Դիֆայ

;
Տեսակ	կուսակցություն
Հիմնադիր	Ահմեդ բեկ Աղաև
Ղեկավար կենտրոն	Բաքու, Ադրբեջան
Գործունեության տարածք	Ռուսական կայսրություն
Ստեղծման տարեթիվ	1906
Հակառակորդներ	ՀՅԴ, Ցարական Պաշտոնյաներ

«Դիֆայ» (ադր. Difai, Zashchita), գաղտնի կազմակերպություն, որը ստեղծվել է 1905 թվականին Գանձակ քաղաքում՝ ընդդեմ հայկական Դաշնակցություն կուսակցության^[1]։

Պատմություն խմբագրել

Կազմակերպությունը ստեղծվել է 1905 թվականին, Գանձակում Խուդադաթ բեկ Ռաֆիբեյլիի, Շաֆի բեկ Ռուստամբեկովի, եղբայրներ Ագալար և Խալիլ Խասմամեդովների, Իսմայիլ Զիյաթխանովի, Նասիբ բեկ Ուսուբբեկովի, Ախմեդ-բեկ Ագաևի և Հասան-բեկ Աղաևի կողմից^[1]։

Դիֆայը, ստեղծվելով որպես հակաահաբեկչական ուժ ընդդեմ հայկական կուսակցության, իրոք դիմեց անհատական ահաբեկչության, հիմնականում ցարական պաշտոնյաների ՝ ոստիկանության և զինվորականների դեմ, որոնք ըստ ամերիկացի պատմաբան պրոֆեսոր Թադեուշ Սվետոխովսկու, խրախուսում էին հայերին ներգրավվել հակամուսուլմանական էկսցեսներում ...^[2]

Դիֆայի անդամների թվում էին նաև Կարա Կարաբեկովը, Բեհբուդ Խան Ջավանշիրը, Գերայբեկ Գերայբեկովը, Մամեդ Հասան Հաջինսկին, Իսաբեկ Աշուրբեկովը և Նիֆթալի բեյ Բեյբուտովը^[3]^[4]։ Կազմակերպության ղեկավարները կարծում էին նաև, որ Ռուսաստանի իշխանությունները սատարում են հայերին` Անդրկովկասում բախումներ հրահրելու համար` դրա բնակիչների միավորմանը դիմակայելու համար։ Ուստի «Դիֆայ» -ն իր ջանքերն ուղղեց նաև մի շարք ռուս պաշտոնյաների դեմ ՝ կազմակերպելով նրանց սպանությունը^[2]։

Միջհամայնքային վեճերին վերջ տալու համար «Դիֆաին» սկսեց կապեր պահպանել Դաշնակցության և Օսմանյան ապակենտրոնացման լիգայի հետ^[2]։

1909 թվականից հետո նրա գործունեությունը դադարեցվեց, մինչև 1917-ի Փետրվարյան հեղափոխությունը, երբ նա միացավ Գանձակի հասարակական կազմակերպությունների գործադիր կոմիտեին^[2]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 Swietochowski, Tadeusz; Collins, Brian C. (1999). Historical Dictionary of Azerbaijan (անգլերեն). Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-3550-4.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Swietochowski, Tadeusz (2004 թ․ հունիսի 7). Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community (անգլերեն). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-52245-8.
↑ Փաստաթղթեր Անդրկովկասում Ռուսաստանի պատմության վերաբերյալ։ Բ. 1920. էջ. 25
↑ Swietochowski, Tadeusz (2004 թ․ հունիսի 7). Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community (անգլերեն). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-52245-8.

[:0-1] 1,0 ^1,1 Swietochowski, Tadeusz; Collins, Brian C. (1999). Historical Dictionary of Azerbaijan (անգլերեն). Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-3550-4.

[:1-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Swietochowski, Tadeusz (2004 թ․ հունիսի 7). Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community (անգլերեն). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-52245-8.

[3] Փաստաթղթեր Անդրկովկասում Ռուսաստանի պատմության վերաբերյալ։ Բ. 1920. էջ. 25

[4] Swietochowski, Tadeusz (2004 թ․ հունիսի 7). Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community (անգլերեն). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-52245-8.

[1]

[2]

[3]

[4]