Ժենգյալով հաց (որոշ շրջաններում այն նաև կոչվում է «Պինջարով հաց»՝ հացի մեջ օգտագործած պինջարի (եղինջի) շնորհիվ), հայկական ազգային ուտեստ, որը բաղկացած է կանաչիներով (ժենգյալով) լցված հացից։ Տարածված է հիմնականում Արցախում և Սյունիքում։

Բաղադրություն խմբագրել

Ժենգյալով հացը մոտ 25 տեսակի կանաչիներով պատրաստաված տափակ բլիթ է։

Ժենգյալով հացի խմորը պատրաստվում է ալյուրից, աղից և ջրից։ Հացի մեջ տեղադրվող կանաչիները կոչվում են ժենգյալ, և կարող են տարբերվել ըստ թխվելու շրջանի և ճաշակի։ Ժենգյալով հացում օգտագործվող կանաչիներից են կանաչ սոխը՝ (լատ.՝ Āllium pōrrum), կանաչ սխտորը (լատ.՝ Állium satívum), գինձը (լատ.՝ Coriándrum sátivum, արաբերեն, համեմ), կարմանտյուկը կամ կնձմնձուկը (լատ.՝ Anthríscus cerefólium), ճռճռուկը (լատ.՝ Stellaria media), թրթնջուկը կամ թթվաշը (լատ.՝ Rumex), ծտապաշարը (լատ.՝ Capsélla), դաղձ (լատ.՝ Méntha suaveólens, արաբերեն՝ նանա), եղինջը (լատ.՝ Urtíca dióica), մանուշակի ծաղիկները (լատ.՝ Víola odoráta), գառնականջը (լատ.՝ Silene noctiflora), խազազը կամ վայրի անսովոր սոխը (լատ.՝ Allium paradoxum), անանուխը (լատ.՝ Mentha Piperita L.), մշակովի դաղձը (լատ.՝ Méntha longifólia), բաղբակը (արաբերեն՝ սամիթ, լատ.՝ Anethum graveolens), մոխրաթալ (վայրի սպանախի տեսակ) (լատ.՝ Spinácia olerácea), սինձը (լատ.՝ Tragopógon), պտուտկունը (լատ.՝ Papaver commutatum Fisch), պուտը կամ կակաչը (լատ.՝ Papáver), կտավատի երիտասարդ տերևները (լատ.՝ Línum usitatíssimum), տեսնը կամ հասկադաղձը (լատ.՝ Méntha spicáta), ծիթենուկ (լատ.՝ Nonea), խաղողի երիտասարդ տերևները, տոպը կամ ալպիական կակաչը (լատ.՝ Papaver alpinum), սիմսիմոկը,լատ.՝(Aegopodium) ), ուտիմ տիտիմը (լատիներեն՝ Capsella bursa-pastoris), պառավապորտը (լատ.՝ Anchúsa arvénsis)։ .Лук зелёный, կանաչ սոխը՝ (լատ.՝ Āllium pōrrum), 2.зеленый чеснок, կանաչ սխտորը (լատ.՝ Állium satívum), 3.Кинза,գինձ,համեմ(լատ.՝ Coriándrum sátivum), 4.Кервель ажурный,կարմանտյուկը կամ կնձմնձուկը (լատ.՝ Anthríscus cerefólium) 5.Звездчатка средняя, ճռճռուկը (լատ.՝ Stellaria media), 6.щавель,թրթնջուկը կամ թթվաշը (լատ.՝ Rumex), 7.Сумочник армянский,ծտապաշար հայկական (լատ.՝ Capsélla armenica), 8.мята дикая ,դաղձ (լատ.՝ Méntha suaveólens, արաբերեն՝ նանա), 9.Крапива եղինջը (լատ.՝ Urtíca dióica), 10.цветы фиалки, մանուշակի ծաղիկները (լատ.՝ Víola odoráta), 11.смолевка ночецветная, գառնականջը (լատ.՝ Silene noctiflora), 12.лук странный, խազազը կամ վայրի անսովոր սոխը (լատ.՝ Allium paradoxum), 13.перечная мята, կծու անանուխ (լատ.՝ Mentha Piperita L.), 14 культурная мята, մշակովի դաղձը (լատ.՝ Méntha longifólia), 15.укроп,բաղբակը (արաբերեն՝ սամիթ, լատ.՝ Anethum graveolens), 16.земляничный шпинат ( жминда),մոխրաթալ (վայրի սպանախի տեսակ) (լատ.՝ Spinácia olerácea), 17. Козлобородник,սինձը (լատ.՝ Tragopógon), 18.мак снотворный, պտուտկունը (լատ.՝ Papaver commutatum Fisch), 18.мак дикий,պուտը կամ կակաչը (լատ.՝ Papáver), 19.листя льна посевного, կտավատի երիտասարդ տերևները (լատ.՝ Línum usitatíssimum), 20.Мята курчавая,տեսնը կամ հասկադաղձը (լատ.՝ Méntha spicáta), 21Нонея бурачниковая.ծիթենուկ (լատ.՝ Nonea), 22.Молодые листья винограда խաղողի երիտասարդ տերևները, 23.Альпийский мак, տոպը կամ ալպիական կակաչը (լատ.՝ Papaver alpinum), 24.Сныть,սիմսիմոկ,չխիմ,այծոտն(Aegopodium) 25.пастушья сумка обыкновенная, ուտիմ տիտիմ (լատիներեն՝ Capsella bursa-pastoris), 26.Воловик полевой, պառավապորտը (լատ.՝ Anchúsa arvénsis)։ 27.листья свёклы. ճակնդեղի տերևներ.(Béta vulgáris) Նախքան կանաչիները հացի մեջ տեղադրելը, նրանք մանր կտրատվում են, և նրանց ավելացվում է աղ, ձեթ և պղպեղ։

Պատրաստման ամբողջ գործընթացն իրակնացվում է տարեց, փորձառու կանանց կողմից, ովքեր փոխանցում են պատրաստման սեփական գաղտնիքներն իրենց աղջիկներին ու հարսներին։ Բարակ շերտով բացված խմորը լցոնում են գրեթե 25 տեսակի մանր կտրատված վայրի կանաչիներից բուսական յուղով պատրաստված միջուկով։ Թխում են սաջ կոչվող տաքացված ջեռոցում մի քանի րոպե։

Կտրատված կանաչին ավելացվում է խմորի մեջ, խմորի եզրերը փակվում, և ապա այն թխվում կրակին դրված «սաջ» կոչվող երկաթե կտորի վրա։

Ժենգյալով հացը կարելի է մատուցել կարմիր գինու, գարեջրի, կամ թանի հետ։

Ժենգյալով հացի ռեկորդ խմբագրել

Ժենգյալով հաց
Հայկական խոհանոց
Ծագում
Տեսակ	լոշիկ
Առաջացման երկիր	Արցախի Հանրապետություն
Բաղադրամասեր
Հիմնական	կանաչ սոխ, կանաչ սխտոր, գինձ, կնձմնձուկ, ճռճռուկ, թրթնջուկ, ծտապաշար, դաղձ, եղինջ, գառնականջ, խազազ, անանուխ, վայրի դաղձ, սամիթ, մոխրաթալ, սինձ, պտուտկուն, պուտ, պառավապորտ, առոք-փառոք, կտավատի երիտասարդ տերևներ, խաղողի երիտասարդ տերևներ
	Jengyal roll Վիքիպահեստում

Ամենաերկար ժենգյալով հաց, ժենգյալով հացի պատրաստման ռեկորդ 1-ին անգամ գրանցվել է Արցախի Հանրապետության Հադրութ քաղաքում՝ 2018թ․ նոյեմբերին։

Պատրաստման ընթացք խմբագրել

1 ժամ 30 րոպեում տանտիկինները պատրաստել են 20 կգ 885 գրամ քաշով և 2 մետր 83 սմ երկարությամբ ու 71 սմ լայնությամբ ժենգյալով հաց։

Այն պատրաստելու համար օգտագործվել է 26 անուն կանաչու տեսակ, որոնք աճում են միայն Արցախում։ Անհավանական չափերի ժենգյալով հացը պատրաստվել է չափերին համապատասխանող հատուկ սաջի վրա։

Հատուկ հանձնաժողովի կողմից կատարվել է ռեկորդի գրանցման արձանագրություն։

Ռեկորդը գրանցվել է Հայաստանի «Դյուցազնագիրք»-ում։

Ռեկորդային չափերի ու քաշի Ժենգյալով հացի պատրաստումը նախաձեռնել է Հադրութի շրջվարչակազմի աշխատակազմի մշակույթի և երիտասարդության հարցերի բաժինը։ ամենաերկար ժենգյալով հաց 2019 թվականի մայիսի 11-ին Հաթերքում կազմակերպվել է Ժենգյալով հացի 3-րդ փառատոնը, որտեղ հադրութցիները գերազանցել են 2018 թվականին գրանցած սեփական ռեկորդը՝ թխելով 3 մ երկարությամբ ժենգյալով հաց, որի պատրաստման համար օգտագործվել է 25 տեսակի կանաչի։

Հադրութցիների՝ ժենգյալով հացի նոր ռեկորդը հավակնում է գրանցվել Գինեսի ռեկորդների գրքում։

Ժենգյալով հացը մշակույթում խմբագրել

Հայ նշանավոր մանկագիր Գուրգեն Գաբրիելյանը հետևյալ բանաստեղծությունում ներկայացրել է հացի բաղադրատոմսը․

Քաղեմ, հնդրեմ, փնջեմ, կտրեմ,
Տատիս ճանաչ մի բուռ կանաչ,-
Կնձմնձուկ ու թրթնջուկ,
Սպանախ, սինձ, սամիթ ու գինձ,
Առոք-փառոք, սոխ-ճռճոռոկ,
Պտուտկուն, պուտ, պառավապուրտ։
Ձեթը շաղեմ ու շաղախեմ,
Խմոր հունձեմ, գնդեր թրծեմ,
Գնդեր հարթեմ, կանաչ լցնեմ,
Տեփեմ,
Ծեփեմ,
Բովին եփեմ...
Դառնա թխած,
Շահած-պահած
Ժենգյալով հաց։

Պատկերասրահ խմբագրել

Ժենգյալով հաց
Ժենգյալ
Ժենգյալով հացը՝ սաջին եփելիս
Ժենգյալով հաց

↑ (հայերեն) Հադրութում թխել են աշխարհի ամենամեծ ժենգյալով հացը, վերցված է 2019-09-24
↑ «ԴԻԶԱԿ թերթ газета ДИЗАК»։ www.facebook.com (հայերեն)։ Վերցված է 2019-09-24

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ժենգյալով հաց՝ արցախյան խոհանոցի այցեքարտը

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ժենգյալով հաց» հոդվածին։