Վիքիպեդիա

Գրողի օրագիրը

Ֆեոդոր Դոստոևսկի

«Գրողի օրագիրը» (ռուս.՝ «Дневник писателя»), Ֆեոդոր Դոստոևսկու փիլիսոփայական-գրական հրապարակախոսության ամսագիրը, որ լույս է տեսել 1876-1877 և 1880-1881 թվականներին։ Նույն խորագրով Դոստոևսկին վարել է բաժին «Гражданин» շաբաթաթերթում 1873 թվականին։

Գրողի օրագիրը
Տեսակգրավոր աշխատություն
Ժանրէսսե
Լեզուռուսերեն
Գլխավոր խմբագիրՖեոդոր Դոստոևսկի
ՀրատարակիչՖեոդոր Դոստոևսկի
Երկիր Ռուսական կայսրություն
ՆախորդԿարամազով եղբայրներ
 Dnevnik pisatelya Վիքիպահեստում

Իր գրական տեսակով Դոստոևսկու ամսագիրը չունի համարժեքը ռուսական ու համաշխարհային լրագրության պատմության մեջ[1]։ Իր կառուցվածքի, օրախնդիր հարցերի անդրադառնալու շնորհիվ «Գրողի օրագիրը» «իրավամբ կարող է կոչվել ռուսական կյանքի հանրագիտարան»[2]։

Իգոր Վոլգինն ուշադրություն է դարձրել այն հանգամանքի վրա, որ հրատարակության վորնագրի «գրող» բառը նշանակել է ոչ թե մեկ անհատ, այսինքն՝ հրատարակիչ Դոստոևսկին, այլ մասնագիտությունը, որովհետև հեղինակի անունը նշվել է վերջում, որպես ստորագրություն տեքստի տակ։ «Գրողի օրագիրը» անձնական գրողական ընկալման միջով անցկացված հասարակական կյանքի օրագիր է։ Դոստոևսկին դիմում է «օրագրային» ասպարեզին բոլորովին էլ ոչ որպես լրագրող կամ հրապարակախոս, այլ հենց որպես գրող, ինչն էլ մասնավորապես հայտարարվում է»[3]։ Հավանաբար այդ պատճառով է Դոստոևսկին ամսագրի խորագրի երկրորդ բառը գրել մեծատառով՝ «Дневник Писателя»։ Այդ տարբերակն օգտագործում է Վլադիմիր Զախարովը[4]։ Իգոր Վոլգինը Դոտստոևսկու լրագրողական ռազմավարությունը դիտարկում է որպես քաղաքացիական հասարակություն ստեղծելու փորձ, երբ «Գրողի օրագրի» գլխավոր խնդիրը հայտարարվել է աշխարհաստեղծման նախագիծը[5]։ Ներկայում «Գրողի օրագրի» ուսումնասիրությունն առանձնացվել է որպես դոստոևսկագիտության առանձին ճյուղ[4]։

Հրատարակման պատմություն խմբագրել

Սկզբում հրատարակվել է որպես «Գրողի օրագիր» առանձին բաժին իշխան Վլադիմիր Մեշչերսկու «Гражданин» ամսագրի 1873 թվականի հունվարյան առաջին համարի հետ, որի խմբագիրն էր Դոստոևսկին[6]։ 1873 թվականի օգոստոսի վերջից Դոստոևսկին դադարեցրել է «Գրողի օրագիր» բաժնի հրատարակությունը և սկսել է վարել «Гражданин» պարբերականի՝ արտաքին քաղաքականությանը վերաբերող բաժինը՝ «Արտասահմանյան իրադարձություններ» (ռուս.՝ «Иностранные события»)[7]։ 1874 թվականի գարնանը գրողը դուրս է եկել «Гражданин» ամսագրի խմբագրությունից՝ սկսելով աշխատել «Դեռահասը» վեպի վրա, որն ավարտելուց հետո վերադարձել է հրապարակախոսությանն ու վերսկսել աշխատանքը մեկ հեղինակի սեփական ամսագրի (մոնոամսագիր) վրա, որը լույս է տեսել որպես առանձին հրատարակություն։ Ընդ որում՝ «Գրողի օրագրի» վրա աշխատանքը Դոստոևսկու կողմից դիտարկվել է նաև որպես ստեղծագործական լաբորատորիա «Կարամազով եղբայրներ» մեծ վեպի համար նյութ նախապատրաստելու համար[8]։ 1876 և 1877 թվականներին «Օրագիրը» լույս է տեսել ամենամսյա ինքնուրույն թողարկումներով, որ տպագրվել են իշխան Վլադիմիր Օբոլենսկու տպագրատանը։ Դրանից հետո, երբ գրողն զբաղված է եղել «Կարամազով եղբայրներ» վեպի վրա աշխատելով, հրատարակվել են միայն երկու համարներ՝ 1880 թվականի օգոստոյան և 1881 թվականի հունվարյան (լույս է տեսել հետմահու) համարները։

«Գրողի օրագիրը» մեծ հաջողություն է վայելել ամբողջ Ռուսաստանում, հատկապես երիտասարդության շրջանում։ Գրողի կենդանության օրոք ամսագրի՝ 1876 թվականի ամենամսյա հրատարակությունները երկու անգամ լույս են տեսել առանձին հրատարակությամբ 1877 և 1879 թվականներին[9][10]։ 1877 թվականի «Գրողի օրագիրն» առանձին հրատարակությամբ լույս է տեսել 1878 թվականին[11]։

Աշխատակիցներ խմբագրել

«Գրողի օրագրի» միակ հեղինակը եղել է Ֆեոդոր Դոստոևսկին, որը հանդես է եկել որպես խմբագիր, լրագրող և վիպագիր[12]։ Ըստ որում՝ իր մոնոամսագրի «աշխատակիցներ» Դոստոևսկին համարել է իր ընթերցող-թղթակիցներին[13], որովհետև որոշ հոդվածներ ստեղծվել են բաժանորդների նամակների հիման վրա[14]։ Գրողի կինը՝ Աննա Դոստոևսկայան, վարել է պատասխանատու աշխատանք «Գրողի օրագրի» բաժանորդագրման և գրախանութների սեփականատերերի միջոցով նրա վաճառքը կազմակերպելու ուղղությամբ։ Կնոջից բացի ամսագրի հրատարակության և տարածման գործում Դոստոևսկուն օգնել է էջ կապող բանվոր Մ. Ալեքսանդրովը[15][16], որն այդ մասին գրել է հուշեր, որոնցում օգտագործել է Դոստոևսկու ուղղագրությունը՝ «Дневник Писателя»[17]։

Ժանրեր խմբագրել

Վլադիմիր Զախարովը գրել է, թե Դոստոևսկին լրագրության մեջ օգտագործել է գրեթե բոլոր ժանրերը՝ հոդված, ակնարկ, բանավեճ, նոթագրություն, ներքին ու արտաքին քաղաքականության տեսություն, գրական քննադատություն, գրախոսություն, նախաբան, հաշվետվություն, մահախոսական և այլն։ Ընդ որում՝ դրանցից ամենագլխավորը եղել է ֆելիետոնը։ «Գրողի օրագրի» անկրկնելի ժանրն ստեղծվել է ֆելիետոնային հիմքի վրա գրականության ու լրագրության սինթեզով[12]։

Գեղարվեստական առանձնահատկություններ խմբագրել

«Գրողի օրագրում» Դոստոևսկին գլխավորապես հրապարակախոսական ձևով արձագանքնել է ժամանակի՝ իրեն անհանգստացնող դեպքերին։ Դրա հետ միաժամանակ «Օրագիրը» պարունակում է մի շարք գեղարվեստական ստեղծագործություններ՝ պատմվածքներ, ակնարկներ, հուշեր։

1870-ական թվականների քննադատությունը նշել է «Գրողի օրագրի» այդ գեղարվեստական էջերի կարևորությունը։ Իր ստեղծագործության վերջին շրջանում Դոստոևսկին իսկապես հասնում է արտասովոր հզորության պատմողական փոքր ժանրերում, որոնք էլ մշակել է այդ հրատարակությունում։ Նա ստեղծել է փիլիսոփայական և հոգեբանական վիպակի («Кроткая» և «Ծիծաղելու մարդու երազը», ռուս.՝ «Сон смешного человека»), ֆանտաստիկական պատմվածքի («Бобок»), ժամանակակից Սանկտ Պետերբուրգի գեղարվեստական ակնարկների («Հարյուրամյան» (ռուս.՝ «Столетняя»), «Мальчик у Христа на ёлке»), մեծ ընդհանրացումներով ու խորը եզրակացություններով գեղարվեստական հուշագրությունների («Мужик Марей») նոր ձևեր։

Գեղարվեստական ստեղծագործություններ «Գրողի օրագրից» խմբագրել

  • Бобок. Записки одного лица (1873, 5 փետրվարի)
  • Мальчик у Христа на ёлке (1876, հունվար)
  • Мужик Марей (1876, փետրվար)
  • Հարյուրամյա (ռուս.՝ Столетняя, 1876, մարտ)
  • Մեղմաբարո։ Ֆանտաստիկ պատմվածք (ռուս.՝ Кроткая. Фантастический рассказ, 1876, նոյեմբեր)
  • Ծիծաղելի մարդու երազը։ Ֆանտաստիկ պատմվածք (ռուս.՝ Сон смешного человека. Фантастический рассказ (1877, ապրիլ)
  • Պուշկին (Ակնարկ)։ Ներկայացվել է հունիսի 8-ին՝ Ռուս գրականության սիրողների միության նիստում (ռուս.՝ Пушкин (Очерк), 1880, օգոստոս)

Ուսումնասիրություն խմբագրել

«Գրողի օրագրին» նվիրված առաջին մենագրությունը լույս է տեսել 1966 թվականին Ավստրալիայում և պատկանել է ռուս էլիգրանտ, դոստոևսկիագետ Դմիտրի Գրիշինի (1908-1975) գրչին[18][19]։ 1971 թվականին լույս է տեսել նոր, ուղղված հրատարակությունը[20]։ Գրողի հայրենիքում խորհրդային դարաշրջանում «Գրողի օրագրին» նվիրված գրականագիտական ուսումնասիրությունները չեն խրախուսվել գաղափարախոսական պատկերացումներից ելնելով։ Առաջին դոստոևսկիագետներից մեկը, որ համալիր կերպով զբաղվել է այդ հարցի ուսումնասիրությամբ, եղել է Իգոր Վոլգինը 1970-ական թվականների։ Դրանից առաջ հրատարակվել են նեղ ուղղվածության աշխատանքներ, օրինակ՝ իրավունքի խնդիրներին վերաբերղ հոդվածների կամ ամսագրում հրատարակված գեղարվեստական ստեղծագործությունների ուսումնասիրություն։

Մատենագիտություն խմբագրել

Հրատարակություններ կյանքի օրոք խմբագրել

  • 1873 — Достоевский Ф. М. Дневник писателя за 1873 год // Гражданин. Газета-журнал политический и литературный. — СПб.: Тип. А. Траншеля, 1873.[21]
  • 1877 — Достоевский Ф. М. Дневник писателя за 1876 г. Ф. М. Достоевского. — 1-е. — СПб.: Тип. В. В. Оболенского, 1877. — 336 с.[9]
  • 1879 — Достоевский Ф. М. Дневник писателя за 1876 г. Ф. М. Достоевского. — 2-е. — СПб.: Тип. Ю. Штауфа (И. Фишона), 1879. — 336 с.[10]
  • 1881 — Достоевский Ф. М. Дневник писателя. Ежемесячное издание. Год III-й. Единственный выпуск на 1880. Август. — СПб.: Тип. бр. Пантелеевых, 1880. — 44 с.[22]

Հետմահու հրատարակություն 1881 թվականին խմբագրել

  • 1881 — Достоевский Ф. М. Дневник Писателя. Ежемесячное издание [Ф. М. Достоевского]. 1881. Январь. — 2-е. — СПб.: Тип. А. С. Суворина, 1881. — 32 с.[23]

Ժամանակակից հրատարակություններ խմբագրել

  • Достоевский Ф. М. Дневник писателя / Вступ. ст. И. Волгина, коммент. В. Рака, А. Архиповой, Г. Галаган. — М. : Книжный Клуб 36.6, 2011. — Т. 1. — 800 с. — ISBN 978-5-98697-176-6.
  • Достоевский Ф. М. Дневник писателя / Коммент. А. Батюто, А. Березкина, В. Ветловской и др.. — М. : Книжный Клуб 36.6, 2011. — Т. 2. — 752 с. — ISBN 978-5-98697-220-6.

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Волгин, 2011, Поверх барьеров. Загадка «Дневника писателя», էջ 5
  2. ↑ Волгин, 2011, Поверх барьеров. Загадка «Дневника писателя», էջ 9
  3. ↑ Волгин, 2013, էջ 28
  4. ↑ 4,0 4,1 Захаров, 2013, Предисловие, էջ 11
  5. ↑ Волгин, 2013, էջ 27, 38
  6. ↑ Дневник писателя
  7. ↑ Дневник писателя, Дневник писателя за 1873 г.
  8. ↑ Фридлендер, 1994, Примечания, էջ 413
  9. ↑ 9,0 9,1 «1876». Федор Михайлович Достоевский. Антология жизни и творчества. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 29-ին.
  10. ↑ 10,0 10,1 «Второе издание (1879)». Федор Михайлович Достоевский. Антология жизни и творчества. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 29-ին.
  11. ↑ Туниманов, 1995, Комментарии, էջ 517
  12. ↑ 12,0 12,1 Захаров, 2013, էջ 18
  13. ↑ Туниманов, 1995, Комментарии, էջ 540
  14. ↑ Туниманов, 1995, Комментарии, էջ 546
  15. ↑ Туниманов, 1995, Комментарии, էջ 518
  16. ↑ «Александров Михаил Александрович». Федор Михайлович Достоевский. Антология жизни и творчества. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 27-ին.
  17. ↑ Александров М. А. Федор Михайлович Достоевский в воспоминаниях типографского наборщика. — В: Федор Михайлович Достоевский в 1872—1881 гг. // Русская старина. — 1892. — Т. 74. — С. 177—207; 293—336.
  18. ↑ Christesen, Nina. «Grishin, Dmitry Vladimirovich (1908—1975)» (անգլերեն). Australian Dictionary of Biography. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 6-ին.
  19. ↑ Гришин, 1966
  20. ↑ Гришин, 1971
  21. ↑ «1873 (Гражданин)». Федор Михайлович Достоевский. Антология жизни и творчества. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 29-ին.
  22. ↑ «1880». Федор Михайлович Достоевский. Антология жизни и творчества. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 29-ին.
  23. ↑ «1881 (посмертное)». Федор Михайлович Достоевский. Антология жизни и творчества. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 29-ին.

Գրականություն խմբագրել

Մենագրություններ
  • Гришин Д. В. «Дневник писателя». — Melbourne: Русское отделение Мельбурнского университета. University of Melbourne, 1966. — 270 с.
  • Гришин Д. В. Достоевский — человек, писатель и мифы. Достоевский и его «Дневник писателя». — Melbourne: Русское отделение Мельбурнского университета. University of Melbourne, 1971. — 369 с.
Հոդվածներ
  • Волгин И. Л. Поверх барьеров. Загадка «Дневника писателя» // Дневник писателя / Достоевский Ф. М. ; Вступ. ст. И. Волгина, коммент. В. Рака, А. Архиповой, Г. Галаган. — М. : Книжный Клуб 36.6, 2011. — Т. 1. — С. 5—40. — 800 с. — ISBN 978-5-98697-176-6.
  • Волгин И. Л. «Дневник писателя» как миросозидающий проект // Достоевский и журнализм / под ред. В. Н. Захарова, К. А. Степаняна, Б. Н. Тихомирова. — СПб. : Дмитрий Буланин, 2013. — Вып. 4. — С. 27—38. — 379 с. — (Dostoevsky Monographs). — ISBN 978-5-86007-755-3.
  • «Дневник писателя». Федор Михайлович Достоевский. Антология жизни и творчества. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 1-ին.
  • Захаров В. Н. Кодекс Достоевского // Достоевский и журнализм / под ред. В. Н. Захарова, К. А. Степаняна, Б. Н. Тихомирова. — СПб. : Дмитрий Буланин, 2013. — Вып. 4. — С. 17—26. — 379 с. — (Dostoevsky Monographs). — ISBN 978-5-86007-755-3.
  • Туниманов В. А. Комментарии // Собрание сочинений / Достоевский Ф. М. ; Ред. Н. Ф. Буданова, В. А. Туниманов. — Спб. : Наука, 1995. — Т. 14. — С. 517—549.
  • Фридлендер Г. М. Примечания // Собрание сочинений / Достоевский Ф. М.. — Л. : Наука, 1994. — Т. 13. — С. 411—435.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Գրողի_օրագիրը&oldid=9234473» էջից