Վիքիպեդիա

Էթնիկ զտումներ

որոշակի ազգի կամ կրոնական խմբի պարբերաբար մաքրում

Էթնիկ զտումներ, տարածաշրջանը էթնիկապես միատարր դարձնելու մտադրությամբ էթնիկ, ռասայական և կրոնական խմբերի համակարգված բռնի հեռացումը տվյալ տարածքից։ Անմիջական հեռացման, բնաջնջման, տեղահանման կամ բնակչության տեղափոխման հետ մեկտեղ, այն ներառում է նաև անուղղակի մեթոդներ, որոնք ուղղված են բռնի միգրացիային՝ ստիպելով զոհերի խմբին փախչել և կանխել նրանց վերադարձը, ինչպիսիք են սպանությունը, բռնաբարությունը և գույքի ոչնչացումը[2][3][4]։ Էթնիկ զտումները մարդկության դեմ ուղղված հանցագործություն է և կարող է նաև ներառվել Ցեղասպանության մասին կոնվենցիայի ներքո, նույնիսկ եթե էթնիկ զտումները իրավական սահմանում չունեն միջազգային քրեական իրավունքի համաձայն[2][5][6]։

Հայոց ցեղասպանության ժամանակ փախստականները Տավրոսի լեռնանցքում. Օսմանյան կառավարությունը նպատակ ուներ նվազեցնել հայերի թիվը կայսրության ցանկացած հատվածում բնակչության 5–10%-ից ցածր, ինչը պարտադիր ենթադրում էր մեկ միլիոն հայերի ոչնչացում[1]։

Պատմության ընթացքում էթնիկ զտումների բազմաթիվ դեպքեր են տեղի ունեցել. տերմինն առաջին անգամ որպես էվֆեմիզմ (մեղմասություն) գործածվել է հանցագործների կողմից 1990-ական թվականներին Հարավսլավիայի պատերազմների ժամանակ։ Այդ ժամանակից ի վեր լրատվամիջոցների կողմից տերմինի ընդհանուր իմաստով ընդլայնված օգտագործման շնորհիվ այն լայն տարածում է ստացել[7]:

Ստուգաբանություն խմբագրել

 
Ալհամբրայի դեկրետը (1492), որը հրամայեց հրեաներին վտարել Իսպանիայից, էթնիկ զտումների վաղ օրինակ էր, այս դեպքում՝ էթնո-կրոնական խումբ: ( Էմիլիո Սալա Ֆրանսեսի նկարը, 1889)

Տերմինի նախադեպը հունարեն անդրապոդիզմոս (ἀνδραποδισμός; լատ. «ստրկացում») բառն է, որն օգտագործվել է հին տեքստերում։ Օրինակ, այս տերմինով են նկարագրվել վայրագությունները, որոնք ուղեկցել են մ.թ.ա. 335 թվականին Ալեքսանդր Մակեդոնացու կողմից Թեբեի գրավմանը[8]։ 1900-ականների սկզբին տերմինի տարածաշրջանային տարբերակները կարելի էր գտնել չեխերի (očista), լեհերի (czystki etniczne), ֆրանսիացիների (épuration) և գերմանացիների (Säuberung) շրջանում[9]։ 1913 թվականի Կարնեգի հիմնադրամի զեկույցը, որը դատապարտում էր Բալկանյան պատերազմների բոլոր մասնակիցների գործողությունները, պարունակում էր տարբեր նոր տերմիններ՝ նկարագրելու էթնիկ խմբերի նկատմամբ իրականացվող դաժանությունները։

 
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո գերմանացիների վտարումը Չեխոսլովակիայից

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ խորվաթ Ուստաշներն օգտագործել են čišćenje terena («տարածքի մաքրում») էվֆեմիզմը՝ նկարագրելու ռազմական գործողություններ, որոնցում ոչ խորվաթները միտումնավոր սպանվել են կամ այլ կերպ տեղահանվել[10]։ Ուստաշեի ավագ առաջնորդ Վիկտոր Գուտիչը պատմության մեջ առաջին խորվաթ ազգայնականներից մեկն էր, ով այս տերմինն օգտագործեց որպես էվֆեմիզմ՝ սերբերի դեմ վայրագություններ կատարելու համար։ Ավելի ուշ այս տերմինն օգտագործվել է սերբ չետնիկների ներքին հուշագրերում՝ հղում անելով 1941-1945 թվականներին բոսնիացիների և խորվաթների դեմ կատարած մի շարք պատասխան ջարդերի[11]։ Ռուսերեն «очистка границ» տերմինն օգտագործվել է 1930-ականների սկզբի խորհրդային փաստաթղթերում՝ հղում անելով Բելառուսի և Ուկրաինայի ԽՍՀ-ների 22 կիլոմետրանոց սահմանային գոտուց լեհերի հարկադիր վերաբնակեցմանը։ Խորհրդային Միությունում բնակչության տեղահանության այս գործընթացը կրկնվեց ավելի մեծ մասշտաբով 1939–1941 թվականներին՝ ներգրավելով բազմաթիվ այլ խմբերի, որոնց կասկածում էին անհավատարմության մեջ։ Հոլոքոստի ժամանակ Նացիստական Գերմանիան վարում էր Եվրոպան «հրեաներից մաքրելու» քաղաքականություն (judenrein)[12]: Նացիստական «Օսթ» գլխավոր պլանը կոչ է արել ցեղասպանություն և էթնիկ զտումներ իրականացնել Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայի սլավոն բնակիչների մեծ մասի նկատմամբ՝ գերմանացիների համար ավելի շատ կենսատարածք ապահովելու նպատակով։

 
Սրեբրենիցայի ջարդերի զոհերի արտաշիրիմումը, որը բոսնիական պատերազմի էթնիկական զտումների մաս է կազմում

Իր ամբողջական ձևով տերմինն առաջին անգամ ռումիներենում (purificare etnică) հայտնվել է 1941 թվականի հուլիսին փոխվարչապետ Միխայ Անտոնեսկուի կաբինետի անդամներին ուղղված ուղերձում։ Խորհրդային Միության ներխուժումն սկսելուց հետո նա հայտնեց. «Ես չգիտեմ, թե ռումինացիները երբ կունենան էթնիկ զտումների նման հնարավորություն»[13]։ 1980-ականներին «էթնիկ զտումներ» տերմինն էր օգտագործվում Լեռնային Ղարաբաղում հայերի նկատմամբ ադրբեջանցիների բռնությունները նկարագրելու համար[14]։ Մոտավորապես միևնույն ժամանակ, հարավսլավական լրատվամիջոցներն այն օգտագործեցին՝ նկարագրելու այն, ինչ իրենց պնդմամբ ալբանացի ազգայնականներն անում էին Կոսովոյից սերբերի հեռացման համար։ Տերմինը լայն տարածում գտավ արևմտյան լրատվամիջոցների կողմից Բոսնիական պատերազմի ժամանակ (1992–1995 թթ.):

1992 թվականին էթնիկ զտումների գերմանական համարժեքը (գերմ.՝ ethnische Säuberung [ˈʔɛtnɪʃə ˈzɔɪ̯bəʁʊŋ]) ճանաչվել է Գերմանական «տարվա բառ»։

Սահմանումներ խմբագրել

ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի 780 բանաձևի համաձայն ստեղծված փորձագետների հանձնաժողովի վերջնական զեկույցը սահմանում է էթնիկ զտումները որպես «նպատակային քաղաքականություն, որը մշակված է մեկ էթնիկ կամ կրոնական խմբի կողմից՝ բռնությամբ և ահաբեկչություն ներշնչող միջոցներով մեկ այլ էթնիկ կամ կրոնական խմբի խաղաղ բնակչությանը աշխարհագրական տարածքներից հեռացնելու նպատակով»[15]։ Նախորդ միջանկյալ զեկույցում նշվել է, որ «հիմնվելով նախկին Հարավսլավիայում իրականացվող քաղաքականությունն ու գործելակերպը նկարագրող բազմաթիվ զեկույցների վրա՝ «էթնիկ զտումները» իրականացվել են սպանությունների, խոշտանգումների, կամայական ձերբակալությունների և կալանավորման, արտադատական մահապատիժների, բռնաբարությունների և սեռական ոտնձգությունների, գետտոների շրջաններում քաղաքացիական բնակչության բանտարկությունների, քաղաքացիական բնակչության բռնի տեղահանումների, կանխամտածված ռազմական հարձակումների կամ խաղաղ բնակչության և քաղաքացիական բնակավայրերի վրա հարձակումների սպառնալիքների և գույքի անտեղի ոչնչացման միջոցներով։ Այդ գործելաոճը հանցագործություն է մարդկության դեմ և կարող է զուգակցվել հատուկ ռազմական հանցագործությունների հետ։ Ավելին, նման գործողությունների վրա կարող է տարածվել նաև Ցեղասպանության մասին կոնվենցիան»[16]։

ՄԱԿ-ի կողմից էթնիկ զտումների պաշտոնական սահմանումը «ուժի կամ ահաբեկման միջոցով տվյալ տարածքից այլ էթնիկ կամ կրոնական խմբի մարդկանց հեռացնելով տարածքը էթնիկապես միատարր դարձնելն է»։ Որպես կատեգորիա՝ էթնիկ զտումները ներառում են մի շարրք ռազմավարություններ։ Էնդրյու Բել-Ֆիալկոֆի խոսքերով, «էթնիկ զտումները... հակասում են պարզ սահմանմանը։ Մի կողմից այն գործնականում չի տարբերվում բռնի արտագաղթից և բնակչության փոխանակումից, իսկ մյուս կողմից այն միաձուլվում է տեղահանության և ցեղասպանության հետ։ Այնուամենայնիվ, ամենաընդհանուր մակարդակում, էթնիկ զտումները կարելի է հասկանալ որպես տվյալ տարածքից բնակչության վտարում»։

Թերի Մարտինը սահմանել է էթնիկ զտումները որպես «էթնիկապես սահմանված բնակչության բռնի հեռացումը որոշակի տարածքից» և որպես «մի կողմից ցեղասպանության և մյուս կողմից ոչ բռնի ճնշումների ենթարկված էթնիկ արտագաղթի միջև ընկած շարունակականություն»։

Genocide Watch-ի հիմնադիր Գրեգորի Սթենթոնը քննադատել է տերմինի առաջացումը և իրադարձությունների համար դրա օգտագործումը, որոնք, իր կարծիքով, պետք է կոչվեն «ցեղասպանություն»։ Ըստ նրա՝ «էթնիկ զտումները» իրավական սահմանում չունեն, իսկ մեդիայում դրա օգտագործումը կարող է ուշադրությունը շեղել այն իրադարձություններից, պետք է քրեական պատասխանատվության ենթարկվի որպես ցեղասպանություն[17][18]։

Որպես միջազգային իրավունքի հանցագործություն խմբագրել

Չկա միջազգային պայմանագիր, որը սահմանում է էթնիկ զտումների կոնկրետ հանցագործությունը[19], սակայն, էթնիկ զտումները՝ լայն իմաստով բնակչության բռնի տեղահանումը, միջազգային քրեական դատարանի (ICC) և Նախկին Հարավսլավիայի միջազգային քրեական տրիբունալի (ICTY) կանոնադրությամբ սահմանվում է որպես մարդկության դեմ ուղղված հանցագործություն։ Մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումները, որոնք անբաժանելի են էթնիկ զտումների ավելի խիստ սահմանումների մեջ, դիտվում են որպես առանձին հանցագործություններ, որոնք մտնում են մարդկության դեմ հանցագործությունների և որոշակի հանգամանքներում ցեղասպանության միջազգային հանրային իրավունքի ներքո[20]։ Կան նաև իրավիճակներ, ինչպիսիք են գերմանացիների արտաքսումը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո, կամ հայերի արտաքսումը Հյուսիսային Արցախից և Նախիջևանից, որտեղ էթնիկ զտումներ են տեղի ունեցել առանց իրավական փոխհատուցման։ Թիմոթի Ուիլյամ Ուոթերսը պնդում է, որ նմանատիպ էթնիկ զտումները կարող են անպատիժ մնալ ապագայում։

Պատճառներ խմբագրել

 
Լեհերի ջարդերը Վոլինիայում 1943 թ։ Վոլինիայի լեհերի մեծ մասը կա՛մ սպանվել էր, կա՛մ արտաքսվել էր տարածքից:

Ըստ Մայքլ Մանի՝ «Ժողովրդավարության մութ կողմը» (2004) աշխատության մեջ արյունալի էթնիկ զտումները սերտորեն կապված են ժողովրդավարությունների ստեղծման հետ։ Նա պնդում է, որ էթնիկ զտումները պայմանավորված են ազգայնականության աճով, որը քաղաքացիությունը կապում է կոնկրետ էթնիկ խմբի հետ։ Հետևաբար ժողովրդավարությունը կապված է էթնիկ և ազգային մեկուսացման ձևերի հետ։ Այնուամենայնիվ, ոչ ժողովրդավարական պետություններն ավելի հակված են էթնիկ զտումների, քանի որ փոքրամասնությունները, որպես կանոն, ունեն սահմանադրական երաշխիքներ։ Սրանք ոչ թե կայուն ավտորիտար ռեժիմներ են (բացառությամբ նացիստական և կոմունիստական ռեժիմների), որոնք, հավանաբար, արյունալի էթնիկ զտումների մեղավորներն են, այլ այն ռեժիմները, որոնք գտնվում են ժողովրդավարացման գործընթացում։ Էթնիկ թշնամանքը տեղի է ունենում այնտեղ, որտեղ էթնիկ պատկանելությունը ստվերում է սոցիալական դասակարգերը՝ որպես սոցիալական շերտավորման սկզբնական համակարգ։ Ընդհանուր առմամբ, խորապես բաժանված հասարակություններում այնպիսի կատեգորիաներ, ինչպիսիք են դասակարգը և էթնիկ պատկանելությունը, փոխկապակցված են, և երբ էթնիկ խումբը դիտվում է որպես մյուսի ճնշող կամ շահագործող, կարող է զարգանալ լուրջ էթնիկ հակամարտություն։ Մայքլ Մանը գտնում է, որ երբ երկու էթնիկ խմբեր հավակնում են ինքնիշխանության միևնույն տարածքի վրա և կարող են իրենց համար վտանգ զգալ, նրանց տարաձայնությունները կարող են հանգեցնել լուրջ դժգոհությունների և էթնիկ զտումների վտանգի։ Արյունալի էթնիկ զտումների իրականացումը հակված է տեղի ունենալ անկայուն աշխարհաքաղաքական միջավայրում և պատերազմի համատեքստում։ Քանի որ էթնիկ զտումները պահանջում են կազմակերպման բարձր մակարդակ և սովորաբար իրականացվում են պետությունների կամ այլ հեղինակավոր տերությունների ղեկավարության ներքո, կատարողները սովորաբար պետական մարմիններ կամ հաստատություններ են, որոնք ունեն որոշակի հետևողականություն և ներուժ, այլ ոչ թե ձախողված պետություններ, ինչպես սովորաբար ընկալվում է։

Հանցագործ ուժերը, որպես կանոն, ստանում են հիմնական ընտրողների աջակցությունը, ովքեր նախընտրում են ազգայնականության, էտատիզմի և բռնության համադրություն։

Ցեղասպանություն խմբագրել

 
Հայոց ցեղասպանության զոհերը

Էթնիկ զտումները նկարագրվել են որպես բռնության շարունակական մաս, որի ամենածայրահեղ ձևը ցեղասպանությունն է, որտեղ հանցագործի նպատակը թիրախային խմբի ոչնչացումն է։ Էթնիկ զտումները նման են բռնի տեղահանմանը կամ բնակչության տեղափոխմանը, մինչդեռ ցեղասպանությունը որոշակի էթնիկ, ռասայական, կրոնական կամ ազգային խմբի մի մասի կամ ամբողջական ոչնչացումը կամ դրա փորձն է։ Թեև էթնիկ զտումը և ցեղասպանությունը կարող են ունենալ նույն նպատակը և գործողությունները, որոնք օգտագործվում են երկու հանցագործությունները կատարելու համար, դրանք հաճախ կարող են նման լինել միմյանց։ Էթնիկ զտումը նպատակ ունի հետապնդվող բնակչությանը դուրս մղել տվյալ տարածքից, մինչդեռ ցեղասպանությունը նպատակ ունի ոչնչացնել այդ խմբին[21][22]։

Որոշ գիտնականներ ցեղասպանությունը համարում են «արյունալի էթնիկ զտումների» ենթախումբ[23]։ Ինչպես գրում է Նորման Նայմարկը, այս հասկացությունները տարբեր են, բայց փոխկապակցված, քանի որ «բառացիորեն և փոխաբերական իմաստով էթնիկ զտումները վերածվում են ցեղասպանության, քանի որ զանգվածային սպանությունները կատարվում են երկիրը էթնիկ խմբից ազատելու նպատակով»։ Ուիլյամ Շաբասն ավելացնում է. «էթնիկ զտումները նույնպես գալիք ցեղասպանության նախանշաններ են։ Ցեղասպանությունը էթնիկ զտումներից հիասթափվածների վերջին միջոցն է»[24]։ Սոցիոլոգ Մարտին Շոուն քննադատել է էթնիկ զտումների և ցեղասպանությունների միջև տարբերակումը, քանի որ կարծում է, որ երկուսն էլ, ի վերջո, հանգեցնում են խմբի ոչնչացմանը՝ բռնության միջոցով[25][Ն 1]։

Որպես ռազմական, քաղաքական և տնտեսական մարտավարություն խմբագրել

Ֆոյբ ջարդերը կամ պարզապես ֆոյբը վերաբերում է զանգվածային սպանություններին՝ ինչպես Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում, այնպես էլ դրանից հետո, որոնք հիմնականում իրականացվել են հարավսլավական պարտիզանների և OZNA-ի կողմից այն ժամանակվա իտալական Վենեցիա-Ջուլիա տարածքներում [Ն 2][26][27]։ Հարձակման տեսակը պետական ահաբեկչությունն էր[26] և իտալացիների դեմ էթնիկ զտումները[26][27][28][29][30]։ Ֆոյբի ջարդերին հաջորդեց Իստրիա-Դալմաթյան գաղթը, որը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո տեղի էթնիկ իտալացիների (իստրացի իտալացիներ և դալմաթացի իտալացիներ) 230,000-ից 350,000-ի միջև գաղթն էր դեպի Իտալիա, իսկ ավելի փոքր թվով՝ դեպի Ամերիկա, Ավստրալիա և Հարավային Աֆրիկա[31][32]։ Պատերազմից հետո, 1947 թվականից նրանք Հարավսլավիայի իշխանությունների կողմից ենթարկվեցին ահաբեկման ավելի քիչ դաժան ձևերի, ինչպիսիք են ազգայնացումը, օտարումը և խտրական հարկումը[33], ինչը նրանց այլ տարբերակ չէր տալիս, քան արտագաղթը[34][35][36]։ 1953 թվականին Հարավսլավիայում կար 36,000 հայտարարված իտալացի, որը մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը Իտալիայի սկզբնական բնակչության ընդամենը 16%-ն էր[37]։ 2001 թվականին Խորվաթիայում և 2002 թվականին Սլովենիայում կազմակերպված մարդահամարի համաձայն նախկին Հարավսլավիայում մնացած իտալացիները կազմել են 21894 մարդ (2258 Սլովենիայում և 19636 Խորվաթիայում)[38][39]։

Օրինակներ խմբագրել

Շատ դեպքերում ենթադրյալ էթնիկ զտումներ կատարած կողմը և նրա դաշնակիցները ակտիվ վիճարկում են մեղադրանքը։ Էթնիկ զտումները սովորաբար ուղեկցվում են տարածքում թիրախային խմբի ներկայության ֆիզիկական և մշակութային ապացույցները հեռացնելու ջանքերով՝ ոչնչացնելով տները, սոցիալական կենտրոնները, ֆերմաները և ենթակառուցվածքները, ինչպես նաև պղծելով հուշարձանները, գերեզմանատները և պաշտամունքի վայրերը։

Փոխադարձ էթնիկ զտումներ խմբագրել

Փոխադարձ էթնիկ զտում տեղի է ունենում, երբ երկու խումբ էթնիկ զտումներ են իրականացնում մյուս խմբի փոքրամասնության անդամների նկատմամբ իրենց սեփական տարածքներում։ Օրինակ, 1920-ականներին Թուրքիան վտարեց իր հույն փոքրամասնությանը, իսկ Հունաստանը վտարեց իր թուրք փոքրամասնությանը հունա-թուրքական պատերազմից հետո[40]։ Փոխադարձ էթնիկ զտումների այլ օրինակներ են գերմանացիների, լեհերի և ուկրաինացիների տեղափոխությունները Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո[41]։

Տես նաև խմբագրել

Նշումներ խմբագրել

  1. ↑ "How could ‘forced deportation’ ever be achieved without extreme coercion, indeed violence? How, indeed, could deportation not be forced? How could people not resist? How could it not involve the destruction of a community, of the way of life that a group has enjoyed over a period of time? How could those who deported a group not intend this destruction? In what significant way is the forcible removal of a population from their homeland different from the destruction’ of a group? If the boundary between ‘cleansing’ and genocide is unreal, why police it?"[25]
  2. ↑ Successively lost by Italy to Yugoslavia after the Treaty of Peace (1947)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Akçam, Taner (2011). «Demographic Policy and the Annihilation of the Armenians». The Young Turks' Crime Against Humanity: The Armenian Genocide and Ethnic Cleansing in the Ottoman Empire (անգլերեն). Princeton University Press. ISBN 978-0-691-15333-9. «The thesis being proposed here is that the Armenian Genocide was not implemented solely as demographic engineering, but also as destruction and annihilation, and that the 5 to 10 percent principle was decisive in achieving this goal. Care was taken so that the number of Armenians deported to Syria, and those who remained behind, would not exceed 5 to 10 percent of the population of the places in which they were found. Such a result could be achieved only through annihilation... According to official Ottoman statistics, it was necessary to reduce the prewar population of 1.3 million Armenians to approximately 200,000.»
  2. ↑ 2,0 2,1 «Ethnic cleansing». United Nations. United Nations Office on Genocide Prevention and the Responsibility to Protect. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 20-ին.
  3. ↑ Walling, Carrie Booth (2000). «The history and politics of ethnic cleansing». The International Journal of Human Rights. 4 (3–4): 47–66. doi:10.1080/13642980008406892. «Most frequently, however, the aim of ethnic cleansing is to expel the despised ethnic group through either indirect coercion or direct force, and to ensure that return is impossible. Terror is the fundamental method used to achieve this end.
    Methods of indirect coercion can include: introducing repressive laws and discriminatory measures designed to make minority life difficult; the deliberate failure to prevent mob violence against ethnic minorities; using surrogates to inflict violence; the destruction of the physical infrastructure upon which minority life depends; the imprisonment of male members of the ethnic group; threats to rape female members, and threats to kill. If ineffective, these indirect methods are often escalated to coerced emigration, where the removal of the ethnic group from the territory is pressured by physical force. This typically includes physical harassment and the expropriation of property. Deportation is an escalated form of direct coercion in that the forcible removal of 'undesirables' from the state's territory is organised, directed and carried out by state agents. The most serious of the direct methods, excluding genocide, is murderous cleansing, which entails the brutal and often public murder of some few in order to compel flight of the remaining group members.13 Unlike during genocide, when murder is intended to be total and an end in itself, murderous cleansing is used as a tool towards the larger aim of expelling survivors from the territory. The process can be made complete by revoking the citizenship of those who emigrate or flee.»
  4. ↑ Schabas, William A. (2003). «'Ethnic Cleansing' and Genocide: Similarities and Distinctions». European Yearbook of Minority Issues Online. 3 (1): 109–128. doi:10.1163/221161104X00075. «The Commission considered techniques of ethnic cleansing to include murder, torture, arbitrary arrest and detention, extrajudicial executions, sexual assault, confinement of civilian populations in ghetto areas, forcible removal, displacement and deportation of civilian populations, deliberate military attacks or threats of attacks on civilians and civilian areas, and wanton destruction of property.»
  5. ↑ Jones, Adam (2012). «'Ethnic cleansing' and genocide». Crimes Against Humanity: A Beginner's Guide (անգլերեն). Simon and Schuster. ISBN 978-1-78074-146-8.
  6. ↑ Schabas, William A. (2003). «'Ethnic Cleansing' and Genocide: Similarities and Distinctions». European Yearbook of Minority Issues Online. 3 (1): 109–128. doi:10.1163/221161104X00075. «'Ethnic cleansing' is probably better described as a popular or journalistic expression, with no recognized legal meaning in a technical sense... 'ethnic cleansing' is equivalent to deportation,' a grave breach of the Geneva Conventions as well as a crime against humanity, and therefore a crime within the jurisdiction of the Tribunal.»
  7. ↑ Thum, 2010
  8. ↑ Booth Walling, Carrie (2012). «The History and Politics of Ethnic Cleansing». In Booth, Ken (ed.). The Kosovo Tragedy: The Human Rights Dimensions. London: Routledge. էջ 48. ISBN 978-1-13633-476-4.
  9. ↑ Ther, Philipp (2004). «The Spell of the Homogeneous Nation State: Structural Factors and Agents of Ethnic Cleansing». In Munz, Rainer; Ohliger, Rainer (eds.). Diasporas and Ethnic Migrants: Germany, Israel and Russia in Comparative Perspective. London: Routledge. ISBN 978-1-13575-938-4. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 26-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 31-ին.
  10. ↑ Toal, Gerard; Dahlman, Carl T. (2011). Bosnia Remade: Ethnic Cleansing and Its Reversal. New York: Oxford University Press. էջ 3. ISBN 978-0-19-973036-0. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 1-ին.
  11. ↑ West, Richard (1994). Tito and the Rise and Fall of Yugoslavia. New York: Carroll & Graf. էջ 93. ISBN 978-0-7867-0332-6.
  12. ↑ Fulbrooke, Mary (2004). A Concise History of Germany. Cambridge: Cambridge University Press. էջ 197. ISBN 978-0-52154-071-1. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 26-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 31-ին.
  13. ↑ Petrovic, Vladimir (2017). Ethnopolitical Temptations Reach Southeastern Europe: Wartime Policy Papers of Vasa Čubrilović and Sabin Manuilă. CEU Press.
  14. ↑ Booth Walling, Carrie (2012). «The History and Politics of Ethnic Cleansing». In Booth, Ken (ed.). The Kosovo Tragedy: The Human Rights Dimensions. London: Routledge. էջ 48. ISBN 978-1-13633-476-4.Booth Walling, Carrie (2012). "The History and Politics of Ethnic Cleansing". In Booth, Ken (ed.). The Kosovo Tragedy: The Human Rights Dimensions. London: Routledge. p. 48. ISBN 978-1-13633-476-4.
  15. ↑ «Final Report of the Commission of Experts Established Pursuant to United Nations Security Council Resolution 780 (1992)». United Nations Security Council. 1994 թ․ մայիսի 27. էջ 33. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ մայիսի 14-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 25-ին. «Upon examination of reported information, specific studies and investigations, the Commission confirms its earlier view that 'ethnic cleansing' is a purposeful policy designed by one ethnic or religious group to remove by violent and terror-inspiring means the civilian population of another ethnic or religious group from certain geographic areas. To a large extent, it is carried out in the name of misguided nationalism, historic grievances and a powerful driving sense of revenge. This purpose appears to be the occupation of territory to the exclusion of the purged group or groups. This policy and the practices of warring factions are described separately in the following paragraphs.» Paragraph 130.
  16. ↑ «Final Report of the Commission of Experts Established Pursuant to United Nations Security Council Resolution 780 (1992)». United Nations Security Council. 1994 թ․ մայիսի 27. էջ 33. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ մայիսի 14-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 25-ին. Paragraph 129
  17. ↑ Blum, Rony; Stanton, Gregory H.; Sagi, Shira; Richter, Elihu D. (2007). «'Ethnic cleansing' bleaches the atrocities of genocide». European Journal of Public Health. 18 (2): 204–209. doi:10.1093/eurpub/ckm011. PMID 17513346.
  18. ↑ Douglas Singleterry (April 2010), "Ethnic Cleansing and Genocidal Intent: A Failure of Judicial Interpretation?", Genocide Studies and Prevention 5, 1
  19. ↑ Ferdinandusse, Ward (2004). «The Interaction of National and International Approaches in the Repression of International Crimes» (PDF). The European Journal of International Law. 15: 1042, note 7. doi:10.1093/ejil/15.5.1041. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ հուլիսի 5-ին.
  20. ↑ Shraga, Daphna; Zacklin, Ralph (2004). «The International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia». The European Journal of International Law. 15. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.
  21. ↑ Schabas, William (2000). Genocide in International Law. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 199–201. ISBN 9780521787901. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 2-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
  22. ↑ Ethnic cleansing versus genocide:
  23. ↑ Mann, Michael (2005). The Dark Side of Democracy: Explaining Ethnic Cleansing. Cambridge: Cambridge University Press. էջ 17. ISBN 9780521538541. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 2-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
  24. ↑ Schabas, William (2000). Genocide in International Law. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 199–201. ISBN 9780521787901. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 2-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.Schabas, William (2000). Genocide in International Law. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 199–201. ISBN 9780521787901. Archived from the original on January 2, 2016. Retrieved October 29, 2015.
  25. ↑ 25,0 25,1 Shaw, Martin (2015b), What is Genocide, Polity Press, ISBN 978-0-7456-8706-3 ‘Cleansing’ and genocide.
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 Ota Konrád; Boris Barth; Jaromír Mrňka, eds. (2021). Collective Identities and Post-War Violence in Europe, 1944–48. Springer International Publishing. էջ 20. ISBN 9783030783860.
  27. ↑ 27,0 27,1 Bloxham, Donald; Dirk Moses, Anthony (2011). «Genocide and ethnic cleansing». In Bloxham, Donald; Gerwarth, Robert (eds.). Political Violence in Twentieth-Century Europe. Cambridge University Press. էջ 125. doi:10.1017/CBO9780511793271.004. ISBN 9781107005037.
  28. ↑ Silvia Ferreto Clementi. «La pulizia etnica e il manuale Cubrilovic» (իտալերեն). Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 15-ին.
  29. ↑ «....Già nello scatenarsi della prima ondata di cieca violenza in quelle terre, nell'autunno del 1943, si intrecciarono giustizialismo sommario e tumultuoso, parossismo nazionalista, rivalse sociali e un disegno di sradicamento della presenza italiana da quella che era, e cessò di essere, la Venezia Giulia. Vi fu dunque un moto di odio e di furia sanguinaria, e un disegno annessionistico slavo, che prevalse innanzitutto nel Trattato di pace del 1947, e che assunse i sinistri contorni di una "pulizia etnica". Quel che si può dire di certo è che si consumò - nel modo più evidente con la disumana ferocia delle foibe - una delle barbarie del secolo scorso.» from the official website of The Presidency of the Italian Republic, Giorgio Napolitano, official speech for the celebration of "Giorno del Ricordo" Quirinal, Rome, 10 February 2007.
  30. ↑ «Il giorno del Ricordo - Croce Rossa Italiana» (իտալերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 28-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 5-ին.
  31. ↑ «Il Giorno del Ricordo» (իտալերեն). Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 16-ին.
  32. ↑ «L'esodo giuliano-dalmata e quegli italiani in fuga che nacquero due volte» (իտալերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 24-ին.
  33. ↑ Pamela Ballinger (2009 թ․ ապրիլի 7). Genocide: Truth, Memory, and Representation. էջ 295. ISBN 978-0822392361. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
  34. ↑ Tesser, L. (2013 թ․ մայիսի 14). Ethnic Cleansing and the European Union – Page 136, Lynn Tesser. ISBN 9781137308771.
  35. ↑ Ballinger, Pamela (2003). History in Exile: Memory and Identity at the Borders of the Balkans. Princeton University Press. էջ 103. ISBN 0691086974.
  36. ↑ Anna C. Bramwell, University of Oxford, UK (1988). Refugees in the Age of Total War. էջեր 139, 143. ISBN 9780044451945.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  37. ↑ Matjaž Klemenčič, The Effects of the Dissolution of Yugoslavia on Minority Rights: the Italian Minority in Post-Yugoslav Slovenia and Croatia. See «Archived copy» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ հուլիսի 24-ին. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 23-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  38. ↑ «Državni Zavod za Statistiku» (խորվաթերեն). Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 10-ին.
  39. ↑ «Popis 2002». Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 10-ին.
  40. ↑ Pinxten, Rik; Dikomitis, Lisa (2009 թ․ մայիսի 1). When God Comes to Town: Religious Traditions in Urban Contexts (անգլերեն). Berghahn Books. ISBN 978-1-84545-920-8. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 31-ին.
  41. ↑ Snyder, Timothy (2004 թ․ հուլիսի 11). The Reconstruction of Nations: Poland, Ukraine, Lithuania, Belarus, 1569-1999 (անգլերեն). Yale University Press. ISBN 978-0-300-10586-5. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 31-ին.

 

Հետագա ընթերցում խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էթնիկ_զտումներ&oldid=9410221» էջից