Զոյա Յակովլևա
Զոյա Տիտովնա Յակովլևա (ռուս.՝ Яковлева Зоя Титовна, բեմական կեղծանունը՝ Պավլովնա, մարտի 17, 1898, Չեբոքսարի, Կազանի գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն - ապրիլի 10, 1944, Սիմֆերոպոլ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ), թատրոնի խորհրդային դերասանուհի։ 1941-1944 թվականներին՝ Հայրենական Մեծ պատերազմի ժամանակ, եղել է Ղրիմյան ընդհատակի ներկայացուցիչ[1][2]։
 ռուս.՝ Зоя | |
|---|---|
| Ծնվել է | մարտի 17, 1898 |
| Ծննդավայր | Չեբոքսարի, Կազանի գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն |
| Մահացել է | ապրիլի 10, 1944 (46 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Սիմֆերոպոլ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ |
| Գերեզման | Սիմֆերոպոլ |
| Քաղաքացիություն |  Ռուսական կայսրություն և .svg){kind=small} ԽՍՀՄ |
| Մասնագիտություն | դերասանուհի և ընդհատակյա գործիչ |
| Ժանրեր | դրամատիկական թատրոն |
Կենսագրություն խմբագրել
1924 թվականին ավարտել է Կազանի թատերական ստուդիան։ 1918 թվականի նոյեմբերից Ն. Ա. Գինցելի ղեկավարությամբ եղել է Չեբոքսարի ժողովրդական տան թատերախմբի, իսկ 1918–1922 թվականներին՝ ՉՊԱԴ-ի ռուսական թատերախմբի դերասանուհի։ 1925-1938 թվականներին աշխատել է Բրյանսկի և Բեժեցկի քաղաքային և Վոլգոգրադի ու Լենինգրադի մարզային թատրոններում՝ որպես դերասանուհի։ 1938-1941 թվականներին հանդես է եկել Ղրիմի Ա. Մ. Գորկու անվան ակադեմիական թատրոնի բեմում (Սիմֆերոպոլ)[1]։
1942 թվականից մինչև 1944 թվականը գերմանական զորքերի կողմից Ղրիմի օկուպացիայի ժամանակ եղել է գերմանական իշխանությունների հսկողության տակ գտնվող Սիմֆերոպոլի ռուսական դրամայի և կոմեդիայի թատրոնի դերասանուհի։ Ընդհատակյա «Բազե» խումբը, որտեղ ընդգրկված էր Զոյա Յակովլևնան, կազմակերպել է 45 խոշոր դիվերսիաներ և փոխանցել հարյուրավոր հետախուզական տեղեկություններ։ Հետախուզական գործունեության հետ մեկտեղ Զոյա Յակովլևնան կարում, վերակարում և գործում էր ղրիմյան պարտիզանների հագուստներն ու մյուս իրերը։ Ամուսնու՝ դերասան Դմիտրի Դոբրոսմիսլովի միջոցով, ով գիտեր գերմաներեն, հավաքում էր տեղեկություններ[1]։
Զոյա Յակովլևան խաղացել է 100-ից ավելի դերեր, հանդես է եկել նաև մանրապատումներում։ Նրա խաղացած դերերից են՝ Նատաշան (Մաքսիմ Գորկու «Հատակում»), Ակուլկան (Ի. Վ. Սպաժինսկու «Հին տարիներ»), Ուլիտան (Ալեքսանդր Օստրովսկու «Անտառ») և այլն։ Ղրիմի օկուպացիայի ժամանակ դարձավ ղրիմյան ընդհատակյա խմբի («Բազե» խումբ, 1943-1944) անդամ, հավաքում էր հետախուզական տվյալներ, տարածում թռուցիկներ բնակչության շրջանում և կատարում ընդհատակյա աշխատանքներ։ Գեստապոյի կողմից ձերբակալվում և գնդակահարվում է, թաղված է Սիմֆերոպոլի մոտ գտնվող Դոբկայի եղբայրական գերեզմանոցում։
Հիշատակ խմբագրել
«Բազե» խմբի սխրանքներին է նվիրված Ա. Ա. Վասիլևի և Լ. Դ. Էլստոնի պիեսի հիման վրա բեմադրված «Դերասաններ» (Կամերային թատրոն, Մոսկվա, 1949) և «Նրանք դերասաններ էին» (Ղրիմի դրամատիկական թատրոն, Սիմֆերոպոլ) ներկայացումները, «Նրանք դերասաններ էին» գեղարվեստական ֆիլմը («Մոսֆիլմ», 1982), Մ. Պ. Ուդալովի «Դերասանուհին» պիեսը (Ռուսական դրամատիկական թատրոն, Չուվաշիա)։ Ընդհատակայինների հիշատակին շենքի վրա տեղադրված է հուշատախտակ։
2010 թվականի մայիսի 12-ին «Ռոսիա 1» հեռուստաալիքով ցուցադրվեց ռեժիսոր Ալեքսանդր Բելանովի «Պրեմիերայից հետո գնդակահարություն։ Մի դավաճանության պատմություն» վավերագրական ֆիլմը[3]։
Յակովլևայի անունով փողոց կա Չեբոքսարիում։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Г. В. Кириллов (2009). «Яковлева Зоя Титовна». ЧУВАШСКАЯ ЭНЦИКЛОПЕДИЯ.
- ↑ Геннадий Орешкин (17.03.2018). «Скромный подвиг актрисы Зои Титовны Яковлевой». Экоград.
- ↑ «ПОСЛЕ ПРЕМЬЕРЫ - РАССТРЕЛ. ИСТОРИЯ ОДНОГО ПРЕДАТЕЛЬСТВА». ТВ Россия 1.