Պոլ Էլյուար

ֆրանսիացի գրող
(Վերահղված է Էլուար, Պ.ից)

Պոլ Էլյուար (դեկտեմբերի 14, 1895(1895-12-14)[1][2][3][…], Սեն Դենի, Սենա, Ֆրանսիա[4] - նոյեմբերի 18, 1952(1952-11-18)[4][2][3][…], Շարանտոն լը Պոն, Սենա, Ֆրանսիա), ֆրանսիացի բանաստեղծ։

Պոլ Էլյուար
ֆր.՝ Paul Éluard
Ծննդյան անունֆր.՝ Eugène Émile Paul Grindel
Ծնվել էդեկտեմբերի 14, 1895(1895-12-14)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՍեն Դենի, Սենա, Ֆրանսիա[4]
Վախճանվել էնոյեմբերի 18, 1952(1952-11-18)[4][2][3][…] (56 տարեկան)
Վախճանի վայրՇարանտոն լը Պոն, Սենա, Ֆրանսիա
ԳերեզմանՊեր Լաշեզ[5]
Գրական անունDidier Desroches[6], Jean Du Haut[6], Eugène Grindel, Maurice Hervent[6] և Paul Éluard
Մասնագիտությունգրող, քաղաքական գործիչ, բանաստեղծ և Ֆրանսիական դիմադրության մարտիկ
Լեզուֆրանսերեն
Քաղաքացիություն Ֆրանսիա[7]
ԿրթությունLycée Colbert?
Գրական ուղղություններսյուրռեալիզմ և դադաիզմ
Ուշագրավ աշխատանքներLiberté, j'écris ton nom?
ԿուսակցությունՖրանսիայի կոմունիստական կուսակցություն
ԱմուսինԳալա Դալի, Նուշ Էլյուար և Դոմինիկ Էլյուար
ԶավակներՍեսիլ Էլյուար
Изображение автографа
Կայքeluard.org
Պոլ Էլյուար Վիքիդարանում
 Paul Éluard Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

1912 թվականին պատանի Էլյուարը հիվանդանում է տուբերկուլյոզով, ընդհատում է Փարիզում իր ուսումն ու մեկնում Շվեյցարիա՝ բուժման։ Այստեղ հանդիպում է Ելենային՝ Գալային։ Գալան դառնում է Պոլի մուսան, և նա սկսում է բանաստեղծություններ գրել։ 1917 թվականին Պոլն ու Գալան ամուսնանում են, մեկ տարի անց ծնվում է նրանց դուստր Սեսիլը։ Պոլը մասնակցում է Առաջին աշխարհամարտին որպես հոսպիտալի սանիտար, ռազմաճակատում գրում է բանաստեղծությունների առաջին ժողովածուն։ 1918 թվականին ծանոթանում է Ժան Պոլանի, ապա՝ Բրետոնի, Արագոնի, Մաքս Էռնստի հետ։ Նրանց հետ մեկտեղ Էլյուարը դառնում է դադաիզմի, ապա՝ սյուրռեալիզմի հիմնադիր։ 1923 թվականին հրաժեշտ է տալիս դադաիզմին։ 1926 թվականին այլ սյուրռեալիստների հետ անդամագրվում է կոմունիստական կուսակցությանը, 1933 թվականին՝ հեռացվում հակախորհրդային քարոզչության համար։ 1929 թվականին Էլյուարը հանդիպում է Սալվադոր Դալիին և ծանոթացնում նրան իր կնոջը։ Գալան որոշում է թողնել Էլյուարին և գնալ Դալիի մոտ. վերջինս այս առիթով նկարում է «Պոլ Էլյուարի դիմանկարը»։ Իսպանիայում քաղաքացիական պատերազմի օրերին Էլյուարը հանդես է գալիս ընդդեմ ֆրանկիստական շարժման։ Այդ տարիներին մտերմանում է Պաբլո Պիկասոյի հետ։ Երկրորդ համաշխարհայինի տարիներին Պոլը հաստատվում է Փարիզում և իր բանաստեղծություններով խրախուսում Դիմադրության շարժումը։ Էլյուարի «Ազատություն» բանաստեղծության թերթոնները անգլիական ինքնաթիռները գցում էին Ֆրանսիայի վրա։ Դալին մեկնաբանում է այդ մասին այսպես.

  «Ես զգում էի, որ ինձ վրա դրված է բանաստեղծի դեմքը պատկերելու պարտականությունը, որի Օլիմպոսից ես գողացել էի մուսաներից մեկը»;  

1929 թ. Էլյուարը հանդիպեց Մարիա Բենցին՝ իր նոր մուսային, իսկ հետագայում նաև կնոջը։ 1930 թ. Գալան վերջնականապես գնաց Էլյուարից Դալիի մոտ, ապահարզան ուղարկեց 1932 թ., և Էլյուարն ամուսնացավ Մարիայի հետ։

Ստեղծագործական կյանք խմբագրել

Էլյուարը բանաստեղծություններ է գրել Վիոլետա Նոզերի մասին, երբ նա մեղադրվում էր հանցանք գործելու համար։ Իսպանիայում Պոլը մտերմացել է Պաբլո Պիկասոյի հետ, հենց նկարչի «Գերնիկա» կտավը ոգեշնչեց Էլյուարին, և նա գրեց «Գերնիկայի հաղթանակը» Երկրորդ համաշխարահային պատերազմի սկզբին, Պոլը հաստատվեց Փարիզում։ Թռուցիկները, որոնց վրա գրված էր Պոլի ճանաչված ստեղծագործությունը՝ «Ազատություն»-ը, թռչում էին անգլական ինքնաթիռներից ամբողջ Փարիզով մեկ։ Պատերազմից հետոՙ Պոլը ստացավ ևս մեկ հարված՝ իր սիրելի կնոջ՝ Մարիայի մահը։ 1950 թ. Պոլը ծանոթացավ Դոմինիկա Լեմորի հետ, և նրանք ամուսնացան 1951 թ.: Պոլը գրեց բանաստեղծությունների «Փյունիկ» ժողովածուն՝ նվիրված իրենց հարաբերություններին և նորից լցված կյանքի ուրախություններով։ 1952 թ. փետրվարին պոետը ներկայացրեց ֆրանսիական կուլտուրան Վիկտոր Հյուգոյի ծննդյան տարեդարձի ժամանակ՝ Մոսկավայում։

1952 թ. նոյեմբերին Պոլ Էլյուարը մահացավ։ Թաղված է Փարիզի Պեր Լաշեզ գերեզմանատանը։

Ճանաչում խմբագրել

Դափնեկիր է Խաղաղության միջազգային մրցանակի (1952)

Էլյուարի ստեղծագործությունների հիման վրա երաժշտություն են գրել Ֆ. Պուլենկը, Ա. Սոգեն, Լ. Նոնոն, Կ. Սաարիախոն, Ա. Վալկոնսկին, Վիտաուտաս Բարկաուսկասը և այլ երգահաններ։

Ստեղծագործություններ խմբագրել

  • Premiers poèmes/ Առաջին Բանաստեղծություններ (1913)
  • Le Devoir/ Долг (1916, առաջին գիրքը, որը հայտնվել է կեղծանվամբ Paul Eluard )
  • Le Devoir et l’Inquiétude/ պարտքի և անհանգստության (1917)
  • Les animaux et leurs hommes, les hommes et leurs animaux/Կենդանիները և նրանց ժողովուրդը, մարդիկ և նրանց կենդանիները (1920)
  • Mourir de ne pas mourir/ Մեռնելու համար, քանի որ չեք մահանում (1924)
  • Capitale de la Douleur/ Ցավի մայրաքաղաք (1926) հայերեն թարգմանել է Կարեն Խուրշուդյանը
  • Les Dessous d’une vie ou la Pyramide humaine/ Կյանքի անհեթեթություներից մեկը կամ Մարդկային բուրգը (1926)
  • L’Amour la Poésie/ Սեր պոեզիա (1929) հայերեն թարգմանել է Կարեն Խուրշուդյանը
  • Ralentir travaux/ Թողնել աշխատանքը (1930, թելադրանքով Բրետոնոմի և Պ. Շարոմի հետ)
  • La Vie immédiate/ Ինքը կյանքը (1932)
  • La rosé publique/ Վարդ բոլորի համար (1934)
  • Yeux fertiles/Խոսուն աչքերը (1936)
  • Poésie et vérité 1942/ Պոեզիա և 1942 թ. ճշմարտությունը (1942)
  • Les sept poèmes d’amour en guerre/ Զինված ուժերի մասին յոթ բանաստեղծություններ (1943)
  • Poésie ininterrompue/Շարունակական պոեզիա (1946)
  • Le dur désir de durer/ Կենաց ծարավը ապրել (1946, պատկերազատումով Մ. Շագալա ) Մարկ Շագալ
  • Notre vie/ Մեր կյանքը (1947)
  • Ode à Staline/ Ձոն Ստալինի (1950)
  • Tout dire/ Բոլորը կասեն (1951)
  • Le Phénix/ Փյունիկ (1951)

Գրականություն խմբագրել

  • Jean R. Paul Éluard par lui-même …Փարիզ 1968.
  • Guyard M.R. Le vocabulaire Քաղաքական դե Պոլ Էլյուար Կլինսկիխ 1974.
  • Paul Éluard et ses amis peintres, 1895—1952/ Annick Lionel-Marie, Փարիզ 1982
  • Decaunes L. Paul Éluard: l’amour, la révolte, le rêve. Փարիզ Balland, 1982
  • Vanoyeke V. Paul Éluard: le poète de la liberté: biographie. Փարիզ, հրատարակություններ Ջուլլիարդ։ 1995
  • Պոլ Էլյուարդ Աստվածանշանային մատենաշար։ Պավելսկայա 1963
  • Վելիկովսկի Ս. Ի Բոլոր մարդկանց հորիզոնում. Պոլ Էլյուարի Ճանապարհը. Մ. Գեղանկարչություն, 1968
  • Վելիկովսկի Ս. Ի. Ճառագայթների խաչմերուկում. Մի խումբ դիմանկար. Պոլ Էլյուարի հետ։ Մոսկավա. խորհրդային գրող
  • Վելիկովսկի Ս. Ի-ի բոլոր հորիզոններ. Սպառազինություն և գրականություն. Ֆրանսերեն մշակույթի մասին գրքեր։ Մ. Սփբ Համալսարանի գիրք 1999 թ., էջ 421-511
  • Մանույ Մ. Դադա Փարիզում։ Մոսկվա Ladomir, 1999 թ.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Հայերեն գրականության մեջ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 L'Humanité (ֆր.)RF: 1995. — ISSN 0242-6870; 2496-8617
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Nationalencyklopedin (շվեդերեն) — 1999.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Элюар Поль // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. Bauer P. Deux siècles d'histoire au Père Lachaise (ֆր.)Versailles: 2006. — P. 314. — ISBN 978-2-914611-48-0
  6. 6,0 6,1 6,2 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  7. https://zkm.de/en/person/paul-eluard
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 37