Էմիլ Արթին
Էմիլ Արթին (Արթինյան, գերմ.՝ Emil Artin, մարտի 3, 1898[1][2][3][…], Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա[4] - դեկտեմբերի 20, 1962[1][2][3][…], Համբուրգ, Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն[4]), 20-րդ դարի առաջատար հայազգի մաթեմատիկոս, Էմմի Նյոթերի հետ միասին համարվում է ժամանակակից աբստրակտ հանրահաշվի հիմնադիր և 1932 թվականին նրա հետ միասին ստացել է Աքերման-Թոյբների հիշատակի մրցանակը։
Կենսագրություն
խմբագրելԷմիլ Արթինը ծնվել է 1898 թվականին Վիեննայում։ Նրա հորը նույնպես անվանում էին Էմիլ, նա արվեստի գործերի վաճառական էր, մայրը՝ Էմմա Լաուրա-Արթինը, օպերային երգչուհի էր։ Արթինի որդու՝ Մայքլի խոսքով «Արթինը» հայկական Արթինյան ազգանվան կրճատ տարբերակն է։
Վաղ շրջան
խմբագրել1904 թվականի սեպտեմբերին ընդունվեց դպրոց, հավանաբար Վիեննայում։ Երբ Էմիլն ութ տարեկան էր, մահացավ նրա հայրը։ 1907 թվականի հուլիսի 15-ին մայրն ամուսնացավ գերմանախոս Ռայխենբերգից (ներկայումս՝ Չեխիայի Լիբերեց քաղաք) հաջողակ գործարար Ռուդոլֆ Հուբների հետ։ 1907 թվականի սեպտեմբերին Էմիլն ընդունվեց Ավստրիայի սահմանին մոտ հարավային Չեխոսլովակիայում գտնվող փոքրիկ Ստրոբնից քաղաքի դպրոց, որտեղ սովորելու համար ապրում է տնից հեռու, տեղական ագարակներից մեկում։ Հաջորդ տարի նա վերադարձավ Ռայխենբերգ, որտեղի դպրոցում էլ սովորեց մինչ 1916 թվականը։
Համալսարանական տարիներ
խմբագրել1916 թվականի հոկտեմբերին Էմիլն ընդունվեց Վիեննայի համալսարան՝ կենտրոնանալով մաթեմատիկայի վրա։
Աշխատություններ
խմբագրել- Artin, Emil (1947), «Theory of braids», Ann. of Math. (2), 48: 101–126, doi:10.2307/1969218, ISSN 0003-486X, MR 0019087
- Artin, Emil (1998), Galois Theory, Dover Publications, Inc., ISBN 0-486-62342-4 (Reprinting of second revised edition of 1944, The University of Notre Dame Press).
- Artin, Emil (1958), A Freshman Honors Course in Calculus and Analytic Geometry, University of Buffalo, ISBN 0-923891-52-8
- Artin, Emil (1988), Geometric algebra, Wiley Classics Library, New York: John Wiley & Sons Inc., էջեր x+214, ISBN 0-471-60839-4, MR 1009557 (Reprint of the 1957 original; A Wiley-Interscience Publication)
- Artin, Emil. (1898–1962) Beiträge zu Leben, Werk und Persönlichkeit, eds., Karin Reich and Alexander Kreuzer (Dr. Erwin Rauner Verlag, Augsburg, 2007).
- Artin, Emil; Tate, John (2009), Class field theory, AMS Chelsea Publishing, Providence, RI, էջեր viii+194, ISBN 978-0-8218-4426-7, MR 2467155 (Reprinted with corrections from the 1967 original)
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Encyclopædia Britannica
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #119045125 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
- ↑ https://books.google.cat/books?id=3lJ1DwAAQBAJ&pg=PA104 — P. 104—106.
- ↑ https://www.pfarre-weidling.at/uploads/friedhof/Friedhofsbuch.pdf — P. 100.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
- ↑ 8,0 8,1 CONOR.Sl
- ↑ 9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 9,10 9,11 9,12 9,13 9,14 9,15 9,16 9,17 9,18 9,19 9,20 9,21 9,22 9,23 9,24 9,25 9,26 9,27 9,28 9,29 9,30 9,31 9,32 9,33 Mathematics Genealogy Project — 1997.
- ↑ MacTutor
Գրականություն
խմբագրել- Schoeneberg, Bruno (1970). «Artin, Emil». Dictionary of Scientific Biography. Vol. 1. New York: Charles Scribner's Sons. էջեր 306–308. ISBN 0-684-10114-9.
- Hans Zassenhaus (1964 թ․ հունվար). «Emil Artin, His Life and His Work». Notre Dame Journal of Formal Logic. 5 (1): 1–9. doi:10.1305/ndjfl/1093957731.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էմիլ Արթին» հոդվածին։ |