Դեզ (գետ)
Դեզ, հնագույն անունը՝ Դիզ[1] (պարս.՝ دز, ժամանակակից արտասանությամբ՝ Դեզ, իսկ մինչ 1920-ական թվականները՝ Դիզ), գետն ընդգրկում է Լոռեսթանի և Խուզեսթանի նահանգների տարածքները, սկիզբ է առնում Զագրոսի լեռներից, հանդիսանում է խոշոր Քարուն գետի աջ վտակը։ Երկարությունը՝ 515 կմ[2][3]։
| Դեզ | |
|---|---|
 Դիզ գետը նկարված երկնքից | |
| Բնութագիր | |
| Երկարություն | 515 |
| Ավազան | Կարուն/Շաթ էլ Արաբ/Պարսից ծոց |
| Ջրի ծախս | 140 |
| Ջրահոսք | |
| Գետաբերան | Կարուն |
| Գետաբերանի տեղակայում | 32.9014/48.7311 |
| Կոորդինատներ | |
| Տեղակայում | |
| Հոսող հոսքեր | Kuhrang?, Sezar River? և Gahar River? |
| Երկիր |  Իրան |
| Երկրամաս | Լոռեսթան/Խուզեսթան |
| Ջրահավաք | Պարսից ծոցի ավազան |
Անվան ծագումը խմբագրել
Համարվում է, որ «Դիզ» անվանումը ծագում է «դղյակ, ամրոց» բառերից։ Այս գետը նաև ունեցել է հունական անուն՝ «Κοπράτης» (գրադարձությամբ՝ Կոպրատիս)։
Գետի բնութագիր խմբագրել
Ջրի ծախս խմբագրել
Նվազագույնը՝ 140 մ³/վրկ, առավելագույնը՝ 4337 մ³/վրկ։
Վտակներ խմբագրել
Ռուդե Մարբորե, Գոհար ռուդ, Բախտիարի, Աբե Ռուդբար, Բալա Ռուդ:
Ջրագրություն և էկոլոգիա խմբագրել
Դեզ գետը առաջանում է երկու գետերի՝ Սեզարի և Բախտիարի միախառնումից, թափվում է Իրանի խոշորագույն Քարուն գետը, որը հոսում է երկրի հարավ-արևմուտքով։
Գետին հարակից շրջանները անձեռնմխելի համարվող պահպանվող տարածքներ են։ Գետը շրջապատված է արևադարձային և մերձարևադարձային անտառներով։ Դիզի շրջանը, որն անվանված է գետի անունով, բաժանվում է երկու գոտու՝ արգելոց և վայրի բնության արգելաբնակավայր։ Պահպանվող տարածքի ընդհանուր մակերեսը 16 հազար հա է։
«Դեզ» ամբարտակ խմբագրել
1963 թվականին Իրանում բացվեց երկրի ամենախոշոր՝ Դեզ անվամբ ամբարտակը։ Այն գտնվում է Դեզ գետի վրա, Խուզեստանի Դիզֆուլ քաղաքից 25 կմ հեռավորության վրա։ Ջրամբարի հզորությունը 3350 միլիոն խորանարդ մետր է։
Ամբարտակի բարձրությունը 203 մետր է, այն համարվում է Մերձավոր Արևելքի տարածաշրջանի ամենաբարձր ամբարտակը աշխարհում այն 6-րդն է իր բարձրությամբ։
Ամբարտակի շինարարությունն իրականացրել է իտալական «Salini Impregilo» ընկերությունը, որը ամբարտակներ կառուցել է նաև Զամբիայում՝ Զամբեզի գետի վրա (126 մ), Պակիստանում՝ Ինդոս գետի վրա (143 մ), Գանայում՝ Վոլտա գետի վրա։ Դեզ գետի վրա գտնվում է նաև շրջանի ամենահին հիդրոէլեկտրակայանը։
Մինչ 1979 թվականի Իսլամական հեղափոխությունը Իրանում ամբարտակին կից ոռոգելի հողերի մեծ մասը տնօրինվում էին օտարերկրյա կորպորացիաների, այդ թվում՝ Mitsui, Chase Manhattan, Shell, John Deere և Transworld կողմից։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Иран: Справочная карта / сост. и подгот. к печати ПКО «Картография» в 1985 г.; ред. З. П. Пехова, Т. И. Тяпко. — 4-е изд. — 1:2 500 000, 25 км в 1 см. — М.: ГУГК, 1986.
- ↑ http://shooshan.ir/fa/news/6108/رود-خانه-های-خوزستان
- ↑ رودخانه دز و پارکهای ساحلی رودخانه - سیری در ایران
Արտաքին հղումներ խմբագրել
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դեզ (գետ)» հոդվածին։ |