Գիյոմ Ապոլիներ

ֆրանսիացի գրող
(Վերահղված է Գ. Ապոլիներից)

Գիյոմ Ապոլիներ (ֆր.՝ Guillaume Apollinaire, իսկական անունը՝ լեհ.՝ Wilhelm Albert Vladimir Apollinaris de Wąż-KostrowickiՎիլհելմ Ալբերտ Վլադիմիր Ալեքսանդր Ապոլիանարի Վոնժ Կոստրովիցկի, օգոստոսի 26, 1880(1880-08-26)[1][2][3][…], Հռոմ, Իտալիա[4] - նոյեմբերի 9, 1918(1918-11-09)[1][2][3][…], Փարիզ[4]), ֆրանսիացի բանաստեղծ, 20-րդ դարի եվրոպական ավանգարդի ամենավառ դեմքերից մեկը։ Ծագումով լեհ է։

Գիյոմ Ապոլիներ
ֆր.՝ Guillaume Apollinaire
Ծննդյան անունլեհ.՝ Wilhelm Albert Włodzimierz Apollinaris de Wąż-Kostrowicky
Ծնվել էօգոստոսի 26, 1880(1880-08-26)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՀռոմ, Իտալիա[4]
Վախճանվել էնոյեմբերի 9, 1918(1918-11-09)[1][2][3][…] (38 տարեկան)
Վախճանի վայրՓարիզ[4]
ԳերեզմանՊեր Լաշեզ[5]
Գրական անունFernand Laviet[6]
Մասնագիտությունբանաստեղծ, գրող, դրամատուրգ, արվեստի քննադատ, օրագրի հեղինակ, storyteller, գրական քննադատ և գծանկարիչ
Լեզուֆրանսերեն
Քաղաքացիություն Ֆրանսիա[7]
ԿրթությունColegio Niño Jesús de Praga?
Ժանրերանհանգ ոտանավոր
Ուշագրավ աշխատանքներAlcools?
ԱնդամակցությունSociété Normande de Peinture Moderne?
Պարգևներ
ԱմուսինJacqueline Kolb?[8]
Համատեղ ապրողAnnie Playden?, Մարի Լորանսեն, Louise de Coligny-Châtillon? և Madeleine Pagès?
Изображение автографа
 Guillaume Apollinaire Վիքիպահեստում
Ապոլիները (ձախից) և Անդրե Ռուվերը (1914)

Կենսագրություն խմբագրել

Ապոլիների մայրը լեհ արիստոկրատ Անժելիկա Կոստրովիցկայան է, ով ծնվել է Ֆինլանդիայի մեծ իշխանությունում՝ Հելսինգֆորսում։ Կոստրովիցկիների և Միցկևիչների տոհմական կալվածքը գտնվում էր Նովոգրուդոկում (ներկայիս Բելառուսում)։ Վիլհելմին և Ալբերտին Անժելիկան ծննդաբերեց Հռոմում, սակայն երկու զավակներին միանգամից պաշտոնապես չճանաչեց։ Երեխաների հոր ով լինելն անհայտ է։ Հավանաբար ապագա պոետի հայրը եղել է իտալացի-շվեյցարացի արիստոկրատ Ֆրանչեսկո Ֆլյուջի դ'Ասպերմոնտը։

Ապոլիները մանկությունն անց է կացրել Իտալիայում, սովորել Մոնակոյի, Կաննի և Նիսի քոլեջներում, իսկ 1899 թվականին՝ մոր հետ տեղափոխվել Փարիզ[9]։

Որպես գրական կեղծանուն՝ Կոստրովիցկին ընտրեց իր երկու ֆրանսիական անունների տարբերակները՝ Վիլհելմ և Ապոլիներ (կրում էր նաև պապը)։ 1910-ական թվականներին ակտիվ հրապարակախոս էր․ լրաբեր՝ «Մերկյուր դե Ֆրանս»-ում, քննադատ՝ «Փարիզ ամսագրում», 1912-1913 թվականներին Անդրե Բիլլիի հետ «Soirées de Paris» ամսագրի խմբագիրներն էին, գրում էր ժամանակակից գեղանկարչության մասին (Les peintres cubistes, 1913)։ Ընկերական հարաբերությունների մեջ էր նկարիչներ Պաբլո Պիկասոյի, Անդրե Դերենի, Ֆրանսիս Պիկաբիայի, Մորիս դը Վլամինկի և Անրի Ռուսոյի հետ։ 1907 թվականին ծանոթացավ նկարչուհի Մարի Լորանսենի հետ․ մինչև 1912 թվականը սիրային կապի մեջ էր վերջինիս հետ։

1917 թվականի գարնանը Դյագիլևի և Կոկտոյի անձնական խնդրանքով Ապոլիները հանդես եկավ ապագայի արվեստի մասին մանիֆեստով, որը կրում էր «Նոր ոգի» անվանումը և 2 տասնամյակ ուղղորդում էր Ֆրանսիայի երաժշտական զարգացումը։

Գործունեություն խմբագրել

1910-ականների վերջերին Ապոլիների շուրջ հավաքվեց երիտասարդ սյուրռեալիստ բանաստեղծների սերունդ՝ Անդրե Բրետոն, Լուի Արագոն, Ժան Կոկտո։ «Սյուրռեալիզմ» տերմինն առաջարկել է հենց Ապոլիները, 1917 թվականին նա գրել է «սյուրռեալիստական դրամա», ուր ժամանակակից հարցերը քննել է արիստոֆանեսյան ֆարսերի ոգով։

Ապոլիների արձակի լավագույն նմուշներն են «Բաբելոնի անկումը», «Երեք դոն Ժուան» վիպակները։ 1913 թվականին կազմել է «Ազգային գրադարանի դժոխք» կատալոգը։ Նույն թվականին նա իր լավագույն բանաստեղծությունները միավորել է «Ալկոհոլ» ժողովածուում։

Հայերեն լույս է տեսել Գիյոմ Ապոլիների «Բլուրներ» վերնագրով բանաստեղծություների ժողովածուն (Երևան, 1970)[10]։

Գիյոմ Ապոլիները հայերեն խմբագրել

  • Բլուրներ (բանաստեղծություններ և պոեմ), Ե., Հայաստան, 1970, 54 էջ։ Ֆրանսերենից թարգմ.՝ Աբրահամ Ալիքյան։ Բովանդակությունը՝ Զոնա; Միրաբոյի կամուրջը; Աշնանածաղիկներ; Աննի; Թափոր; Ճամփորդը; Հրաժեշտ; Գնչուհին; Աշուն; Լենդոր-Ռոուդի պանդուխտը; Օ, իմ լքված ջահելություն; Կալիգրամներ; Բլուրներ; «Քարայր» խրամատում; Կա; Գեղեցիկ շիկահերը; Հետմահու գրքից; Պոեմ; 15 ապրիլի 1915; Սերը, արհամարհանքն ու հույսը։

Գրականություն խմբագրել

  • Pia P. Apollinaire par lui-même. Paris: Éditions du Seuil, 1954.
  • Steegmuller F. Apollinaire, poet among the painters. New York: Farrar, Straus, 1963.
  • Buckley H.E. Guillaume Apollinaire as an art critic. Ann Arbor: UMI Research Press, 1981.
  • Caizergues P. Apollinaire journaliste: les débuts et la formation du journaliste, 1900—1909. Paris: Minard, 1981.
  • Berry D.C. The creative vision of Guillaume Apollinaire: a study of imagination. Saratoga: Anma Libri, 1982.
  • Mathews T. Reading Apollinaire: theories of poetic language. Manchester; Wolfeboro: Manchester UP, 1987.
  • Bohn W. Guillaume Apollinaire and the international avant-garde. Albany: State University of New York Press, 1997.
  • Cornille J.-L. Apollinaire & cie. Villeneuve-d’Ascq: Presses universitaires du Septentrion, 2000.
  • Boschetti A. La poésie partout: Apollinaire, homme-époque (1898—1918). Paris: Seuil, 2001.
  • Decaudin M. Apollinaire et le portrait. Paris: Lettres modernes Minard, 2001.
  • Guillaume Apollinaire: les incertitudes de l’identité; suivi de À la découverte de Jacqueline Apollinaire/ Anne Clancier, Gilbert Boudar, eds. Paris: L’Harmattan, 2006.
  • Хартвиг, Юлия. Аполлинер / Пер. с польского. М.: Прогресс, 1971. — 448 с.
  • Балашова Т. В. Русские нити в канве творческих взаимоотношений Пикассо и Аполлинера. — В кн.: Искусствоведение. 2002, № 2.
  • Буачидзе Г. Аполлинер и пути развития французской поэзии. Тбилиси, 1989.
  • Великовский С. Книги лирики Аполлинера // Великовский С. Умозрение и словесность: Очерки французской культуры. М.; СПб: Университетская книга, 1999. С.409-420. — ISBN 5-7914-0034-9, ISBN 5-7914-0033-0
  • Голенищев-Кутузов И. Н. Гийом Аполлинер, его друзья и последователи // Голенищев-Кутузов И. Н. Романские литературы М.: Наука, 1975.
  • Иванов Вяч. Вс. Маяковский, Ницше и Аполлинер // Избранные труды по семиотике и истории культуры. Т.2. Статьи о русской литературе. — М.: Языки русской культуры, 2000.
  • Швейдельман Н. Ф. Формирование структуры повествования в Гниющем чародее Г.Аполлинера. — В кн.: Развитие повествовательных форм в зарубежной литературе ХХ века. Тюмень, 2000.
  • Алексеева А. В. Орфизм Гийома Аполлинера. Античный миф и «чистая» живопись Ф. Купки, Р. Делоне и Ф. Пикабиа Արխիվացված 2016-03-06 Wayback Machine // Актуальные проблемы теории и истории искусства: сб. науч. статей. Вып. 5. / Под ред. С.В. Мальцевой, Е.Ю. Станюкович-Денисовой, А.В. Захаровой. – СПб.: НП-Принт, 2015. С. 625–632. – ISSN 2312-2129

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Guillaume Apollinaire (նիդերլ.)
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Guillaume Apollinaire // Benezit Dictionary of ArtistsOUP, 2017. — ISBN 978-0-19-977378-7doi:10.1093/BENZ/9780199773787.ARTICLE.B00006213
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #118503634 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. Gabrielli D. Dictionnaire historique du Père-Lachaise (ֆր.) — 2002. — P. 179. — ISBN 978-2-85917-346-3
  6. https://archive.org/details/lesdiablesamoure0000apol/page/250
  7. Ժամանակակից արվեստի թանգարանի առցանց հավաքածու
  8. L'Humanité (ֆր.)RF: 2005. — ISSN 0242-6870; 2496-8617
  9. John Baxter (2009 թ․ փետրվարի 10). Carnal Knowledge: Baxter's Concise Encyclopedia of Modern Sex. HarperCollins. էջ 13. ISBN 978-0-06-087434-6. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  10. Զ. Մ. Գրիգորյան, Ա. Ա. Ղազինյան, «Գրականություն», 1992, «Լույս» հրատարակչություն, էջ 298։

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 510