Դեհկան
Դեհկան (ղազ.՝ диқан, ղրղզ.՝ дыйкан, տաջ.՝ деҳқон, թուրքմ.՝ daýhan, պարս.՝ دهقان, ուզբ.՝ dehqon, ույգ.՝ دېھقان — «земледелец»), միջինասիացի գյուղացի։
Սկզբում Սասանյան Իրանում դեհկանները համայնքից վտարված և ինքնուրույն տնտեսություն վարող հարուստ գյուղացիներ էին, որոնց մի մասը հետագայում վերածվեց ֆեոդալների, երբեմն էլ՝ գյուղի ավագների։ VII-XII դարերում դեhկանները հին իրանցի ազնվականության կալվածատեր-ֆեոդալներ էին, որոնք հողի տեր էին որպես մուլք: Երբեմն գյուղացիներին՝ հողատերերին, անվանում էին նաև դեհկաններ։ Երբ XI-XIII դարերում Իրանի և Կենտրոնական Ասիայի տեղական հողատերերը իրենց տեղը զիջեցին թուրք և մոնղոլ զինվորական գերիներին (իքթադարներին), «դեխկանի» նշանակությունը որպես ֆեոդալ աստիճանաբար վերացավ։ XIII դարից հետո «դեհկան» տերմինը նշանակում էր գյուղացիներ (բոլոր կատեգորիաների)։
1990-ականների սկզբին, նախկին խորհրդային հանրապետությունների շուկայական տնտեսության անցնելու առաջին փուլերում, Կենտրոնական Ասիայի երկրների օրենսդրությունը օգտագործեց «դեհկան (ֆերմա) տնտեսություն» արտահայտությունը որպես «գյուղացի» տերմինի բառացի համարժեք: Այս տերմինաբանությունը այսօր էլ օգտագործվում է Տաջիկստանում համեմատաբար խոշոր մասնավոր տնտեսությունների համար, որոնք իրավաբանական անձինք են (անհատների տնային տնտեսությունները կոչվում են «բնակչության տնային տնտեսություններ»)[1]։ Ուզբեկստանում, ընդհակառակը, «դեհկան ֆերմաներ» տերմինը ներկայումս օգտագործվում է բնակչության փոքր տնտեսությունների համար (անձնական օժանդակ հողամասեր կամ մասնավոր հողամասեր ռուսերենով), իսկ համեմատաբար խոշոր մասնավոր ֆերմաները կոչվում են պարզապես «ֆերմերներ» կամ «ֆերմերային տնտեսություններ»[2]։
Թիապարտ դեհկաններ
խմբագրելԲասմաչության ժամանակ գավազանակիր դեհկանները տղամարդ ֆերմերներ էին, որոնք բռնի մոբիլիզացվել էին մարտական ջոկատների մեջ՝ զինված ինքնաշեն գյուղատնտեսական գործիքներով (կացիններ, մանգաղներ, դանակներ, կեռներ և այլն) կամ նույնիսկ պարզ փայտերով (այստեղից էլ անվանումը)[3]։
Հիշողություն
խմբագրել- 1971 թվականից մինչև անվանափոխումը Ալմաթիի Բայզակով փողոցը կոչվել է Դեխկանսկայա։
- Սամարղանդում ներկայումս գտնվում է նաև Դեխկանսկայա փողոցը։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Сельское хозяйство Республики Таджикистан, статистический сборник, Госкомстат Республики Таджикистан, Душанбе, 2007.
- ↑ Сельское хозяйство Узбекистана 2006, статистический сборник, Госкомстат Республики Узбекистан, Ташкент, 2007
- ↑ «Борьба с басмачеством в Средней Азии: уроки прошлого» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012-06-24-ին. Վերցված է 2012-02-11-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն)