցությամբ[15]։
2019-ի մարտի 13-ին, Ռուսաստանի արդյունաբերության և առևտրի նախարարության ղեկավարի տեղակալ Ալեքսանդր Մորոզովը հայտարարեց, որ առաջին ինքնակառավարվող ավտոմեքենաները դուրս կգան Մոսկվայի և Թաթարստանի փողոցներ 2019-ի ապրիլի վերջին-մայիս ամիսներին։
2019-ի մարտի 19-ին, «Յանդեքս» -ը և ավտոմոբիլային բաղադրիչների արտադրող ՝ Hyundai Mobis- ը, պայմանագիր են կնքել ռոբոաավտոմեքենաներ մշակելու մասին[16]։
ԱՄՆ խմբագրել
2008-ին General Motors- ը հայտարարեց, որ պլանավորում է սկսել 2015-ին ինքնավար մեքենայի փորձարկումները և ապրանքի հնարավոր թողարկումը շուկայում մինչև 2018 թվականը[17]։ Ավելի ուշ, 2016-ի մայիսին, GM- ն և Lyft- ը (Uber-ի մրցակիցը) հայտարարեցին, որ իրենք մեկ տարվա ընթացքում կսկսեն փորձարկել ինքնագնաց տաքսի ՝ «Բոլտ» էլեկտրական մեքենան։
Ինքնակառավարվող ավտոմեքենաներ մշակելու համար, Comma.ai- ը Andreessen Horowitz հիմնադրամից ներգրավեց ներդրումներ ՝ 3,1 միլիոն դոլարի չափով[18]։ Ընկերությունը ղեկավարում է ամերիկացի հաքեր Ջորջ Հոց, ով հրաժարվեց լավ աշխատավարձից Tesla- ում։
2016 թվականի օգոստոսի 18-ին Uber-ը հայտարարեց, որ ընկերությունը մտադիր է մի քանի շաբաթվա ընթացքում ինքնակառավարվող ավտոմեքենաներ օգտագործել Պիտսբուրգում ուղևորներ տեղափոխելու համար։ Առաջին անգամ չպլանավորված վարորդը նստած կլինի անօդաչու սարքերում, որոնք կարող են իրենց վերահսկողությունը ստանձնել անսովոր իրավիճակում[19]։ Սեպտեմբերի 14-ին ընկերությունը սկսեց անօդաչու սարքեր տրամադրել որոշ հաճախորդների։ Այնուամենայնիվ, այն բանից հետո, երբ անօդաչու սարքը բախեց հետիոտնին 2018 թվականին, Uber-ը դադարեցրեց ինքնավար մեքենաների փորձարկումները։
Ուկրաինա խմբագրել
2018-ի մարտին Զապորոժյեում հավաքվել է «ԶԱԶ Լանոսի» ինքնակառավարվող ավտոմեքենաների առաջին փորձարկման տարբերակը։ Հագեցած է Pilotdrive նավիգացիոն համակարգով, սեփական արտադրության ծրագրային ապահովման մասով և օտարերկրյա ապարատով։
Շվեյցարիա խմբագրել
2018 թվականի հունվարին Լաս Վեգասում CES ցուցահանդեսում շվեյցարական Rinspeed ընկերությունը կներկայացնի ինքնակառավարվող քաղաքային էլեկտրական մեքենայի նախագիծը, որը նախատեսվում է պատրաստել մոդուլային սխեմայով ՝ առանց վերահսկողության։
Ճապոնիա խմբագրել
2017 թվականի դեկտեմբերի 14-ին Ճապոնիայի Կոտա քաղաքում տեղի ունեցան անօդաչու մեքենայի առաջին փորձարկումները 700 մետր մայրուղու հատվածում ՝ բաց այլ տրանսպորտային միջոցների տեղաշարժի համար։
Գրականություն խմբագրել
- O'Toole, Randal (2009). Gridlock: Why We're Stuck in Traffic and What To Do About It. Cato Institute. ISBN 9781935308232.
- Lipson, Hod (2016). Driverless: Intelligent Cars and the Road Ahead. The MIT Press. ISBN 9781504790987.
- Wadhwa, Vivek (2017). The Driver in the Driverless Car: How Our Technology Choices Will Shape the Future. Berrett-Koehler. ISBN 1626569711.
- Torchinsky, Jason (2019). Robot, Take the Wheel: The Road to Autonomous Cars and the Lost Art of Driving. Apollo. ISBN 1948062267.
- Burns, Lawrence (2018). Autonomy: The Quest to Build the Driverless Car. Ecco. ISBN 0062661124.
- Schwartz, Samuel (2018). No One at the Wheel: Driverless Cars and the Road of the Future. PublicAffairs. ISBN 1610398653.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Taeihagh, Araz; Lim, Hazel Si Min (2019 թ․ հունվարի 2). «Governing autonomous vehicles: emerging responses for safety, liability, privacy, cybersecurity, and industry risks». Transport Reviews. 39 (1): 103–128. arXiv:1807.05720. doi:10.1080/01441647.2018.1494640. ISSN 0144-1647.
- ↑ Maki, Sydney; Sage, Alexandria (2018 թ․ մարտի 19). «Self-driving Uber car kills Arizona woman crossing street». Reuters. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 14-ին.
- ↑ Thrun, Sebastian (2010). «Toward Robotic Cars». Communications of the ACM. 53 (4): 99–106. doi:10.1145/1721654.1721679.
- ↑ Cowen, Tyler (2011 թ․ մայիսի 28). «Regulations Hinder Development of Driverless Cars». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0362-4331. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
- ↑ Gurney, Jeffrey (2013 թ․ նոյեմբերի 15). «Sue My Car Not Me: Products Liability and Accidents Involving Autonomous Vehicles» (անգլերեն). Rochester, NY.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) - ↑ Allstate. «New Allstate Survey Shows Americans Think They Are Great Drivers - Habits Tell a Different Story». www.prnewswire.com (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
- ↑ «What If Your Autonomous Car Keeps Routing You Past Krispy Kreme?». finance.yahoo.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
- ↑ Mui, Chunka. «Will Driverless Cars Force A Choice Between Lives And Jobs?». Forbes (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
- ↑ Newton, Casey (2013 թ․ նոյեմբերի 18). «Reliance on autopilot is now the biggest threat to flight safety, study says». The Verge (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
- ↑ Lin, Patrick (2013 թ․ հոկտեմբերի 8). «The Ethics of Autonomous Cars». The Atlantic (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
- ↑ Worstall, Tim. «When Should Your Driverless Car From Google Be Allowed To Kill You?». Forbes (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
- ↑ «Беспилотные маршрутные такси в аэропорту Хитроу». habr.com (ռուսերեն). Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
- ↑ «Первый самоуправляемый электромобиль BMW выйдет в 2021 году». 3DNews - Daily Digital Digest (ռուսերեն). Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
- ↑ «Baidu приступает к испытаниям беспилотных транспортных средств». 3DNews - Daily Digital Digest (ռուսերեն). Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
- ↑ «В РФ создадут беспилотник нового поколения на базе КамАЗа». Российская газета. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
- ↑ ««Яндекс» займется беспилотниками с Hyundai». Коммерсантъ. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
- ↑ Squatriglia, Chuck (2008 թ․ հունվարի 7). «GM Says Driverless Cars Could Be on the Road by 2018». Wired. ISSN 1059-1028. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
- ↑ Cook, James. «The first person to hack the iPhone is working on self-driving cars — and he just raised money from a big investor». Business Insider. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
- ↑ services, Tribune news. «Uber to introduce self-driving cars to its fleet in coming weeks». chicagotribune.com. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.