Իգնաց Գոլցիեր
Իգնաց (Յիհցակ Եհուդա) Գոլցիեր (հունիսի 22, 1850[2][5][6][…], Սեկաշֆեհերվար, Székesfehérvár District, Ֆեյեր, Հունգարիայի թագավորություն, Ավստրիական կայսրություն[3] - նոյեմբերի 13, 1921[3][4][5][…], Բուդապեշտ, Հունգարիայի Թագավորություն[3])[7], հաճախ վերագրվում է որպես Իգնազ Գոլզիհեր, հունգարացի իսլամագետ էր։ Գերմանացի Թեոդոր Նոլդեկեի և հոլանդացի Քրիստիան Սնուկ Հուրգրոնյեի հետ միասին նա համարվում է ժամանակակից եվրոպական իսլամագիտության հիմնադիրը։ Գոլդցիերը հայտնի է նաև եբրայական Աստվածաշնչի էզոթերիկ բացատրության իր հիմնարար աշխատությամբ՝ «Առասպելաբանությունը եբրայեցիների մեջ» թեմայի հիմնական աշխատության մեջ, որտեղ նա պաշտպանում էր հրեական դիցաբանությունը ժամանակի ռասիստների մեղադրանքներից, ովքեր հրեաներին մեղադրում էին այլ ժողովուրդների առասպելները «գողանալու» մեջ։ Նա բացատրում էր նմանությունները որպես աստղային գիտության և աստղային աստվածաբանության ծագման հետևանք։
.svg){kind=small}
Կենսագրություն խմբագրել
Գիտնականը ծնվել է հունգարական Սեկեսֆեհերվար քաղաքում՝ հրեական ընտանիքում, նա կրթություն է ստացել Բուդապեշտի, Բեռլինի, Լայպցիգի և Լեյդենի համալսարաններում՝ Հունգարիայի մշակույթի նախարար Յոզեֆ Էյոտվոշի աջակցությամբ։ 1872 թվականին դարձել է Բուդապեշտի մասնավոր դոկտոր։ Հաջորդ տարի, Հունգարիայի կառավարության հովանու ներքո, նա մեկ տարով մեկնում է ճանապարհորդության Սիրիա, Պաղեստին և Եգիպտոս, որտեղ օգտվում է հնարավորությունից՝ ներկա գտնվելու մուսուլման շեյխերի դասախոսություններին Կահիրեի ալ-Ազհարի մզկիթում։
Գոլցիերը պահում էր իր մտորումների, ճանապարհորդությունների և ամենօրյա հուշերի գրառումները, օրագրի ձևով։ Այս գրառումները հետագայում հրատարակվել են որպես ժողովածուի գերմաներեն Tagebuch վերնագրով։ Գոլցիերի հրատարակված ժողովածուից հետևյալ մեջբերումը պատկերացում է տալիս Իսլամի հանդեպ նրա զգացմունքների մասին։
- Ich lebte mich denn auch während dieser Wochen so sehr in den mohammedanischen Geist ein, dass ich zuletzt innerlich überzeugt wurde, ich sei selbst Mohammedaner und klug herausfand, dass dies die einzige Religion sei, welche selbst in ihrer doktrinär-offiziellen Gestaltung und Formulirung philosophische Köpfe befriedigen könne. Mein Ideal war es, das Judenthum zu ähnlicher rationeller Stufe zu erheben. Der Islam, so lehrte mich meine Erfahrung, sei die einzige Religion, in welcher Aberglaube und heidnische Rudimente nicht durch den Rationalismus, sondern durch die orthodoxe Lehre verpönt werden. (p. 59)
- «Այդ շաբաթների ընթացքում ես իսկապես մտա իսլամի ոգու մեջ այնքան, որ ի վերջո ներքուստ համոզվեցի, որ ես ինքս մուսուլման եմ, և խելամտորեն հայտնաբերեցի, որ սա միակ կրոնն էր, որն անգամ իր վարդապետական և պաշտոնական ձևակերպմամբ, կարող է բավարարել փիլիսոփայական մտքերը։ Իմ տեսլականը հուդայականությունը նույնպիսի ռացիոնալ մակարդակի բարձրացնելն էր։ Իսլամը, ինչպես սովորեցի սեփական փորձից, միակ կրոնն է, որտեղ սնոտիապաշտ և հեթանոսական բաղադրիչները ոչ թե ռացիոնալիզմի, այլ ուղղափառ վարդապետության կողմից արհամարհված են»։
Սանդեր Գիլմանը, մեկնաբանելով այս հատվածը, գրում է, որ «իր հայտնաբերած Իսլամը դառնում է հուդայականության նոր ոգու մոդելը տասնիններորդ դարի վերջում»[8]։ Կահիրեում Գոլցիերը նույնիսկ աղոթում է որպես մուսուլման. «Հազարավոր բարեպաշտների մեջ ես ճակատս սեղմեցի մզկիթի հատակին:Կյանքումս երբեք ես ավելի հավատարիմ, ավելի իսկապես հավատարիմ չեմ եղել, քան այդ վեհ ուրբաթ օրը»[9] :
Չնայած Իսլամի հանդեպ ունեցած իր սիրուն, Գոլցիերը ողջ կյանքում մնաց հավատացյալ հրեա։ Մոզաիկական հավատքի հետ ունեցած իր այս կապը անսովոր էր 19-րդ դարի վերջին Եվրոպայում ակադեմիական կարիերա վարող մարդու համար։ Այս փաստը հիմնաքարային է նրա գործունեությունը հասկանալու համար։ Նա տեսավ Իսլամը մեկի աչքերով, ով հրաժարվում էր ձուլվել ժամանակակից եվրոպական մշակույթին։ Փաստացի, չնայած Իսլամի հանդեպ իր սիրուն, եվրոպական քրիստոնեությանը նա չնչին հետաքրքրությամբ, եթե ոչ լիովին արհամարհանքով էր նայում։ Քրիստոնեություն ընդունելով նա հեշտությամբ համալսարանում նշանակվելու էր որպես լրիվ պրոֆեսոր, բայց նա հրաժարվեց։
Գոլցիերը մահացել է Բուդապեշտում։
Կարիերա խմբագրել
1890 թվականին հրատարակել է Իսլամագիտությունը որտեղ նա ցույց է տվել, թե ինչպես է Հադիսը արտացոլում Մուհամմեդի մահից երկու դար անց տեղի ունեցած իրավական և վարդապետական հակասությունները, այլ ոչ թե անձամբ Մուհամմեդի խոսքերը։ Նա խորապես հավատում էր այն տեսակետին, որ իսլամական իրավունքն իր ծագել է հռոմեական իրավունքից, սակայն Պատրիսիա Քրոնեն պնդում է, որ գիտնականի փաստարկներն այս հարցում «զարմանալիորեն թույլ են»[10]։
Գոլցիերին մինչև 44 տարեկանը մերժել են Բուդապեշտի համալսարանում դասախոսական պաշտոնից։ Նա բազմաթիվ միջազգային կոնգրեսներում ներկայացրել է Հունգարիայի կառավարությունը և երկրի Գիտությունների ակադեմիան։ 1889 թվականին Ստոկհոլմի արևելագիտական համաժողովի ընթացքում Օսկար II թագավորի կողմից արժանացել է մեծ ոսկե մեդալի։ Նա մի քանի հունգարական և այլ գիտական ընկերությունների անդամ էր և նշանակվել էր Բուդապեշտի հրեական համայնքի քարտուղար։ Նրան շնորհվել է Քեմբրիջի Գրականագիտության դոկտորի (1904) և Աբերդինի Իրավագիտության դոկտորի (1906) կոչումներ։
Վերաբերմունքը Սիոնիզմին խմբագրել
Գոլցիերը սիոնիզմը դիտում էր որպես էթնո-ազգայնական տրամադրության ալիք և հստակորեն առանձնացնում էր այն, որպես գաղափարախոսություն զատ հուդայականության կրոնից, նա պնդում էր, որ սիոնիզմը կապ չունի որևէ մեկի հրեա լինելու կամ չլինելու հետ, նշելով.
«Հրեականությունը կրոնական տերմին է և ոչ էթնիկական։ Ինչ վերաբերում է իմ ազգությանը, ես մերձդանուբցի եմ, իսկ կրոնով` հրեա։ Երբ Երուսաղեմից Հունգարիա էի մեկնում, զգացողություն ունեի, թե տուն եմ վերադառնում»[11]։
Աշխատություններ խմբագրել
Նրա բոլոր ստեղծագործությունների որոնելի շտեմարանը որոշ լեզուներով հասանելի է ամբողջ ծավալով. Մատենագիտական բազա
- Ignác Goldziher, Abū Ḥātim Sahl ibn Muḥammad Sijistānī (1896). Kitāb al-muʻammirīn. Vol. 1-2 of Abhandlungen zur arabischen Philologie. Buchhandlung und Druckerei vormals E.J. Brill. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 6-ին.
- Tagebuch, ed. Alexander Scheiber. Leiden: Brill, 1978. 90-04-05449-9ISBN 90-04-05449-9
- Zur Literaturgeschichte der Shi'a (1874)
- Beiträge zur Geschichte der Sprachgelehrsamkeit bei den Arabern. Vienna, 1871–1873.
- Der Mythos bei den Hebräern und seine geschichtliche Entwickelung. Leipzig, 1876; or, "Mythology among the Hebrews," Eng. trans., R Martineau, London, 1877.
- Muhammedanische Studien. Halle, 1889–1890, 2 vols. 0-202-30778-6ISBN 0-202-30778-6
- English translation: Muslim Studies, 2 vols. Albany, 1977.
- Abhandlungen zur arabischen Philologie, 2 vols. Leiden, 1896–1899.
- Buch vom Wesen der Seele. Berlin 1907.
- Vorlesungen über den Islam. 1910; 2nd ed. revised by Franz Babinger, 1925.
- English translation: Introduction to Islamic Theology and Law, trans. Andras and Ruth Hamori. Princeton University Press, 1981.
Ժառանգություն խմբագրել
Իսլամական ավանդույթները խմբագրել
Գոլցիերի համբավը կրթաթոշակային ոլորտում հիմնականում պայմանավորված էր նախաիսլամական և իսլամական օրենքների, ավանդույթների, կրոնի և պոեզիայի իր մանրազնին ուսումնասիրությամբ, որոնց հետ կապված նա հրատարակել է մեծ թվով տրակտատներ, գրախոսական հոդվածներ և էսսեներ, որոնք նպաստեցել Հունգարիայի Գիտակադեմիայի ժողովածուներին:Նրա գիտական աշխատությունը, որը դեռևս արդիական է համարվում, ներառում է նրա այն պնդումը, որ Մեքքայի՝ որպես իսլամի ծննդավայր հանդես գալը առասպելի արդյունք է[12]։
Ըստ Մուհամմեդ Սալեմ Ալ-Շեհրի, Գոլցիերն ու Ջոզեֆ Շախտը (1902-1969), ով ընդլայնվել է Գոլցիերի աշխատանքի հիմման վրա, հեղինակել են իսլամագիտության կամ արևելագիտության երկու ազդեցիկ և հիմնադիր աշխատությունները (Գոլցիերն այս դեպքում Իսլամագիտությունը)[13]։ Լինելով 19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբի գիտնական, Գոլցիերը բացեց հադիսների իսկության քննադատական ուսումնասիրությունը և եզրակացրեց, որ «Մարգարեի ավանդույթների մեծ մասը ոչ այն ժամանակի նյութեր են, որին վերագրվում է նրանց պատկանելիությունը, այլ ստեղծվել են Իսլամի առաջին դարերի ընթացքում»[14][15], այսինքն՝ կեղծ են։ Սա ներառում էր հադիսներ, որոնք «ընդունվել էին նույնիսկ ամենասուր քննադատական մուսուլմանական ժողովածուներում», ինչը նշանակում էր, որ գիտնականի պնդմանբ «դրանց աջակցող մանրակրկիտ թվարկված իսնադները միանգամայն հորինված էին» ( Ռ. Սթիվեն Համֆրիս )[16]։ Փոխարենը, Գոլցիերն իր «Իսլամագիտություն» գրքում պնդում էր, որ հադիսները [իսլամական] կրոնի և հասարակության մեջ ձևավորվող «բանավեճերի և փաստարկների արդյունք էին, որոնք դեռևս մարգարեի ժամանակաշրջանից էին կազմվում» և «մի կամ մյուս կողմին աջակցություն ցուցաբերելու» միջոց էին- «... մարգարեի անունից» (Գ.Ռ. Հոութինգի խոսքերով)[17]։
- Էդվարդ Սաիդի Որակավորումները
Գոլցիերի աշխատությունները վերջին ժամանակներում նոր նշանակություն են ձեռք բերել՝ շնորհիվ Էդվարդ Սաիդի քննադատական հարձակումների իր «Օրիենտալիզմ» գրքում։ Ինքը՝ Սաիդը, իր աշխատանքի թերությունը համարում է Գոլցիերի նման գիտնականներին բավարար ուշադրություն չդարձնելու համար[18]։ Նա նշում էր, որ գերմանացի հինգ խոշոր արևելագետներից չորսը, չնայած իրենց խորը գիտունությանը, թշնամաբար էին տրամադրված իսլամի նկատմամբ։ Գոլցիերի աշխատանքը բացառություն էր, քանի որ նա գնահատում էր «Իսլամի հանդուրժողականությունը այլ կրոնների նկատմամբ», թեև Սաիդի այս կարծիքին խաթարում էր Մուհամեդի մտածողության մեջ մարդակերպության հանդեպ Գոլցիերի հակակրանքով՝ այն, ինչ Սաիդն անվանում է «իսլամի չափազանց արտաքին աստվածաբանություն և իրավագիտություն»[19]։ Իր բազմաթիվ գրքերում և հոդվածներում իսլամագետը փորձում էր գտնել իսլամական վարդապետությունների և ծեսերի ծագումը այլ մշակույթների պրակտիկաներում։ Դրանով, ըստ Սաիդի, նա պնդում էր, որ Իսլամը շարունակաբար զարգացել է որպես գաղափարներ ներմուծող և արտահանող քաղաքակրթություն։
Տես նաև խմբագրել
Հղումներ խմբագրել
Մեջբերումներ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
- ↑ 2,0 2,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Гольдциер Игнац // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 4,0 4,1 ՎԱԳԹԱ նախկին անդամներ
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
- ↑ AlKindi (Դոմինիկյան Արևելագիտության ինստիտուտի առցանց կատալոգ)
- ↑ «GOLDZIHER, Ignaz». TDV İslâm Ansiklopedisi (թուրքերեն). Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
- ↑ Gilman, Sander (2006). «Can the Experience of Diaspora Judaism Serve as a Model for Islam in Today's Multicultural Europe?». In Schenker, Hillel; Ziad, Abu Zayyad (eds.). Islamophobia and anti-Semitism. Princeton, NJ: Markus Wiener. էջեր 59–74. ISBN 1-55876-402-X.
- ↑ The Jewish Discovery of Islam by Martin Kramer
- ↑ Crone, Patricia (2002). Roman, Provincial and Islamic Law. Cambridge: Cambridge University Press. էջ 3. ISBN 0-521-52949-2.
- ↑ Simon, Róbert (1986). Ignác Goldziher : his life and scholarship as reflected in his works and correspondence. Budapest: Library of the Hungarian Academy of Sciences. էջ 61. ISBN 963-7301-57-7. OCLC 16161968.
- ↑ G.S. Reynolds "Quranic studies and its controversies".
- ↑ ALSHEHRI, Mohammed Salem (2015). «Western Works and Views On Hadith: Beginnings, Nature, and Impact» (PDF). Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 46 (46): 203. doi:10.15370/muifd.41804. ISSN 1302-4973. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2018 թ․ մարտի 30-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 29-ին.
- ↑ Goldziher, Muslim Studies, pp.1-274
- ↑ Schacht, Joseph (1959) [1950]. The Origins of Muhammadan Jurisprudence. Oxford University Press. էջեր 4–5.
- ↑ Humphreys, R.S., Islamic History, A Framework for Inquiry, Princeton, 1991, p.83
- ↑ Hawting, "John Wansbrough, Islam, and Monotheism", 2000: p.517
- ↑ Said, E. (1978). Orientalism. Pantheon Books. էջ 18. ISBN 0-394-42814-5.
- ↑ Said, ibid. p.209.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Works by or about Ignác Goldziher at Internet Archive
- A review of the book on Goldziher of the major contemporary scholar of his oeuvre, Róbert Simon: [1]