Երկնագույն տափաստան
«Երկնագույն տափաստան» (ռուս.՝ Лазоревая степь), խորհրդային գրող Միխայիլ Շոլոխովի պատմվածքներից։ Ընդգրկված է «Դոնի պատմվածքներ» ժողովածուում։
| Երկնագույն տափաստան ռուս.՝ Лазоревая степь | |
|---|---|
| Տեսակ | գրական ստեղծագործություն |
| Ժանր | Նովել |
| Հեղինակ | Միխայիլ Շոլոխով |
| Բնագիր լեզու | ռուսերեն |
| Հրատարակվել է | 1926 |
Ստեղծման պատմություն խմբագրել
«Երկնագույն տափաստան» պատմվածքը գրվել է 1926 թվականին։ Այն առաջին անգամ լույս է տեսել «Կոմսոմոլիա» ամսագրում, այնուհետև՝ ժողովածուներում՝ «Երկնագույն տափաստան» և «Դոնի պատմվածքներ» ժողովածուներում։ 1927 թվականին Շոլոխովը ստեղծել է տեքստի բանավիճական ներածություն, որն այնուհետև չի օգտագործվել[1]։
Սյուժե խմբագրել
Պատմությունը ներկայացվում է հովիվ Զախարի անունից, ով, լինելով ճորտ, պանի մոտ ծառայում էր որպես կառապան։ Այնուհետև նա ծառայության է անցնում մեկ այլ պանի մոտ, բայց պարզվեց, որ նա դաժան անձնավորություն է։ Նրա որդին, որը սպա էր, հորը չէր զիջում դաժանությամբ։ Քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ պանի որդին փրկվեց՝ իր հողերից բաժանելու համար։ Սակայն նա վերադարձավ կազակների մոտ՝ ցանկանալով հետ գրավել իր հողերը և պատժել իր դեմ ապստամբած մարդկանց։ Պանի որդին հրամայում է ապստամբության բոլոր մասնակիցներին կրակել։ Զախարը խնդրում է պանին մահապատժի չենթարկել իր թոռներին։ Նա համաձայն է, սակայն պայմանով, որ նրանք պետք է ապաշխարհեն և հավատարմորեն ծառայեն իրեն։ Թոռները հրաժարվում են։ Ավագ թոռանը՝ Սեմյոնին մահապատժի են ենթարկում իր կնոջ հետ, կրտսեր թոռը՝ Անիսին, վիրավոր փախչում է։ Նա ցավում է, որ այլևս չի կարող աշխատել հողի վրա։
Գործող անձիք խմբագրել
Պատմվածքի գլխավոր հերոսը Զախարը, ով 69 տարեկան է, ծառայել է հին պան Թոմիլինի մոտ որպես կառապան։ Զախարը ապրում էր իր թոռների ՝ Սեմյոնի և Անիսինի հետ։ Զախար պապի ավագ թոռը`Սեմյոնը, ամուսնացած էր, ուներ երեխա և մասնակցում էր պանական հողերի բաժանմանը։ Նրան գնդակահարել են կնոջ Անիսկայի հետ, Տոպոլյովկայի բնակչության կոտորածի ժամանակ։ Անիկեյը`Սեմյոնի կրտսեր եղբայրը, որը նույնպես մասնակցում էր հողերի և ունեցվածքի բաժանմանը, հաշվեհարդարից հետո հաշմանդամ մնաց։ Պան Տոմիլինը Պան Եվգրաֆ Տոմիլինի որդին էր, որի մոտ ծառայում էր Զախար պապը։ Իր հողի և ունեցվածքի բաժանումից հետո նա դաժանորեն սպանեց Տոպոլյովկայի բնակիչներին և գնդակահարեց 32 մարդու։ Պատմվածքում կա անանուն գործող անձ պատմողը, որին Զախար պապը պատմել է իր պատմությունը։
Քննադատություն խմբագրել
Գրականագետ և քննադատ Վենիամին Գոֆենշեֆերը առաջինն էր, որ ուշադրություն դարձրեց «Երկնագույն տափաստան» պատմվածքի և «Խաղաղ Դոն» վեպի միջև կապին, «Զախար պապի պատմածը այն մասին, որ պանի մոտ կառապան աշխատելու ընթացքում նա ստիպել էր իր կնոջը կապվել Զախարի հետ և մտրակով ծեծել էր նրան, դուք գտնում եք «Խաղաղ Դոնի» հետագա գլուխների ուրվագծերում պատմվում է Գրիգորի Անիսկինա Լիստնիցկիի մասին»[2][3]:
Գրականագետ Ալեքսեյ Իվանովիչ Մետչենկոն «Երկնագույն տափաստան»-ի մասին գրել է. «Հեղինակը նախադրում և ավարտում է պատմվածքը ժլատ, բայց պայծառ շրջանակով, կարծես ընդգծելով ծեր մարդու բնույթի և պահվածքի անհամապատասխանությունը։ Նա բարի է, նա չի ցանկանում վիրավորել որևէ երկրային արարածի (նրա աչքերը կապույտ և երիտասարդ են), բայց երկնագույն տափաստանում, փոշու վահանակի վրա, նշմարվում են երկու հետքեր` գայլի և տրակտորի արահետ, իսկ երկնքում շագանակագույն ուրուր է թափառում։ Կյանքը դեռ հարմարեցված չէ բարեհոգության և ներողամտության համար։ Զախարը իր ստրկամտությամբ ոչ մեկին չի փրկել, բայց շատ բան է հասկացել»[4]։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Лазоревая степь. | Румянцевский музей» (ռուսերեն). rummuseum.info. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 19-ին.
- ↑ Михаил Шолохов. М., 1940. С. 41
- ↑ Шолоховская энциклопедия/ Колл. авторов; глав. ред. Ю. А. Дворяшин; вступ. ст. М. М. Шолохов. — М.: Издательский дом «СИНЕРГИЯ», 2013. — С. 386—338. — 1216 с.: ил. ISBN 978-5-94238-022-9.
- ↑ Мудрость художника. М., 1976. С. 26—27.