Գևորգ Բուդաղյան

հայ դիրիժոր, կոմպոզիտոր

Գևորգ Երվանդի Բուդաղյան (հոկտեմբերի 4 (16), 1899[1][2], Բաքու, Ռուսական կայսրություն[1][2] - հոկտեմբերի 15, 1978(1978-10-15)[2], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[2]), հայ դիրիժոր, երաժշտական գործիչ, ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ (1945

Գևորգ Բուդաղյան
Հիմնական տվյալներ
Ծնվել էհոկտեմբերի 4 (16), 1899[1][2]
Բաքու, Ռուսական կայսրություն[1][2]
Երկիր Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ
Մահացել էհոկտեմբերի 15, 1978(1978-10-15)[2] (78 տարեկան)
Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[2]
Մասնագիտությունդիրիժոր, կոմպոզիտոր և երաժշտության ուսուցիչ
ԱշխատավայրԱլեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն[1] և Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիա[1]
ԿրթությունՄոսկվայի կոնսերվատորիա (1929)[1]
Պարգևներ
«Պատվո նշան» շքանշան
և ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ[1][2]

Երաժշտագետ Արմեն Բուդաղյանի հայրն է։

Կենսագրություն

խմբագրել

1929 թվականին ավարտել է Մոսկվայի կոնսերվատորիայի օպերային սիմֆոնիկ դիրիժորության դասարանը։ 1922-1929 թվականներին ղեկավարել է Մոսկվայի հայ մշակույթի տան երաժշտական խումբը։ 1929-1932 թվականներին եղել է Հայաստանի պետական ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի գեղարվեստական ղեկավարը և գլխավոր դիրիժորը։ 1932-1958 թվականներին եղել է Երևանի օպերային թատրոնի դիրիժոր։ 1929-1978 թվականներին դասավանդել է Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայում։ 1934-1936 թվականներին և 1949-1958 թվականներին եղել է կոնսերվատորիայի պրոռեկտորը[3]։

 
Գևորգ Բուղայանի հուշատախտակը Երևանում

Ստեղծագործական ուղի

խմբագրել

Ղեկավարել է Ալեքսանդր Սպենդիարյանի «Ալմաստ», Հարո Ստեփանյանի «Քաջ Նազար», Կարո Զաքարյանի «Մարջան», Անուշավան Տեր-Ղևոնդյանի «Արևի ցոլքերում», Արմեն Տիգրանյանի «Դավիթ Բեկ» օպերաները, ինչպես նաև ռուս ու արևմտա-եվրոպական դասական երկացանկի գործեր։ Սպենդիարյանի երաժշտության հիման վրա գրված «Խանդութ» բալետի երաժշտական կոմպոզիցիայի հեղինակն է եղել (1945), ինչպես նաև՝ Սպենդիարյանի ստեղծագործությունների լիակատար (11 հատոր) հրատարակության խմբագիրը[4][5][6]։

Պարգևներ

խմբագրել

Հիշատակ

խմբագրել

Երևանի Աբովյան փողոցում կա Գևորգ Բուդաղյանի հիշատակը հավերժացնող հուշատախտակ։

Ստեղծագործություններ

խմբագրել
  • Երևանյան էտյուդներ։ Օրկեստրի համար, Ա. Սպենդիարյան, Դաշնամուրի վերածեց՝ Գ. Բուդաղյան [Նոտա], երկրորդ հրատարակություն, Երևան, Պետհրատի երաժշտական սեկտոր, 1930։
  • Կանանց պար։ «Ալմաստ» օպերայից։ Ա. Սպենդիարյան, Դաշնամուրի համար մշակեց՝ Գ. Բուդաղյան [Նոտա], Երևան , Պետհրատ, 1933։
  • Մի լար, բլբուլ։ Խոսք՝ Ա. Ծատուրյանի, Ա. Սպենդիարով, խմբագիր՝ Գ. Բուդաղյանի [Նոտա], Երևան, Հայպետհրատ, 1946։
  • Առ սիրուհիս / Սպենդիարով Ա., խմբ.՝ Գ. Բուդաղյան նոտա, Երևան, Հայպետհրատ, 1946։
  • Արևելյան օրորոցի երգ / Սպենդիարով Ա., խմբ.՝ Գ. Բուդաղյան նոտա, Երևան, Հայպետհրատ, 1946։
  • Այ վարդ։ Խոսք՝ Ա. Ծատուրյանի, Ա. Սպենդիարով, խմբագիր՝ Գ. Բուդաղյան [Նոտա], Երևան, Հայպետհրատ, 1946։
  • Ղարիբ բլբուլ։ [Սայաթ-Նովայի երգերից], խոսք` Սայաթ-Նովայի, Ա. Սպենդիարով, խմբագրություն՝ Գ. Բուդաղյան [Նոտա], Երևան, Հայպետհրատ, 1946։
  • Աղջիկների պարը։ Սպենդիարով Ա., խմբագիր` Գ. Բուդաղյան [Նոտա], Երևան, Հայպետհրատ, 1947։
  • Այնտեղ, այնտեղ, դեպ վեհ այն դաշտը։ Ա. Սպենդիարյան, խմբագիր՝ Գ. Բուդաղյան [Նոտա], Երևան, Հայպետհրատ, 1947։
  • Առ Հայաստան։ Խոսք՝ Հովհ. Հովհաննիսյանի, Ա. Սպենդիարով, խմբագիր՝ Գ. Բուդաղյան, թարգմանիչ՝ Բաղմոնտի [Նոտա], Երևան, Հայպետհրատ, 1947։
  • Աշուղի երգը։ «Ալմաստ» օպերայից։ Ա. Սպենդիարով, խմբագիր՝ Գ. Բուդաղյան [Նոտա], Երևան, Հայպետհրատ, 1948։
  • Այ վարդ։ Խոսք՝ Ա. Ծատուրյանի, Ա. Սպենդիարով, խմբ.՝ Գ. Բուդաղյան նոտա, Երևան, Հայպետհրատ, 1971։
  • Ղարիբ բլբուլ։ [Սայաթ-Նովայի երգերից]։ Ա. Ա. Սպենդիարով, խմբագիր՝ Գ. Բուդաղյան [Նոտա], Երևան, «Հայաստան», 1971։
  • Առ սիրուհիս։ Ա. Սպենդիարով, խմբագիր՝ Գ. Բուդաղյան [Նոտա], Երևան, «Հայաստան», 1971։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. ԽուդավերդյանՀայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
  2. 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 Ով ով է. հայեր (հայ.) / Հ. ԱյվազյանԵրևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1. — էջ 237.
  3. Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005.
  4. «Գևորգ Բուդաղյան (1899-1978)». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 31-ին. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
  5. «Zarkfoundation - Գևորգ Բուդաղյան». zarkfoundation.com.
  6. Арутюнян Б. Б. Будагян Геворк Ервандович // Театральная энциклопедия / под ред. С. С. Мокульского. — М.: Советская энциклопедия, 1961. — Т. 1.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
  • Театральная энциклопедия. Том 1/Глав. ред. С. С. Мокульский - М.: Советская энциклопедия, 1961.- 1214 стб. с илл., 12 л. илл.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 582  
 Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գևորգ Բուդաղյան» հոդվածին։