Վիքիպեդիա

Եղիսաբեթ Բոուզ-Լայոն

Եղիսաբեթ Բոուզ-Լայոն (անգլ.՝ Elizabeth Bowes-Lyon, օգոստոսի 4, 1900(1900-08-04)[1][2][3][…], Հիթչին, Նորթ Հարթֆորդշիր, Հարթֆորշիր, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն[4] և Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն - մարտի 30, 2002(2002-03-30)[1][2][5][…], Royal Lodge, Վինձոր և Մեյդենհեդ, Բերկշիր, Հարավարևելյան Անգլիա, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն[6][7]), Մեծ Բրիտանիայի թագավոր Ջորջ VI-ի կինը, թագուհի Եղիսաբեթ II-ի մայրը։ Ամուսնության մեջ Եղիսաբեթը հետևողականորեն կրել է Յորքի դքսուհու և Բրիտանական կայսրության հյուպատոս թագուհու տիտղոսները։ Եղիսաբեթ II-ի գահին բարձրանալուց հետո նրանից տարբերվելու համար հայտնի է եղել՝ որպես թագուհի Եղիսաբեթ, մայր թագուհի[16]։

Եղիսաբեթ Բոուզ-Լայոն
անգլ.՝ Elizabeth Bowes-Lyon
Նորին Մեծություն Եղիսաբեթ թագուհու դիմանկարը, 1986 թվական
Դրոշ
Դրոշ
 Յորքի դքսուհի
1923 թվականի ապրիլի 26 - 1936 թվականի դեկտեմբերի 11
Նախորդող Վիկտորիա Մարիա Ագնեսա Թեքցի
Հաջորդող Սարա Ֆերգյուսոն
Դրոշ
Դրոշ
 Բրիտանական կայսրության կոնսորտ
1936 թվականի դեկտեմբերի 11 - 1952 թվականի փետրվարի 6
Նախորդող Վիկտորիա Մարիա Ագնեսա Թեքցի
Հաջորդող Ֆիլիպ Մաունթբեթեն
Դրոշ
Դրոշ
 Հնդկաստանի կայսրուհի
1936 թվականի դեկտեմբերի 11 - 1948 թվականի հունիսի 22
Նախորդող Վիկտորիա Մարիա Ագնեսա Թեքցի
Հաջորդող տիտղոսը լուծարվել է
 
Մասնագիտություն՝ թագավորական կոնսորտ, ազնվական և Queen Mother
Դավանանք Անգլիկան եկեղեցի և քրիստոնեություն
Ծննդյան օր օգոստոսի 4, 1900(1900-08-04)[1][2][3][…]
Ծննդավայր Հիթչին, Նորթ Հարթֆորդշիր, Հարթֆորշիր, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն[4] կամ Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն
Վախճանի օր մարտի 30, 2002(2002-03-30)[1][2][5][…] (101 տարեկան)
Վախճանի վայր Royal Lodge, Վինձոր և Մեյդենհեդ, Բերկշիր, Հարավարևելյան Անգլիա, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն[6][7]
Թաղված King George VI Memorial Chapel[8]
Դինաստիա Վինձորների դինաստիա և Bowes-Lyon family?
Քաղաքացիություն  Միացյալ Թագավորություն[9][10]
Ի ծնե անուն բրիտանական անգլերեն՝ The Honourable Elizabeth Angela Marguerite Bowes-Lyon
Հայր Claude Bowes-Lyon, 14th Earl of Strathmore and Kinghorne?[1][11]
Մայր Cecilia Bowes-Lyon, Countess of Strathmore and Kinghorne?[12][11]
Ամուսին Ջորջ VI[1][12][11][…]
Զավակներ Եղիսաբեթ II[1][11] և արքայադուստր Մարգարետ[1][11]
 
Կայք՝ royal.uk/queen-elizabeth-queen-mother
 
Ինքնագիր Изображение автографа
 
Պարգևներ

Եղիսաբեթը ծնվել է բրիտանական անվանի ընտանիքում և հայտնիություն է ձեռք բերել 1923 թվականին, երբ ամուսնացել է արքայազն Ալբերտի՝ Յորքի դուքսի, Ջորջ V թագավորի և Վիկտորիա Մարիա Ագնեսա Թեքցու երկրորդ որդու հետ[17]։ Ամուսիններն ու նրանց դուստրերը դարձել են ընտանիքի և պետական ծառայության մասին ավանդական պատկերացումների մարմնացում։ Եղիսաբեթը մի շարք հրապարակային ելույթներ է ունեցել և հայտնի է դարձել որպես «ժպտացող դքսուհի»։ 1936 թվականին թագավոր Էդուարդ VIII-ի հրաժարականից հետո նրա ամուսինն անսպասելիորեն թագավոր է դարձել։ Եղիսաբեթը կատարել է թագուհու պարտականությունները։ Այսպիսով, նա Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից առաջ ուղեկցել է ամուսնուն դեպի Ֆրանսիա և Հյուսիսային Ամերիկա դիվանագիտական շրջագայության ժամանակ։ Պատերազմի ժամանակ Եղիսաբեթի անսանձելի ոգին բարոյական աջակցություն է ցուցաբերել բրիտանական հասարակությանը։ Որպես նրա՝ բրիտանական շահերի պաշտպանի դերի ճանաչման նշան՝ Ադոլֆ Հիտլերը Եղիսաբեթին անվանել է «Եվրոպայի ամենավտանգավոր կինը»։ Պատերազմից հետո նրա ամուսնու առողջական վիճակը վատթարացել է, և Եղիսաբեթը 51 տարեկան հասակում այրիացել է։ Նրա ավագ դուստրը՝ Եղիսաբեթը, նոր թագուհի է դարձել։

1953 թվականին թագուհի Մարիայի մահից հետո Եղիսաբեթը դարձել Է Բրիտանական թագավորական ընտանիքի ավագ ներկայացուցիչը և զբաղեցրել է մատրիախատի դիրքը ընտանիքում։ Իր կյանքի վերջին տարիներին մայր թագուհին մշտապես հայտնիություն է վայելել։ 2002 թվականին փետրվարին կրտսեր դստեր մահից մի քանի ամիս առաջ դադարել է ակտիվ հասարակական կյանք վարել։ Եղիսաբեթ Բոուզ-Լայոնը մահացել է 2002 թվականի մարտի 30-ին Վինձորում՝ 101 տարեկան հասակում՝ արքայադուստր Մարգարետի մահից յոթ շաբաթ անց։

Ծագում և վաղ տարիներ խմբագրել

Պատկեր:Elizabeth Angela Marguerite Bowes-Lyon, c. 1907.jpg
Եղիսաբեթը մոտ յոթ տարեկան հասակում

Եղիսաբեթը ծնվել է 1900 թվականի օգոստոսի 4-ին և եղել էԿլոդ Ջորջ Բոուզ-Լայոնի՝ Գլեմիսի լորդի (ավելի ուշ՝ Ստրատմորի և Քինգհորնի կոմս) և Սեսիլիա Նինա Քավենդիշ-Բենթինքի ընտանիքում չորս դուստրերից կրտսերը և տասը երեխաներից իններորդը[18][19]։ Դրա հետ մեկտեղ եղել են նաև այլ վարկածներ այն մասին, թե ով է եղել աղջկա կենսաբանական մայրը. Լեդի Քոլին Քեմփբելը պնդել է, որ Եղիսաբետթը ծնվել է 1900 թվականի օգոստոսի 3-ին, ինչպես և իր կրտսեր եղբայր Դևիդը, եղել է Բոուզ-Լայոնների ֆրանսիական խոհարարուհի Մարգարիտա Ռոդիենի դուստրը, որը փոխնակ մայր է դարձել, քանի որ Սեսիլիա Նինան չէր կարող այլևս ծննդաբերել, ինչն այդ ժամանակ հազվադեպ չէր արիստոկրատական ընտանիքներում։ Այս տեսությունը մերժվել է բազմաթիվ թագավորական կենսագիրների կողմից, օրինակ, Մայքլ Թորնթոնի և Հյուգո Վիկերսի կողմից[20]. Վիկերսը վկայակոչում էր Եղիսաբեթի և Սեսիլիա Նինայի արտաքին նմանությունը, իսկ Թորնթոնը մատնանշում էր Քեմփբելի վարկածն ապացուցելու անհնարինությունը։ Ինչպես նաև, 1997 թվականին ամերիկացի լրագրող Քիթի Քելլին ենթադրություն է հայտնել, որ Եղիսաբեթի մայրն ուելսցի աղջիկ էր, որն աշխատում էր Շոտլանդիայի Բոուզ-Լայոնների ընտանեկան ամրոցում[21]։

Եղիսաբեթի ծնունդը գրանցվել է Հիթչինում՝ Հարթֆորդշիրում[22], որտեղ տեղեկայված է եղել Ստրատմորների ամառանոցը, հետագայում, 1901 թվականի մարդահամարի ժամանակ, որպես աղջկա ծննդավայր նշվում է հենց Հիթչինը[23]։ Այնուամենայնիվ, Եղիսաբեթի իրական ծննդավայրը հայտնի չէ. ենթադրվում է, որ նա ծնվել է կա՛մ ծնողների Վեսթմինսթերյան առանձնատանը, կա՛մ հիվանդանոցի ճանապարհին շտապ օգնության մեքենայում[24]։ Ապագա թագուհու ծննդյան մեկ այլ հնարավոր վայր է հանդիսանում Լոնդոնի արվարձանում՝ Հեմում, գտնվող Ֆորբս հաուսը՝ տուն, որը պատկանել է Սեսիլիա Նինա Լուիզ Սքոթի մորը[25]։

Աղջիկը 1900 թվականի սեպտեմբերի 23-ին մկրտվել է Հիթչինում՝ տեղի Բոլոր Սրբերի ծխական եկեղեցում։ Քահանաների թվում են եղել Կլոդ Ջորջի քույր Մոդը և Սեսիլիա Նինայի քույր Վենեցիա Ջեյմսը։ Մյուս կնքահայրերի անունները հայտնի չեն, քանի որ նրանք գրանցված չեն եղել[26]։ Աղջիկը ստացել է Եղիսաբեթ, Անգելա, Մարգարիտա անունները. ինչի պատճառով է աղջիկը ստացել այդպիսի միջին անուններ, որոնցից մեկը ֆրանսերեն էր, անհայտ է մնացել[27]։

 
Գլամզ ամրոց, Ստրատմորի կոմսերի շոտլանդական նստավայր, որտեղ անցել է Եղիսաբեթի մանկության մի մասը

Եղիսաբեթն իր մանկությունն անցկացրել է Սենթ Պոլս Ուոլդենի և Գլամզի ամրոցներում։ Մինչև ութ տարեկանը նա սովորել է տանը՝ տնային դաստիարակչուհու ղեկավարությամբ, որից հետո ընդունվել է դպրոց Լոնդունում։ Մանկության տարիներին Եղիսաբեթը հետաքրքրվել է սպորտով, պոնիով և շներով[28]։ Մասնավոր կրթությանը վերադառնալուց հետո գերմանա-հրեական ծագմամբ տնային դաստիարակչուհի Քեթե Քյուբլերի ղեկավարությամբ Եղիսաբեթը 13 տարեկան հասակում հաջողությամբ հանձնել է Օքսֆորդի տեղական քննությունը[29]։

Երբ Եղիսաբեթը տասնչորս տարեկան էր, Մեծ Բրիտանիան պատերազմ է հայտարարել Գերմանիային։ Եղիսաբեթի չորս եղբայրները ծառայել են բանակում։ Նրա ավագ եղբայրը՝ Ֆերգյուսը, ծառայել է Բլեք Ուոչ գնդի ութերորդ գումարտակում և 1915 թվականի սեպտեմբերին զոհվել է Լոսի ճակատամարտում։ Մյուս եղբայրը՝ Մայքլը, անհետ կորել է 1917 թվականի ապրիլին[30]։ Երեք շաբաթ անց ընտանիքը տեղեկացել է, որ նա գերի է ընկել վնասվածքից հետո և մինչև պատերազմի ավարտը մնացել է ռազմագերիների ճամբարում։ Պատերազմի ժամանակ Գլամզ ամրոցը վիրավորների համար վերածվել է առողջարանի։ Եղիսաբեթը շատ փոքր էր բուժքույր աշխատելու համար, սակայն նա օգնել է կազմակերպել վիրավորների հանգիստը։ Ապագա թագուհին նաև կարևոր դեր է խաղացել 1916 թվականի սեպտեմբերի 16-ի լուրջ հրդեհի ժամանակ ամրոցի գույքի փրկության կազմակերպման գործում[31]։

Յորքի դքսուհի խմբագրել

 
Եղիսաբեթն ապագա ամուսնու (ձախից) և ծնողների հետ, մոտ 1922 թվական:

1921 թվականին արքայազն Ալբերտը՝ Յորքի դուքսը՝ թագավոր Ջորջ V-ի երկրորդ որդին, որն ընտանիքում հայտնի էր Բերտի մականունով, խնդրել է Եղիսաբեթի ձեռքը, որը մանկությունից մտերիմ էր թագավորական զույգի երեխաների հետ[32], սակայն նա մերժել է, վախենալով, որ խիստ պալատական վարվելակերպը թույլ չի տա նրան «մտածել, խոսել և վարվել այնպես, ինչպես ես եմ զգում»[33]։ Դրանից բացի, աղջկա հայրը միշտ թագավորական ընտանիքի նկատմամբ խառը զգացումնքներ է ունեցել[34][35] և հիացած չի եղել նրա ներկայացուցիչներից մեկի հետ հնարավոր դաշինքով։ Երբ Բերտին հայտարարել է մորը, որ չի պատրաստվում ամուսնանալ մեկ այլ աղջկա հետ, թագուհի Մարիան գնացել է Գլեմզ` ծանոթանալու համար իր որդու սիրտը նվաճած աղջկա հետ։ Նա համոզված է եղել, որ Եղիսաբեթը հենց «այն աղջիկն էր, որը կարող էր Բերտիին երջանիկ դարձնել», բայց հրաժարվել է միջամտել որդու և Եղիսաբեթի հարաբերություններին[36][37]։ Միևնույն ժամանակ աղջկան սիրահետել է նաև Ջեյմս Ստյուարտը՝ Ալբերտի ձիավորը, սակայն նա նույնպես հաջողության չի հասել[38]։ 1922 թվականի փետրվարի 28-ին Ալբերտի քույրը արքայադուստր Մարիայի և Լասելլսի վիկոնտի հարսանիքի ժամանակ Եղիսաբեթը հարսնացուի ընկերուհին էր[39]։ Հաջորդ ամիս Ալբերտը կրկին խնդրել է Եղիսաբեթի ձեռքը, սակայն կրկին մերժում է ստացել[40]։

 
Եղիսաբեթը և արքայազն Ալբերտը հարսանիքի օրը

Ալբերտը համառ է գտնվել և, ի վերջո, 1923 թվականի հունվարին Եղիսաբեթը համաձայնվել է ամուսնանալ նրա հետ՝ չնայած թագավորական ընտանիքի կյանքի հետ կապված բոլոր մտահոգություններին[41][42]։ Այն փաստը, որ արքայազն Ալբերտն ընտրել է Եղիսաբեթին՝ պերի դստերը, այլ ոչ թե թագավորական դինաստիայի անդամին, ինչպես դա նախկինում ընդունված էր, դիտարկվել է քաղաքական արդիականացման դարաշրջանի սկիզբ[43][44]։ Ապագա կնոջ համար Ալբերտն ընտրել է Քաշմիրից շափյուղա ամուսնական պլատինե մատանի՝ կողմերին երկու ադամանդներով։ Ըստ ավանդույթի՝ հարսանիքը կայացել է 1923 թվականի ապրիլի 26-ին Վեստմինստերյան աբբայությունում։ Անսովոր է դարձել այն[45], որ Եղիսաբեթն աբբայության ճանապարհին մի փունջ ծաղիկ է դրել անհայտ զինվորի գերեզմանին՝ Ֆերգյուս եղբոր հիշատակին[46][47]։ Իր արարքով Եղիսաբեթը սկիզբ է դրել այն ավանդույթին, ըստ որի թագավորական ընտանիքի հարսնացուները, որոնք ամուսնանում էին աբբայությունում, ծաղկեփունջ էին դնում անհայտ զինվորի գերեզմանին, սակայն բոլորը, բացառությամբ Եղիսաբեթի, դա անում էին արարողության հաջորդ օրը, երբ կատարվել էին բոլոր պաշտոնական հարսանեկան լուսանկարները[48]։ Ամուսնությունից հետո Եղիսաբեթը սկսել է կոչվել «Նորին թագավորական մեծություն Յորքի դքսուհի»[49]։ Բուքինգհեմյան պալատում հարսանեկան նախաճաշից հետո, որը պատրաստել է թագավորական շեֆ-խոհարար Գաբրիել Չումին, նորապսակները մեղրամիսն անցկացրել են Փոլսդեն Լեյսիում՝ Մարգարեթ Գրևիլին պատկանող Սուրեյ կոմսության կալվածքում, որից հետո մեկնել են Շոտլանդիա, որտեղ Եղիսաբեթն «ոչ ռոմանտիկ» հիվանդացել էր կապույտ հազով[50][51]։

1924 թվականի հուլիսին ամուսինները հաջող այց են կատարել Հյուսիսային Իռլանդիա։ Այդ ուղևորությունից հետո լեյբորիստական կառավարությունը համաձայնել է, որ Ալբերտն ու Եղիսաբեթը կարող են 1924 թվականի դեկտեմբերից մինչև 1925 թվականի ապրիլը շրջագայություններ կատարել Աֆրիկայի արևելյան հատվածում[52]։ Նոյեմբերին լեյբորիստները համընդհանուր ընտրություններում պարտություն են կրել պահպանողականներից (Եղիսաբեթը մորն ուղղված նամակում բնութագրել է այդ պարտությունը որպես «զարմանալի»[53]), երեք շաբաթ անց Սուդանում սպանվել է գեներալ-նահանգապետ Լի Սթեքը։ Չնայած դրան, որոշում է ընդունվել կատարել շրջագայությունների ծրագիրը՝ քաղաքական լարվածության պատճառով դրանից բացառելով միայն Եգիպտոսը։ Վերջնական արդյունքում Յորքերն այցելել են Ադեն, Քենիա, Ուգանդա և Սուդան[54]։

Ալբերտը տառապել է կակազությամբ, որն ազդել է հանրության առջև ելույթ ունենալու նրա ունակության վրա, և 1925 թվականի հոկտեմբերից Եղիսաբեթն օգնել է նրան թերապիայով, որը մշակել էր Լայոնել Լոգը։ 1926 թվականին ծնվել է զույգի առաջին երեխան՝ Արքայադուստր Եղիսաբեթը, ընտանիքում հայտնի էր «Լիլիբետ» մականունով և որը հետագայում Եղիսաբեթ II-ի անունով գահ Է բարձրացել։ Եվս մեկ դուստր՝ Մարգարետ Ռոուզը, ծնվել է չորս տարի անց։ 1927 թվականին դուքսն ու դքսուհին այցելել են Ավստրալիա, որտեղ երկրի մայրաքաղաքում՝ Կանբեռայում, խորհրդարան են բացել։ Դրանից հետո ամուսինները եղել են Ճամայկայում և մի քանի այլ դոմինիոններում։ Չնայած ճամփորդությունը շատ հաջող է եղել, Եղիսաբեթն ասում է, որ «շատ դժբախտ է այն պատճառով, որ ստիպված է թողնել երեխային [Լիլիբետ]»[55], որի համար շատ էր անհանգստանում, ինչի պատճառով ցանկանում էր ժամանակից շուտ վերադառնալ Մեծ Բրիտանիա[56]։ Ֆիջիում Եղիսաբեթը հիացրել է հանդիսատեսին, երբ, ողջույնների երկար շարքում սեղմելով ձեռքերը, սեղմել է նաև թափառող շան թաթը[57]։ Նոր Զելանդիայում դքսուհին հիվանդացել է և մրսածության պատճառով բաց է թողել մի քանի միջոցառումներ, սակայն նրան հաջողվել է վայելել Բեյ օֆ Այլենդս ծոցի տեղական ձկնորսությունը՝ պրոֆեսիոնալ ձկնորս, ավստրալիացի Հարրի Անդրեասի ուղեկցությամբ[58]։ Ամուսինները տուն էին վերադարձել Մավրիկիոսի, Սուեզի ջրանցքի, Մալթայի և Ջիբրալթարի վրայով. ճանապարհին նրանց HMS Renown նավի վրա հրդեհ էր բռնկվել, որը մարվել էր նախքան դքսական զույգին տարհանելը[59]։

Էդուարդ VIII-ի օրոք խմբագրել

1936 թվականի հունվարի 20-ին մահացել է թագավոր Ջորջ V-ը, և նոր թագավոր է դարձել Ալբերտի եղբայր Էդուարդ VIII-ը։ Ջորջ V-ը կանանց հետ արտասովոր վարքի պատճառով չի սիրել իր ավագ որդուն և ասել է, որ «ես աղոթում եմ Աստծուն, որ իմ ավագ որդին երբեք չամուսնանա և ոչինչ չկանգնի Բերտիի և Լիլիբետի և գահի միջև»[60][61]։

Գահ բարձրանալուց հետո Էդուրադը սկսել է պնդել երկու անգամ ամուսնալուծված ամերիկացի Ուոլլիս Սիմփսոնի հետ, որը երկար ժամանակ նրա սիրուհին էր, ամուսնության մասին։ Սակայն այս ամուսնության դեմ են հանդես եկել բազմաթիվ քաղաքական գործիչներ, թագավորական ընտանիքի անդամներ և ազգը. թագավորական նախարարները և թագավորի ընտանիքը կարծում էին, որ Ուոլլիս Սիմփսոնի ծագումը և վարքագիծը հարմար չեն թագուհու համար[62]։ Հասարակությունում Սիմփսոնի մասին շրջանառվում էին տարբեր լուրեր և զրպարտություններ[63], իսկ թագավորի մայրը՝ այրի թագուհի Մարիան, հաճախ ասել է, որ Սիմփսոնը կարող էր սեքսուալ հսկողություն հաստատել Էդուարդի նկատմամբ՝ «նրան ազատելով սեռական դիսֆունկցիայից` չինական պոռնկությունում ուսումնասիրված պրակտիկայի շնորհիվ»[64]։ Նա նաև հակասել է Անգլիայի եկեղեցու օրենքներին, որի առաջնորդը հանդիսանում էր միապետը. անգլիկան եկեղեցին թույլ չէր տալիս ամուսնալուծվածներին ամուսնանալ եկեղեցում, քանի դեռ նրանց նախկին ամուսինը կենդանի էր (Ուոլիսի երկու նախկին ամուսինները ողջ էին)[65]։ Բացի այդ, Սիմփսոնի առաջին ամուսնալուծությունը, որը տեղի էր ունեցել «զգացմունքային անհամատեղելիության» հիման վրա, ևս չի ճանաչվել անգլիական եկեղեցու կողմից, և անգլիական դատարաններում վիճարկելու դեպքում, չէր կարող ճանաչվել անգլական օրենքների կողմից։ Այդ ժամանակ եկեղեցին և անգլիական օրենքները որպես ամուսնալուծության հիմք ընդունում էին միայն ամուսնական դավաճանությունը։ Հետևաբար, ըստ այդ փաստարկի, նրա երկրորդ (և երրորդ) ամուսնությունները դիտարկվել են որպես երկդիմի ամուսնություն և համարվել անվավեր[66]։

Երկար բանակցություններից հետո նախարարները հանգել էին այն եզրակացության, որ Սիմփսոնի հետ թագավորի ամուսնությունն անհնար է, ինչի մասին տեղեկացվել Է Էդուարդ VIII-ը։ Լինելով սահմանադրական միապետ՝ թագավորը ստիպված է եղել ենթարկվել նախարարների խորհրդի որոշմանը[67], սակայն Սիմփսոնի հետ ամուսնությունից հրաժարվելու փոխարեն Էդուարդը որոշել է հրաժարվել գահից հօգուտ եղբոր՝ Ալբերտի[68], որը գահ Է բարձրացել 1936 թվականի դեկտեմբերի 11-ին՝ Ջորջ VI անունով[69]։

Թագուհի խմբագրել

Եղիսաբեթն ամուսնու հետ թագադրվել է 1937 թվականի մայիսի 12-ին Վեստմինստերյան աբբայությունում՝ այն օրը, երբ պետք է տեղի ունենար Էդուարդի թագադրումը։ Եղիսաբեթի համար հատուկ պատրաստվել էր պլատինե թագ[70], որն ավանդաբար պսակադրվել է հայտնի ադամանդ կոհինուրով[71]։ Հրաժարվելուց հետո Էդուարդը ստացել է Վինձորի դքսի տիտղոս և ամուսնացել Ուոլլիսի հետ[72], չնայած Սիմփսոնը դարձել է դքսուհի, իսկ նրա ամուսինն իրավունք է ունեցել կոչվել «Նորին թագավորական մեծություն», ինքն էլ այդ արտոնությունը չի ստացել թագավոր Ջորջի կամքով, որին այդ հարցում ջերմորեն աջակցում էր կինը[73]։ Ինչպես նախկինում, այնպես էլ հետագա կյանքում Եղիսաբեթն Ուոլլիսին երբեք անունով չի դիմել, այլ միայն «այս կինը»-ով[74]։ Սիմփսոնը թագուհուն անվանել է «խոհարարուհի» (իսկ նրա դուստրերին՝ «խոհարարուհու երեխաներ»)՝ շոտլանդացի գեր խոհարարուհու հետ Եղիսաբեթի ենթադրյալ նմանության պատճառով[75]։ Գոյություն ունի նաև մականվան առաջացման մեկ այլ տարբերակ. Լեդի Քոլին Քեմփբելը բացատրել է դա լուրերով այն մասին[76], որ Եղիսաբեթը եղել է ֆրանսիական խոհանոցը ներկայացնող Մարգարիտա Ռոդիեի և Կլոդ Ջորջ Բոուզ-Լայոնի դուստրը։ Երկար տարիներ համարվել է, որ Եղիսաբեթը չարացած էր Ուոլլիսի հանդեպ, սակայն թագուհու մտերիմ ընկերները հերքել են դա։ Այսպիսով, Գրաթֆոն դուքսը գրել է, որ թագուհին «Վինձորսի դքսուհու մասին երբեք չի խոսել, բացի դրանից, որ [մի անգամ ասել է, որ] նա իսկապես չի հասկանում, թե ինչի հետ գործ ունի»[77]։

Մահ խմբագրել

 
Թագուհի Եղիսաբեթի՝ մայր թագուհու հուղարկավորությունը

2002 թվականի մարտի 30-ին՝ ժամը 15:15-ին (GMT), մայր թագուհին թագավորական դստեր ներկայությամբ մահացել է Ռոյալ Լոջում, որը գտնվում է Վինձորյան մեծ այգում[78]։ Կյանքի վերջին չորս ամիսների ընթացքում այրիացած Եղիսաբեթ թագուհին տառապում էր մրսածությունից։ Եղիզաբեթը մահացել է 101 տարեկան և 238 օրական հասակում․ մահվան պահին եղել է պատմության մեջ Մեծ Բրիտանիայի թագավորական ընտանիքի ամենաերկարակյաց անդամը։ Մայր թագուհու ռեկորդը գերազանցել է նրա հարսը՝ Ալիսա Մոնտեգյու Դուգլաս Սքոթը[79]՝ Գլոստերայի դքսուհին, որը մահացել է 2004 թվականի հոկտեմբերի 29-ին 102 տարեկան հասակում[80]։

Քանի որ Եղիզաբեթը սիրում էր կամելիաներ և աճեցնում էր դրանք իր բոլոր այգիներում, նախքան մայր թագուհու՝ դրոշով ծածկված դագաղը բերվել է Վինձորից և Վեսթմինսթեր հոլում տեղի է ունեցել հրաժեշտի արարողությունը, թագուհին պսակվել է Եղիսաբեթի սեփական այգում աճեցված կամելիաներից պատրաստված ծաղկեփնջով[81]։ Երեք օրվա ընթացքում մայր թագուհուն հրաժեշտ տալու համար եկել է մոտ երկու հարյուր հազար մարդ[82]։ Եղիսաբեթի մարմինը կատաֆալկի անկյուններում ուղեկցել են պալատական հեծելազորի և այլ զորքերի ներկայացուցիչներ։ Հրաժեշտի ժամանակ Եղիսաբեթ թագուհու չորս թոռները՝ Չարլզը՝ Ուելսի արքայազնը, Էնդրյուն՝ Յորքի դուքսը, Էդվարդը՝ Ուեսեքսի կոմսը, և վիկոնտ Լինլին, քսան րոպեանոց «իշխաններին արթուն հսկելու» արարողություն են անցկացրել՝ ի նշան հանգուցյալի նկատմամբ հարգանքի[83][84]։

Եղիսաբեթ թագուհու հուղարկավորության օրը՝ 2002 թվականի ապրիլի 9-ին, Կանադայի գեներալ-նահանգապետ Ադրիեննա Քլարկսոնը հրապարակել է մի հռչակագիր, որում կանադացիներին խնդրել է այդ օրը հարգել մայր թագուհու հիշատակը[85]։ Ավստրալիայի գեներալ-նահանգապետ Փիթեր Հոլլինգուորթը ելույթ է ունեցել Սիդնեյի Սուրբ Անդրեասի Մայր տաճարում կայացած հոգեհանգստի արարողության ժամանակ[86]։

Կինոմարմնավորումներ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Encyclopædia Britannica
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Lundy D. R. The Peerage
  3. ↑ 3,0 3,1 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 http://www.historyorb.com/people/queen-elizabeth-the-queen-mother
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Munk's Roll
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 http://geneall.net/en/name/6614/elizabeth-queen-of-the-united-kingdom/
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/1904499.stm
  8. ↑ https://web.archive.org/web/20080210110244/http://www.stgeorges-windsor.org/history/hist_burials_date.asp
  9. ↑ http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/wales/1903042.stm
  10. ↑ http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1518249/The-Queen-Mothers-life-in-pictures-goes-on-show-at-the-Palace.html
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 Kindred Britain
  12. ↑ 12,0 12,1 Oxford Dictionary of National Biography / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004.
  13. ↑ https://www.royal.uk/queen-elizabeth-queen-mother
  14. ↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — Royal Society. — P. 110.
  15. ↑ Plarr's Lives of the Fellows
  16. ↑ Կաղապար:London Gazette Կաղապար:London Gazette Կաղապար:London Gazette
  17. ↑ British Screen News (1930), Our Smiling Duchess, London: British Screen Productions
  18. ↑ «Queen Mother was daughter of French cook, biography claims», The Telegraph, 2012 թ․ մարտի 31
  19. ↑ Beck, Joan (1997 թ․ հոկտեմբերի 5), «Royal Muck: $27 Down The Drain», Chicago Tribune, Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 16-ին
  20. ↑ «Queen Mother was daughter of French cook, biography claims». News/Royal (անգլերեն). The Telegraph. 2012 թ․ մարտի 31. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
  21. ↑ Seamark, Michael; English, Rebecca; Bates, Daniel (2012 թ․ մարտի 30). «Fury over book's claim that Queen Mother and her brother were born to family's French cook» (անգլերեն). Mail Online. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 11-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  22. ↑ Weir, Alison (1996), Britain's Royal Families: The Complete Genealogy, Revised edition, London: Pimlico, էջ 330, ISBN 978-0-7126-7448-5
  23. ↑ Часть 1300 // 1901 England Census, Class RG13. — Т. 170. — P. 5.
  24. ↑ Weir, 2011, էջ 328
  25. ↑ Shawcross, 2009, էջ 15
  26. ↑ Yvonne Demoskoff (2005 թ․ դեկտեմբերի 27). «Queen Elizabeth the Queen Mother». Christenings of the Royal Family (անգլերեն). Yvonne's Royalty Home Page. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 27-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
  27. ↑ Demoskoff, Yvonne (2005 թ․ դեկտեմբերի 27), Yvonne's Royalty Home Page, Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 6-ին, Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 27-ին {{citation}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (օգնություն); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (օգնություն)
  28. ↑ Vickers, 2006, էջ 8
  29. ↑ Vickers, 2006, էջեր 10—14
  30. ↑ Shawcross, 2009, էջ 85
  31. ↑ Shawcross, 2009, էջեր 79—80
  32. ↑ «Queen Elizabeth The Queen Mother». royal.uk (անգլերեն). Official web site of the British monarchy. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 9-ին.
  33. ↑ Ezard, John A life of legend, duty and devotion(անգլ.) // The Guardian. — 2002. — С. 18. — ISSN 0261-3077.
  34. ↑ Forbes, 1997, էջ 166
  35. ↑ Vickers, 2006, էջ 45
  36. ↑ Lady Elizabeth Bowes-Lyon's Engagement Ring, Vintage Royal Wedding, Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 31-ին, Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 13-ին
  37. ↑ Ogilvy, 1962, էջ 167
  38. ↑ Shawcross, 2009, էջեր 133—135
  39. ↑ Shawcross, 2009, էջեր 135—136
  40. ↑ Shawcross, 2009, էջ 136
  41. ↑ Longford, 1981, էջ 23
  42. ↑ Rayment, Sean (2011 թ․ մայիսի 1), «Royal wedding: Kate Middleton's bridal bouquet placed at Grave of Unknown Warrior», The Telegraph, Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 20-ին
  43. ↑ Roberts, Fraser, 2000, էջեր 57—58
  44. ↑ Shawcross, 2009, էջ 113
  45. ↑ Shawcross, 2009, էջ 177
  46. ↑ Vickers, 2006, էջ 64
  47. ↑ Rayment, Sean Royal wedding: Kate Middleton's bridal bouquet placed at Grave of Unknown Warrior(անգլ.) // The Telegraph. — 2011. — ISSN 0307-1235.
  48. ↑ Queen releases 60 wedding facts(անգլ.) // BBC News. — 2007.
  49. ↑ Shawcross, 2009, էջ 168
  50. ↑ Shawcross, 2009, էջ 185
  51. ↑ Queen Elizabeth The Queen Mother> Royal tours, Official web site of the British monarchy, Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 1-ին
  52. ↑ Shawcross, 2009, էջեր 218—219
  53. ↑ Shawcross, 2009, էջ 217
  54. ↑ Shawcross, 2009, էջեր 221—240
  55. ↑ Shawcross, 2009, էջ 264
  56. ↑ Shawcross, 2009, էջեր 266—296
  57. ↑ Shawcross, 2009, էջ 277
  58. ↑ Royal anglers(անգլ.) // The Register[en]. — 1927. — Т. XCII. — № 26,685. — С. 9.
  59. ↑ Shawcross, 2009, էջեր 294—296
  60. ↑ Ziegler, 1990, էջ 199
  61. ↑ Ziegler, Philip (1990), King Edward VIII: The Official Biography, London: Collins, էջ 199, ISBN 978-0-00-215741-4
  62. ↑ Beaverbrook, Lord (1966), Taylor, A. J. P. (ed.), The Abdication of King Edward VIII, London: Hamish Hamilton, էջ 57
  63. ↑ Williams, 2003, էջ 40
  64. ↑ Ziegler, 1990, էջ 236
  65. ↑ Religion: A Historic Barrier Drops(անգլ.) // Time. — 1981.
  66. ↑ Bradford, 1989, էջ 241
  67. ↑ Beaverbrook, 1966, էջ 57
  68. ↑ Windsor, 1999, էջ 387
  69. ↑ Shawcross, pp. 430–433
  70. ↑ Shawcross, pp. 434–436
  71. ↑ Shawcross, 2009, էջ 397
  72. ↑ Letter from Albert to Queen Mary, 25 May 1923, quoted in Shawcross, p. 185.
  73. ↑ Howarth, 1987, էջ 143
  74. ↑ Vickers, 2006, էջ 224
  75. ↑ Moore, Lucy A wicked twinkle and a streak of steel(անգլ.) // The Guardian. — 2002. — ISSN 0261-3077.
  76. ↑ Shawcross, p. 177
  77. ↑ Hogg, Mortimer, 2002, էջեր 84—85
  78. ↑ Queen Mother hurt in minor fall(անգլ.) // BBC News. — 2002.
  79. ↑ Walker, Andrew The longest-lived Royal in history(անգլ.) // BBC News. — 2003.
  80. ↑ Alderson, Andrew Princess Alice, the oldest ever royal, dies at 102(անգլ.) // The Telegraph. — 2004.
  81. ↑ Bates, Stephen Piper's farewell for Queen Mother(անգլ.) // The Guardian. — 2002.
  82. ↑ «Lying-in-state». www.parliament.uk (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ մարտի 17-ին.
  83. ↑ Grandsons hold vigil as public files past(անգլ.) // The Guardian. — 2002.
  84. ↑ Charles returns for second tribute(անգլ.) // BBC News. — 2002.
  85. ↑ Government of Canada Publications Proclamation Requesting that the People of Canada Set Aside April 9, 2002, as the Day on Which They Honour the Memory of Our Dearly Beloved Mother, Her Late Majesty Queen Elizabeth the Queen Mother, Who Passed Away on March 30, 2002 // Canada gazette Part II Extra. — Queen's Printer for Canada, 2002. — Т. 136. — № 5.
  86. ↑ «Media Advisory: Memorial Service for HM Queen Elizabeth, The Queen Mother». Sydney Anglicans. 12th Jun 2002. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 17-ին.

Գրականություն խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Եղիսաբեթ Բոուզ-Լայոն» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Եղիսաբեթ_Բոուզ-Լայոն&oldid=9746728» էջից