Դմիտրի Ղիփիանի
Դիմիտրի Իվանի Ղիփիանի (ապրիլի 14 (26), 1814, Մերեթ, Գորիի գավառ, Թիֆլիսի նահանգ - հոկտեմբերի 24 (նոյեմբերի 5), 1887[1], Ստավրոպոլ, Ռուսական կայսրություն), ռուսական կայսրական և վրացի քաղաքական, պետական, հասարակական գործիչ, Թիֆլիսի քաղաքագլուխ[2]։
| Դմիտրի Ղիփիանի վրաց.՝ დიმიტრი ყიფიანი | ||
| ||
| ||
|---|---|---|
| Դեկտեմբերի 14 1875 - ապրիլի 9 1879 | ||
| Նախորդող | Յազոն Դմիտրյան Թումանյան | |
| Հաջորդող | Անտոն Սողոմոնյան Ղորղանյան | |
| Մասնագիտություն՝ | գրող | |
| Ազգություն | Վրացի | |
| Դավանանք | ուղղափառություն | |
| Ծննդյան օր | ապրիլի 14 (26), 1814 | |
| Ծննդավայր | Մերեթ Գորիի գավառ | |
| Վախճանի օր | հոկտեմբերի 24 (նոյեմբերի 5), 1887[1] (73 տարեկան) | |
| Վախճանի վայր | Ստավրոպոլ, Ռուսական կայսրություն | |
| Թաղված | Մթածմինդա | |
| Դինաստիա | Ղիփիանիներ | |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Ռուսական կայսրություն
| |
| Հայր | Իվան Ղիփիանի | |
| Մայր | Բարբարա Պուրցելաձե | |
| Ամուսին | Նինո Չիլաշվիլի | |
| Զավակներ | Նիկոլոս Ղիփիանի Կոնստանտին Ղիփիանի Էլեն Ղիփիանի | |
| Ինքնագիր | 
| |
Դ. Ղիփիանին 3 տարեկան հասակում կորցրել է հորը, ով ազնվական էր և Մերեթ էր տեղափոխվել Աբաշիից[3]։ Ղիփիանիների տոհմական կալվածքը գտնվում էր Բորժոմի կիրճում՝ Քվիշխեթի գյուղ։ 1845 թվականին ամուսնացել է գեներալ Գիորգի Ճիլաշվիլու դստեր՝ Նինոյի հետ[2]։
Քաղաքացիական գործունեություն խմբագրել
1830-1859 թվականներին Դ. Ղիփիանին զբաղեցրել է տարբեր քաղաքացիական պաշտոններ։ Ավագ եղբոր՝ Քայխոսրոյի հոգածությամբ փոխադրվել է Թիֆլիս և ընդունվել 8-ամյա հոգևոր ուսումնարան, սակայն ընդամենը 2 տարի անց փոխադրվել է Ազնվականական ուսումնարան ուսումը շարունակելու համար։ 1830 թվականից սկսել է դասավանդել Թիֆլիսի գիմնազիայում։ 1834 թվականին ծառայության է անցել Վոլոգդայի նահանգային կառավարման գրասենյակային աստիճանավորների կազմում, որտեղ էլ 1835 թվականին ընտրվել է քարտուղար։ Նույն թվականին նշանակվել է նահանգապետի քաղաքացիական գրասենյակի կառավարչի պաշտոնակատար։ 1837 թվականին գրանցվել է Վրաստանի Գերագույն կառավարման գործադիր շահագործման հաստիքացուցակում և գործուղվել Վրաստանի նահանգապետի քաղաքացիական գրասենյակի տրամադրության տակ։ Նույն թվականին նշանակվել է Վրաստանի նահանգապետի քաղաքացիական գրասենյակին կից հատուկ հանձնարարությունների բաժնի աստիճանավոր, 1838 թվականին՝ Վրաստանի նահանգապետի քաղաքացիական գրասենյակի քարտուղար և “Закавказский Вестник”-ի խմբագիր, սակայն կայսերական կառավարչի խնդրանքով մնացել է նույն պաշտոնում որպես քարտուղար։ 1839 թվականին փոխադրվել է Վրաստանի գլխավոր հրամանատարի գրասենյակ։ 1841 թվականին նրան շնորհվել է տիտղոսային խորհրդականի, 1843 թվականին՝ արտգործերի խորհրդականի թեկնածուի կոչում, իսկ 1845 թվականին նշանակվել է Գլխավոր վարչության գրասենյակի տնօրենի պաշտոնակատար։ Այս վարչության լուծարվելուց հետո՝ 1846 թվականին, դարձել է Գլխավոր վարչության խորհրդի գործերի կառավարիչ։ Նույն թվականին նրան տրվել է առևտրական խորհրդականի, 1854 թվականին՝ ավագ խորհրդականի կոչում։ Նույն թվականին հաստատվել է ավագ խորհրդականի պաշտոնում, 1856 թվականին՝ Կովկասյան փոխարքայի գրասենյակում՝ տնօրենի պաշտոնակատար։ 1857 թվականին նրան շնորհվել է Սուրբ Ստանիսլավի առաջին աստիճանի շքանշան, նշանակվել է Անդրկովկասյան երկրամասի Գլխավոր Վարչության խորհրդի անդամ, 1859 թվականին՝ Կովկասյան փոխարքայի խորհրդի անդամ։ 1860 թվականին շնորհվել է Սուրբ Աննայի առաջին աստիճանի շքանշան, իսկ 1862 թվականից անցել է թոշակի։ Ավելի քան 10 տարի եղել է Թիֆլիսի նահանգային գիմնազիայի պատվավոր հոգաբարձու։ 1864 թվականին շնորհվել է Սուրբ Աննայի առաջին աստիճանի շքանշան՝ թագով, 1866 թվականին՝ Սուրբ Վլադիմիրի 2-րդ աստիճանի շքանշան։ Եղել է Թիֆլիսի նահանգի ազնվականության առաջնորդը[2][4]։
Ղրիմի պատերազմի ժամանակ գեներալ Բարսեղ Բեհբութովի կողմից նշանակվել է ռազմական գրասենյակի պետ։ 1864 թվականին ընտրվել է «Ազնվական միության» նախագահ և հիմնել գրագիտություն տարածող դպրոց[2][5]։
Հասարակական գործունեություն խմբագրել
1860-ական թվականներին Դ. Ղիփիանին զգալի դեր է խաղացել ճորտերի ազատության գաղափարի հաղթանակի գործում[6]։ Նրա մտահղացմամբ և ջանքերով հիմնադրվել է «Թիֆլիսի ազնվական բանկ»-ը[7]։ Թղթակցել է Ն.Ավալիշվիլու խմբագրությամբ լույս տեսնող (1869-1879) «Մնաթոբի» ամսագրին՝ խմբագրելով պատմական և գրական բաժնում[8]։ 1885-1886 թվականներին Քութայիսի նահանգի ազնվականության ներկայացուցիչն էր։ Հեղինակել է մի շարք գրքեր։ Նրա գրչին են պատկանում Շեքսպիրի և Մոլիերի պիեսների թարգմանությունները[2][9]։
Քաղաքական գործունեություն խմբագրել
Թիֆլիսի քաղաքագլուխ է ընտրվել 1875 թվականի դեկտեմբերի 14-ին և պաշտոնավարել մինչև 1879 թվականի ապրիլի 9-ը[10]։ Նրա պաշտոնավարության տարիներին ավարտվում է քաղաքային ինքնավարության համակարգի վերահաստիքավորման գործընթացը[11]։ 1876 թվականի մարտին անցկացվում է միօրյա մարդահամար[12]։ Համաձայն իր հրաժարականի՝ թողնում է պաշտոնը[13] և հաստատվելով Քվիշխեթի գյուղում՝ զբաղվելով քերականության հարցերով և թարգմանչությամբ[2]։
1887 թվականի հոկտեմբերի 24-ին Ստավրոպոլում կողոպուտի ժամանակ սպանվել է[14]։ Աճյունը փոխադրվել է Թիֆլիս և ամփոփվել Մթածմինդա պանթեոնում գտնվող Մամա Դավիթ եկեղեցու բակում։ Տարիներ անց՝ 1899 թվականի հոկտեմբերի 24-ին, նրա գերեզմանի վրա հուշակոթող է կանգնեցվել[2][6]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 SNAC — 2010.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Սամվել Կարապետյան, «Թիֆլիսի քաղաքագլուխները», գիրք Ե։ ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատարակչություն, Երևան 2003թ. ISBN 5-8080-0520-5. (հայ.) Արխիվացված 2019-02-07 Wayback Machine (ռուս.)
- ↑ «მოგზაური», 1999, N 2, էջ 8.(վրաց.)
- ↑ Акты собранные Кавказскою Археографическою комиссиею, том X, Тифлис 1885, ст. XXII.(ռուս.)
- ↑ «მოგზაური», 1999, N 2, էջ 8-9.(վրաց.)
- ↑ 6,0 6,1 «Մշակ», 1899, N 198, էջ 2։
- ↑ Туманов Г.М., Характеристики и воспоминания, книга первая, Тифлис, 1913, ст. 48.(ռուս.)
- ↑ Хаханов А.С., Два эскиза из культурной жизни грузии, СПБ, 1905, ст. 48.(ռուս.)
- ↑ “Словарь Кавказких деятелей”, Тифлис, 1890, ст. 42-43.(ռուս.)
- ↑ “Известия Тифлисской Городской Думы”, N 4, Тифлис, 1911, ст. 18.(ռուս.)
- ↑ “Кавказское Слово”, 1914, N 71, ст. 2.(ռուս.)
- ↑ “Кавказский календарь на 1892 г.”, Тифлис, 1891, ст. 34.(ռուս.)
- ↑ «Մուրճ», 1891, էջ 528։
- ↑ “Тифлисский листок”, 1887, N 238.(ռուս.)
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Դմիտրի Ղիփիանի կատեգորիայում։ |