Վիքիպեդիա

Թենիսիստի արմունկ

վիճակ, երբ արմնկի դրսային հատվածը դառնում է ցավոտ և զգայուն

Թենիսիստի արմունկը կամ կողմնային էպիկոնդիլիտը (վերկոճաբորբ) դասվում է էնթեզիոպաթիաների (ՀՄԴ-10՝ M77) խմբին, որի դեպքում արմնկահոդի դրսային մասը՝ բազկոսկրի կողմնային վերկոճը դառնում է ցավոտ ու զգայուն։ Այդ վերկոճին ամրացող նախաբազկային մկաններն ու ջլերը վնասվում են կրկնվող չարաշահման հետևանքով, ինչը հանգեցնում է արմունկի արտաքին կողմի ցավոտության և գերզգայունության[1]։

Թենիսիստի արմունկ
Աջ արմունկի կողմնային վերկոճը և դրան ամրացող ջլերը
Տեսակհիվանդություն
Հիվանդության ախտանշաններՑավ արմունկի դրսային կողմում՝ կողմնային վերկոճի շրջանում
Բժշկական մասնագիտությունՁեռքի վիրաբուժություն
ՀայտնաբերողԳերմանացի բժիշկ Ֆ. Ռունգե
ՀՄԴ-9726.32
ՀՄԴ-10M77.1
 Tennis elbow Վիքիպահեստում

Ցանկացած գործունեություն, այդ թվում՝ թենիս խաղալը, որի ժամանակ լինում է նախաբազկային տարածիչ մկանների կրկնվող չարաշահում, կարող է hանգեցնել բազկոսկրի կողմնային վերկոճի շրջանում այդ մկանների ջլային ամրակցման (էնթեզիսի) սուր կամ քրոնիկ ջլաբորբի (տենդինիտ)։ Այդ է պատճառը, որ թենիսի սիրահարներից բացի, կողմնային էպիկոնդիլիտը հաճախ լինում է նաև նկարիչների, այգեգործների, ներկարարների, հյուսների և մուրճով կամ այլ ծանր գործիքով աշխատող բանվորների մոտ։ Երբեմն այն կարող է զարգանալ առանց որևէ էական պատճառի[2]։ Իր կլինիկական պատկերով նման է գոլֆիստի արմունկին (միջային էպիկոնդիլիտ), որի դեպքում, սակայն, բորբոքվում է բազկոսկրի միջային վերկոճը, որը գտնվում է արմունկի ներսային կողմում։

Հիվանդության առաջին նկարագրությունը սովորաբար վերագրում են գերմանացի բժիշկ Ֆ. Ռունգեին, որը 1873 թվականին այն անվանել է «գրողի ջղակծկում» (Schreibekrampf)[3]։ Ավելի ուշ այն կոչել են «լվացարարուհու արմունկ»[4]։ 1883 թվականին բրիտանացի վիրաբույժ Հենրի Մորիսը հոդված է հրապարակել The Lancet հանդեսում՝ նկարագրելով «մեծ թենիսի ձեռքը»[5][6]։ Հանրահայտ «թենիսիստի արմունկ» անվանումն առաջին անգամ ի հայտ է գալիս նույն թվականին Հ.Պ. Մայորի աշխատանքում, որտեղ այն նկարագրվում է որպես «մեծ թենիսի արմունկ»[7][8]։

Ախտանշաններ խմբագրել

  • Ցավ և այրոցի զգացում արմունկի դրսային կողմում (կողմնային վերկոճ)։
  • Կետային գերզգայունություն կողմնային վերկոճի՝ արմունկի արտաքին կողմում գտնվող բազկոսկրային ելունի շրջանում։
  • Ցավ բռունցք անելիս և դաստակը շարժելիս՝ հատկապես տարածելիս և ծանրություն բարձրացնելիս։ 
  • Ցավ այն գործողություններից, որոնց ժամանակ գերլարվում են դաստակը տարածող մկանները (օրինակ, հեղուկով տարայի դատարկում, ափը դեպի վար ծանրության բարձրացում, ավլում, սղոցում, պատերի ներկում կամ սվաղում և այլն)։ Ցավը երբեմն առաջանում է նաև ձեռքսեղմման ժամանակ, դռան բռնակը պտտելիս, մզելիս կամ ավտոմեքենայի փոխանցումատուփով արագությունը փոխելիս։
  • Ցավը կարող է ճառագայթել արմունկի դրսային կողմից դեպի նախաբազուկ ու դաստակ և թուլացնել ձեռքը, ինչի հետևանքով հիվանդը չի կարողանում պահել համեմատաբար ծանր իրերը։

Ի տարբերություն թենիսիստի արմունկի, գոլֆիստի արմունկի դեպքում ցավը ծագում է արմունկի միջային, ներսային կողմում[9]։

Պատճառներ խմբագրել

 
Ախտահարման օջախի տեղակայումը թենիսիստի արմունկի ժամանակ

Թենիսիստի արմունկը կրկնողական պրկումային վնասման տեսակ է, որն առաջանում է ջլերի չարաշահման և խանգարված լավացման արդյունքում։ Առանցքային դեր է խաղում դաստակի կարճ ճաճանչային տարածիչ մկանը[10][11]։

 
Կրկնողական շարժումների օրինակ, որոնք կարող են առաջացնել թենիսիստի արմունկ

Վաղ փորձերը ենթադրում էին, որ թենիսիստի արմունկն առաջին հերթին պայմանավորված է գերլարմամբ։ Սակայն ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ այս հիվանդության դեպքերի կեսից ավելին զարգանում է այնպիսի վնասվածքներից, ինչպիսիք են, օրինակ, ուղիղ հարվածը վերկոճի շրջանում, հանկարծակի ուժեղ քաշումը կամ դաստակի լարված տարածումը[12]։ Թենիսիստի արմունկը հաճախ հանդիպում է սկսնակ կամ սիրողական թենիսիստների մոտ, երբ թենիսի գնդակին պարբերաբար սխալ հարվածների հետևանքով վնասվում է արմնկահոդը։ Ըստ Cyriax-ի վարկածի՝ թենիսիստի արմունկի ժամանակ տարածիչ ջլերի և կողմնային վերկոճի վերնոսկրի միջև զարգանում են միկրո- և մակրոսկոպիկ պատռվածքներ։ Դեռևս 1959 թվականին Kaplan-ը հաղորդել է, որ կողմնային էպիկոնդիլիտի դեպքում զգալիորեն ներգրավվում է նաև ճաճանչային նյարդը[13]։ Այնպիսի խանգարումները, ինչպիսիք են սառած ուսահոդը, բազկի երկգլուխ մկանի ջլաբորբը կամ դաստակային թունելի համախտանիշը կարող են մեծացնել թենիսիստի արմունկի զարգացման վտանգը։

Ախտաֆիզիոլոգիա խմբագրել

Հյուսվածքաբանորեն հայտնաբերվում են գրանուլյացիոն հյուսվածք, միկրոպատռվածքներ, դեգեներատիվ փոփոխություններ, իսկ ավանդական բորբոքման պատկեր չի դիտվում։ Ուստի, ներկայումս «կողմնային էպիկոնդիլիտի» փոխարեն ավելի հակված են կիրառել «արմունկի կողմնային ջլախտ կամ տենդինոզ» անվանումը։

Արմունկի դրսային մակերեսի երկայնակի սոնոգրաֆիան ի հայտ է բերում տարածիչ ջլի կպման տեղի հաստացում և անհամասեռություն, ինչը բնորոշ է տենդինոզին։ Թեև «էպիկոնդիլիտ» տերմինը հաճախ կիրառվում է այս հիվանդությունը նկարագրելու համար, սակայն ախտահյուսվածաբանական հետազոտությունների մեծ մասը ցույց է տալիս, որ սուր կամ քրոնիկ բորբոքային գործընթացի երևույթներ չեն դիտվում, և որ այս վիճակը ջլային դեգեներացիայի արդյունք է, որի ժամանակ նորմալ հյուսվածքը փոխարինվում է խճճված դասավորությամբ կոլագենով։ Այսպիսով, այս հիվանդությունն ավելի ճիշտ կլինի բնութագրել որպես տենդինոզ կամ տենդինոպաթիա (ջլախտ), այլ ոչ թե՝ տենդինիտ (ջլաբորբ):[14] Թերևս նաև սրանով կարելի է բացատրել այն փաստը, որ հակաբորբոքային դեղորայքը (ստերոիդ կամ ոչ ստերոիդ) երբեմն արդյունավետ չեն լինում այս հիվանդության բուժման ժամանակ կամ թողնում են կարճաժամկետ ազդեցություն։

Կանխարգելում խմբագրել

Մարզիկների և թենիսի սիրահարների մոտ կողմնային էպիկոնդիլիտի կանխարգելման գործում կարևոր դեր է վերապահված մարզչին, որը պետք է սովորեցնի ճիշտ հարվածել գնդակին։

Կանխարգելմանը կամ չկրկնվելուն օգնում է նաև դաստակի սովորութային շարժումների, աշխատաոճի փոփոխությունը և աշխատանքի վայրի ու սարքերի/գործիքների հարմարեցումը։

Ախտորոշում խմբագրել

Թենիսիստի արմունկ ախտորոշելու համար մասնագետը իրականացնում է մի շարք թեստեր, որոնց ժամանակ սեղմած պահելով ախտահարված հատվածը՝ հիվանդին խնդրում է շարժել արմունկը, դաստակը և մատները։  Ախտորոշումը դրվում է հիմնականում կլինիկական նշանների ու ախտանիշների հիման վրա, որոնք բավականին հստակ են ու բնորոշ։ Արմնկահոդը լրիվ տարածած դիրքում հիվանդը զգում է ցավոտություն արմունկի ախտահարված կետում, որը կողմնային վերկոճից դաստակի կարճ ճաճանչային տարածիչ մկանի ծագման տեղն է։ Ցավն ի հայտ է գալիս նաև դաստակի պասիվ ծալման դիրքում դիմադրությանը հակառակ դաստակի տարածման ժամանակ (Կոզենի թեստ)[15]։ Դիմադրությանը հակառակ միջնամատի տարածման ժամանակ ծագող ցավը կարող է վկայել նաև մատների տարածիչ մկանի ներգրավման մասին, ինչն ունի կարևոր բուժական և պրոգնոստիկ նշանակություն։

Ռենտգենոգրաֆիան կարող է հաստատել և տարբերակել ցավի հնարավոր այլ պատճառները, որոնք կապված չեն թենիսիստի արմունկի հետ, ինչպիսիք են կոտրվածքը կամ հոդաբորբը։ Ուլտրաձայնային հետազոտությունը և մագնիսա-ռեզոնանսային տոմոգրաֆիան (ՄՌՏ) ախտորոշման այլ արժեքավոր եղանակներ են, սակայն դրանցից հաճախ խուսափում են թանկության պատճառով։

Կախված ջլային վնասման աստիճանից և ախտահարված ջլերի քանակից՝ թենիսիստի արմունկը կարող է լիովին չբուժվել կոնսերվատիվ եղանակով։ Նիրշլն առանձնացնում է կողմնային էպիկոնդիլիտի 4 շրջան.

  1. Դարձելի բորբոքային փոփոխություններ
  2. Անդառնալի ախտաբանական փոփոխություններ դաստակի կարճ ճաճանչային տարածիչ մկանի ծագման տեղում
  3. Դաստակի կարճ ճաճանչային տարածիչ մկանի ծագման տեղի պատռվածք
  4. Երկրորդային փոփոխություններ, ինչպիսիք են ֆիբրոզը կամ կրակալումը[16]։

Բուժում խմբագրել

Մինչև 2010 թվականը կողմնային էպիկոնդիլիտի բուժման մասին տվյալներն աղքատիկ են[17]։ Եղել են կլինիկական փորձարկումներ, որոնք վերաբերում են բուժման բազմաթիվ առաջարկվող տարբերակներին, բայց այդ փորձարկումները ցածրորակ են[18]։

Որոշ դեպքերում թենիսիստի արմունկի ախտանշաններն ինքնաբերաբար անցնում են առանց որևէ բուժման 6-24 ամիսների ընթացքում[19]։ Սակայն լինում են դեպքեր, երբ չբուժված թենիսիստի արմունկը հանգեցնում է քրոնիկ ցավի, որը վատթարացնում է ամենօրյա կյանքի որակը։

Կինեզիթերապիա խմբագրել

Գոյություն ունեն մի քանի «ուղեցույցներ», այդ թվում ձգումներ, աստիճանական ամրապնդման վարժություններ[20][21] և այլ մարզական միջոցառումներ, որոնք վերաբերում են թենիսիստի արմունկի կանխարգելմանը, բուժմանը և ռեցիդիվից խուսափելուն, սակայն մեծ մասամբ ապացուցողական հիմք չունեն։ 

Թենիսիստի արմունկի թեթև դեպքերն ապաքինելուն երբեմն օգնում է պարզապես ախտահարված վերջույթի խնայելն ու հանգիստը։

2009 թվականին կատարված Թայլերի հետազոտությունն ուսումնասիրել է ռետինե ձողով էքսցենտրիկ վարժությունների արդյունավետությունը՝ ի լրումն ստանդարտ թերապիայի։ Կլինիկական փորձարկումը դադարեցվել է 8 շաբաթ անց, քանի որ ռետինե ձողով թերապիայի ֆոնին բարելավումը վիճակագրորեն շատ հավաստի է եղել[22][23]։ Այն իրենից ներկայացնում է ձեռքերով ռետինե ձողի բռնում դրա երկու ծայրերից, այդ ձողի ոլորում դեպի մի կողմ, այնուհետև ոլորում հակառակ կողմը (շոր մզելու գործողության պես)։ [22] Նմանատիպ հետազոտությունների արդյունքում բժիշկները եզրակացրել են, որ թենիսիստի արմունկի մոտավորապես 80-95%-ը հնարավոր է բուժել առանց վիրահատական միջամտության։ Սակայն, դեռ անհրաժեշտ է պարզել երկարաժամկետ արդյունքները։

Չափավոր որակի ապացույցներ կան առ այն, որ արմնկահոդի և ճաճանչ-դաստակային հոդի մանիպուլյացիաները և ողնաշարի պարանոցային ու կրծքային բաժինների մանիպուլյացիաները հանգեցնում են ցավի և ֆունկցիայի կլինիկական փոփոխությունների[24][25]։ Թեև դեռ եզրահանգիչ տվյալներ չկան, բայց մանիպուլյացիոն այս տեխնիկայի կարճաժամկետ ցավազրկող ազդեցությունը կարող է թույլ տալ կատարել ավելի եռանդուն ձգման ու ամրապնդման վարժություններ, որոնք կհանգեցնեն կողմնային էպիկոնդիլիտից տուժված ջլի ավելի լավ և ավելի արագ վերականգնման[26]։

Ֆիզիոթերապիա խմբագրել

Ցածր մակարդակի լազերային թերապիան թողնում է կարճաժամկետ ցավազրկող և ֆունկցիան բարելավող էֆեկտ ինչպես առանձին, այնպես էլ վարժությունների ֆոնին[27]։

Օրթեզավորում խմբագրել

 
Հակապտտող օղակաձև օրթեզը նվազեցնում է ջլամկանային թելիկների երկարումը

Թենիսիստի արմունկի նախնական բուժման համար երբեմն կիրառում են տարատեսակ օրթեզներ։ 

 
Դաստակի տարածիչ օրթեզը նվազեցնում է ծանրաբեռնման լարվածությունն ախտահարման օջախում

Հակապտտող օղակաձև օրթեզը հիվանդը հագնում է անմիջապես ցավոտ կետի վրա՝ օրթեզի կպչուն գոտին ձգելով այնքան, որ ցավն անհետանա։ Օրթեզի գործադրած ուժը նվազեցնում է ջլամկանային թելիկների երկարացումը։ 

Դաստակի տարածիչ օրթեզը դաստակը պահում է թեթև տարածման դիրքում՝ այդպիսով նվազեցնելով ծանրաբեռնվածությունը ու լարվածությունը կողմնային վերկոճում։

Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ երկու տեսակի օրթեզներն էլ օգնում են բարելավել ձեռքի ֆունկցիան[28] և նվազեցնել ցավը[29] թենիսիստի արմունկով մարդկանց մոտ։

Դեղորայքային բուժում խմբագրել

Թեև թենիսիստի արմունկի բուժման համար համատարած նշանակում են հակաբորբոքային միջոցներ, սակայն դրանց արդյունավետության մասին բավականաչափ ապացույցները բացակայում են[30]։ Համակարգված ակնարկը պարզել է, որ տեղային ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղամիջոցները (ՈՍՀՄ) կարող են հանգեցնել ցավի կարճաժամկետ (4 շաբաթ) թալացման, բայց եզրակահանգումները միանշանակ չեն եղել մեթոդաբանական խնդիրների պատճառով։ Ներքին ընդունման ՈՍՀՄ-ների մասին տվյալները հակասական են[31]։

Ցանկացած տեսակի ներարկումից հետո երկարաժամկետ բարելավման մասին տվյալներն աղքատիկ են, լինի դա կորտիկոստերոիդների, բոտուլոտոքսինի ներարկում, թե պրոլոթերապիա[32]։ Կորտիկոստերոիդի ներարկումը կարող է արդյունավետ լինել կարճաժամկետ առումով[33], սակայն նվազ արդյունավետ է 1 տարի հետո՝ համեմատած սպասողական տակտիկայի հետ[34]։ Ավելին, 2013 թվականին կատարված ռանդոմիզացված պլացեբո-վերահսկվող հետազոտության ժամանակ համեմատել են կորտիկոստերոիդի ներարկման, ֆիզիոթերապիայի կամ դրանց համադրության ազդեցությունները և պարզել, որ կորտիկոստերոիդի ներարկում ստացած հիվանդների մոտ պլացեբո ստացածների համեմատ 1 տարի հետո լրիվ ապաքինման կամ բարելավման տոկոսը զարմանալիորեն ավելի ցածր է եղել, իսկ կրկնությունը՝ ավելի բարձր (կորտիկոստերոիդ/պլացեբո = 54%/12%)[35]։ Բացի այդ, ստերոիդների կրկնակի ներարկումներից հետո կարող են լինել մաշկի այնպիսի բարդություններ, ինչպիսիք են հիպոպիգմենտացիան և ճարպային ատրոֆիան, ինչը հանգեցնում է ներարկման տեղում փոսիկի առաջացման։

Քրոնիկ թենիսիստի արմունկի դեպքում A տիպի բոտուլոտոքսինի ներարկումը կարող է ավելի նպատակահարմար լինել, քանի որ ժամանակավորապես թուլացնում է (կաթվածահար է անում) դաստակի տարածիչ մկանները՝ դրանց ջլերին հնարավորություն ընձեռելով վերականգնվել[36]։

Վիրահատություն խմբագրել

Մնայուն, «անհնազանդ» դեպքերում բուժման տարբերակ է վիրահատական միջամտությունը[37][38][39]։ Վիրաբուժական մեթոդները ներառում են.[40]

  • Կողմնային վերկոճի շրջանում արտաքին տարածիչ մկանների ծագման տեղի երկարացում, բացազատում, քերում կամ վերականգնում
  • Արմնկային մկանի պտտում
  • Կողմնային վերկոճի դեներվացիա (նյարդազերծում)
  • Հետին միջոսկրային նյարդի դեկոմպրեսիա։

Վիրահատությունը կարող է արվել ինչպես բաց, այնպես էլ միջմաշկային կամ արթրոսկոպիկ եղանակներով։ Դրանց միջև արդյունավետության և անվտանգության իմաստով էական տարբերություն չկա[41]։

Կանխատեսում խմբագրել

Սկզբնական բուժման արդյունավետությունը բավականին բարձր է, սակայն բարձր է նաև կրկնության (25-50%) և/կամ ձգձգվող, չափավոր դիսկոմֆորտի (40%) հավանականությունը։

Տարածվածություն խմբագրել

Թենիսիստի արմունկը բավականին տարածված հիվանդություն է, հանդիպում է բնակչության 1-3%-ի մոտ[42], հիմնականում ախտահարելով միջին տարիքի մարդկանց մոտ առանց սեռային նախատրամադրվածության[19]։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ American Academy of Orthopedic Surgery Information
  2. ↑ Vaquero-Picado, Alfonso; Barco, Raul; Antuña, Samuel A. (2016 թ․ նոյեմբերի 1). «Lateral epicondylitis of the elbow». EFORT open reviews. 1 (11): 391–397. doi:10.1302/2058-5241.1.000049. PMC 5367546. PMID 28461918.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  3. ↑ Runge F (1873). «Zur Genese und Behandlung des Schreibekrampfes». Berliner Klin Wochenschr. 10: 245–248.
  4. ↑ Science and Racket Sports Edited by: T. Reilly, M. Hughes and A.Lees.
  5. ↑ Flatt Adrian E (Oct 2008). «Tennis elbow». Proc (Bayl Univ Med Cent). 21 (4): 400–402. PMC 2566914. PMID 18982084.
  6. ↑ «TENNIS ELBOW-CAP». The Lancet. 128 (3301): 1083. 1886. doi:10.1016/s0140-6736(00)49587-5.
  7. ↑ Major HP (1883). «Lawn-tennis elbow». BMJ. 2: 557.
  8. ↑ Kaminsky SB, Baker CL; Baker (December 2003). «Lateral epicondylitis of the elbow». Techniques in Hand & Upper Limb Surgery. 7 (4): 179–89. doi:10.1097/00130911-200312000-00009. PMID 16518219.
  9. ↑ "Tennis Elbow - MayoClinic.com."
  10. ↑ du Toit, C; Stieler, M; Saunders, R; Bisset, L; Vicenzino, B (2008). «Diagnostic accuracy of power Doppler ultrasound in patients with chronic tennis elbow». British Journal of Sports Medicine. 42 (11): 572–576. doi:10.1136/bjsm.2007.043901. ISSN 0306-3674.
  11. ↑ «Tennis elbow tendinosis (epicondylitis)». Instr Course Lect. 53: 587–98. 2004. PMID 15116648.
  12. ↑ KURPPA, K., WARIS, P. and ROKKANEN, P. Tennis elbow: Lateral elbow pain syndrome.
  13. ↑ Kaplan, E. B. (1959 թ․ հունվարի 1). «Treatment of tennis elbow (epicondylitis) by denervation». The Journal of Bone and Joint Surgery. American Volume. 41-A (1): 147–151. ISSN 0021-9355. PMID 13620696.
  14. ↑ «Sonographically guided percutaneous needle tenotomy for treatment of common extensor tendinosis in the elbow». J Ultrasound Med. 25 (10): 1281–9. October 2006. PMID 16998100.
  15. ↑ Tennis elbow from the MedlinePlus Medical Encyclopedia
  16. ↑ Owens, Brett D; Moriatis Wolf, Jennifer; Murphy, Kevin P (2009 թ․ նոյեմբերի 3). «Lateral Epicondylitis: Workup». eMedicine Orthopedic Surgery. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 19-ին.
  17. ↑ Bisset L, Paungmali A, Vicenzino B, Beller E (July 2005). «A systematic review and meta-analysis of clinical trials on physical interventions for lateral epicondylalgia». British Journal of Sports Medicine. 39 (7): 411–22, discussion 411–22. doi:10.1136/bjsm.2004.016170. PMC 1725258. PMID 15976161.
  18. ↑ Cowan J, Lozano-Calderón S, Ring D (August 2007). «Quality of prospective controlled randomized trials. Analysis of trials of treatment for lateral epicondylitis as an example». The Journal of Bone and Joint Surgery. 89 (8): 1693–9. doi:10.2106/JBJS.F.00858. PMID 17671006.
  19. ↑ 19,0 19,1 Sanders, Thomas L.; Maradit Kremers, Hilal; Bryan, Andrew J.; Ransom, Jeanine E.; Smith, Jay; Morrey, Bernard F. (2015 թ․ մայիսի 1). «The epidemiology and health care burden of tennis elbow: a population-based study». The American Journal of Sports Medicine. 43 (5): 1066–1071. doi:10.1177/0363546514568087. ISSN 1552-3365. PMC 4517446. PMID 25656546.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  20. ↑ Stasinopoulos D, Stasinopoulou K, Johnson MI (December 2005). «An exercise programme for the management of lateral elbow tendinopathy». British Journal of Sports Medicine. 39 (12): 944–7. doi:10.1136/bjsm.2005.019836. PMC 1725102. PMID 16306504.
  21. ↑ «Tennis elbow». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 25-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 30-ին.
  22. ↑ 22,0 22,1 Tyler Timothy F.; Thomas Gregory C.; Nicholas Stephen J.; McHuch Malachy P. «Addition of isolated wrist extensor eccentric exercise to standard treatment for chronic lateral epicondylosis:a radomized trial». Journal of Shoulder and Elbow Surgery. 19 (6): 917–922. doi:10.1016/j.jse.2010.04.041.
  23. ↑ Reynolds, Gretchen (2009 թ․ օգոստոսի 25). «Phys Ed: An Easy Fix for Tennis Elbow?». The New York Times. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 9-ին.
  24. ↑ Vicenzino, Bill; Cleland, Joshua A.; Bisset, Leanne (2007). «Joint manipulation in the management of lateral epicondylalgia: a clinical commentary». The Journal of Manual & Manipulative Therapy. 15 (1): 50–56. doi:10.1179/106698107791090132. ISSN 1066-9817. PMC 2565595. PMID 19066643.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  25. ↑ Herd, Christopher R.; Meserve, Brent B. (2008). «A systematic review of the effectiveness of manipulative therapy in treating lateral epicondylalgia». The Journal of Manual & Manipulative Therapy. 16 (4): 225–237. doi:10.1179/106698108790818288. ISSN 1066-9817. PMC 2716156. PMID 19771195.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  26. ↑ Hoogvliet, Peter; Randsdorp, Manon S.; Dingemanse, Rudi; Koes, Bart W.; Huisstede, Bionka M. A. (2013 թ․ նոյեմբերի 1). «Does effectiveness of exercise therapy and mobilisation techniques offer guidance for the treatment of lateral and medial epicondylitis? A systematic review». British Journal of Sports Medicine. 47 (17): 1112–1119. doi:10.1136/bjsports-2012-091990. ISSN 1473-0480. PMID 23709519.
  27. ↑ Bjordal, Jan M.; Lopes-Martins, Rodrigo Ab; Joensen, Jon; Couppe, Christian; Ljunggren, Anne E.; Stergioulas, Apostolos; Johnson, Mark I. (2008 թ․ մայիսի 29). «A systematic review with procedural assessments and meta-analysis of low level laser therapy in lateral elbow tendinopathy (tennis elbow)». BMC musculoskeletal disorders. 9: 75. doi:10.1186/1471-2474-9-75. ISSN 1471-2474. PMC 2442599. PMID 18510742.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link) CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  28. ↑ Jafarian, Fahimeh Sadat; Demneh, Ebrahim Sadeghi; Tyson, Sarah F. (2009 թ․ հունիսի 1). «The immediate effect of orthotic management on grip strength of patients with lateral epicondylosis». The Journal of Orthopaedic and Sports Physical Therapy. 39 (6): 484–489. doi:10.2519/jospt.2009.2988. ISSN 0190-6011. PMID 19487823.
  29. ↑ Sadeghi-Demneh, Ebrahim; Jafarian, Fahimehsadat (2013). «The immediate effects of orthoses on pain in people with lateral epicondylalgia». Pain Research and Treatment. 2013: 353597. doi:10.1155/2013/353597. ISSN 2090-1542. PMC 3854508. PMID 24349776.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link) CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  30. ↑ «Epicondylitis (tennis and golf elbow)». www.uptodate.com. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 30-ին.
  31. ↑ Pattanittum, P; Turner, T; Green, S; Buchbinder, R (2013 թ․ մայիսի 31). «Non-steroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs) for treating lateral elbow pain in adults». The Cochrane database of systematic reviews. 5: CD003686. doi:10.1002/14651858.CD003686.pub2. PMID 23728646.
  32. ↑ Krogh, TP; Bartels, EM; Ellingsen, T; Stengaard-Pedersen, K; Buchbinder, R; Fredberg, U; Bliddal, H; Christensen, R (June 2013). «Comparative effectiveness of injection therapies in lateral epicondylitis: a systematic review and network meta-analysis of randomized controlled trials». The American journal of sports medicine. 41 (6): 1435–46. doi:10.1177/0363546512458237. PMID 22972856.
  33. ↑ Coombes, BK; Bisset, L; Vicenzino, B (2010 թ․ նոյեմբերի 20). «Efficacy and safety of corticosteroid injections and other injections for management of tendinopathy: a systematic review of randomised controlled trials». Lancet. 376 (9754): 1751–67. doi:10.1016/S0140-6736(10)61160-9. PMID 20970844.
  34. ↑ «Corticosteroid injections or physiotherapy were not more effective than "wait-and-see" for tennis elbow at one year». Evidence-based Medicine. 12 (2): 39. April 2007. doi:10.1136/ebm.12.2.39. PMID 17400631.
  35. ↑ Coombes, BK; Bisset, L; Brooks, P; Khan, A; Vicenzino, B (2013 թ․ փետրվարի 6). «Effect of corticosteroid injection, physiotherapy, or both on clinical outcomes in patients with unilateral lateral epicondylalgia: a randomized controlled trial». JAMA: the Journal of the American Medical Association. 309 (5): 461–9. doi:10.1001/jama.2013.129. PMID 23385272.
  36. ↑ Kalichman, L; Bannuru, RR; Severin, M; Harvey, W (June 2011). «Injection of botulinum toxin for treatment of chronic lateral epicondylitis: systematic review and meta-analysis». Seminars in arthritis and rheumatism. 40 (6): 532–8. doi:10.1016/j.semarthrit.2010.07.002. PMID 20822798.
  37. ↑ Monto, R (September 2014). «Tennis elbow repair with or without suture anchors: a randomized clinical trial». Techniques in Shoulder and ELbow Surgery. 15 (3): 92–97. doi:10.1097/BTE.0000000000000027.
  38. ↑ Lo, MY; Safran, MR (October 2007). «Surgical treatment of lateral epicondylitis: a systematic review». Clinical orthopaedics and related research. 463: 98–106. doi:10.1097/BLO.0b013e3181483dc4. PMID 17632419.
  39. ↑ Solheim, Eirik; Hegna, Janne; Øyen, Jannike (2013 թ․ մայիսի 1). «Arthroscopic versus open tennis elbow release: 3- to 6-year results of a case-control series of 305 elbows». Arthroscopy: The Journal of Arthroscopic & Related Surgery: Official Publication of the Arthroscopy Association of North America and the International Arthroscopy Association. 29 (5): 854–859. doi:10.1016/j.arthro.2012.12.012. ISSN 1526-3231. PMID 23388420.
  40. ↑ Faro, Frances; Wolf, Jennifer Moriatis (2007 թ․ հոկտեմբերի 1). «Lateral epicondylitis: review and current concepts». The Journal of Hand Surgery. 32 (8): 1271–1279. doi:10.1016/j.jhsa.2007.07.019. ISSN 0363-5023. PMID 17923315.
  41. ↑ Pierce, Todd P.; Issa, Kimona; Gilbert, Benjamin T.; Hanly, Brian; Festa, Anthony; McInerney, Vincent K.; Scillia, Anthony J. (2017 թ․ ապրիլի 12). «A Systematic Review of Tennis Elbow Surgery: Open Versus Arthroscopic Versus Percutaneous Release of the Common Extensor Origin». Arthroscopy: The Journal of Arthroscopic & Related Surgery: Official Publication of the Arthroscopy Association of North America and the International Arthroscopy Association. doi:10.1016/j.arthro.2017.01.042. ISSN 1526-3231. PMID 28412059.
  42. ↑ Smidt, Nynke; van der Windt, Danielle A. W. M. (2006 թ․ նոյեմբերի 4). «Tennis elbow in primary care». BMJ (Clinical research ed.). 333 (7575): 927–928. doi:10.1136/bmj.39017.396389.BE. ISSN 1756-1833. PMC 1633781. PMID 17082522.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Թենիսիստի_արմունկ&oldid=9413413» էջից