Գուրիայի մարզ

Գուրիայի մարզ; վրացերեն՝ გურიის მხარე
	Զինանշան
	;
Երկիր	Վրաստան
Կարգավիճակ	Մխարե
Մտնում է	Վրաստան
Ներառում է	3 շրջան
Վարչկենտրոն	Օզուրգեթ
Բնակչություն (2015)	113 100
Խտություն	55,5
Ազգային կազմ	վրացիներ, ռուսներ, հայեր
Տարածք	2 033
Սահմանակցում է	Սամեգրելո-Զեմո Սվանեթ, Իմերեթի մարզ, Սամցխե-Ջավախեթի մարզ և Աջարիա
Ժամային գոտի	UTC+4
ISO 3166-2 կոդ	GE-GU
	Կոորդինատներ: 41°58′ հս․ լ. 42°12′ ավ. ե. / 41.967° հս․. լ. 42.200° ավ. ե.
	guria.gov.ge

Գուրիայի մարզ (վրացերեն՝ გურიის მხარე՝ Գուրիիս մխարե), վարչական միավոր Վրաստանի արևմտյան մասում։ Կենտրոնը Օզուրգեթ քաղաքն է։

Գուրիայի մարզի տարածքը 2 033 կմ² է, ըստ մեծության այն Վրաստանի ամենափոքր մարզերից է։ Ներառում է 3 շրջան։ Բնակչությունը 2015 թվականի դրությամբ կազմել է 113 100 մարդ, միջին խտությունը՝ 55,5 մարդ/կմ²:

ԱնվանումԽմբագրել

«Գուրիա» անվանումն անգամ հանդիպվում է վրացական ժամանակագրությունում՝ Ջուանշեր անունով պատմիչի մոտ, 800 թվականին^[1]: Վրացագետները առանձնացնում են վրացերենի գուրիական բարբառը։

ՊատմությունԽմբագրել

Ժամանակակից Գուրիայի մարզը ներառում է Պատմական Վրաստանի գավառներից երկուսի՝ Իմերեթի և Լազիկեի տարածքներ։ Հունական բանահյուսության համաձայն, այստեղ է գտնվել Կոլխիդայի թագավորությունը, և Յասոնն իր արգոնավորդների հետ այստեղ է եկել՝ Ոսկե գեղմին տիրանալու նպատակով։

Նաթանեբ գետի հովիտ

Վաղ շրջանում Գուրիան չի եղել Վիրքի մաս. այն հռոմեահպատակ Լազիկեի թագավորության տարածքն է եղել։ Վաղ միջնադարում՝ բյուզանդա-սասանյան հերթական պատերազմի (572-591) արդյունքում Հայաստանի երկրորդ անգամ բաժանվել է երկու մասի։ Ժամանակակից Վրաստանի կենտրոնական ու արևելյան հատվածները, որոնք կազմում էին Վրաց մարզպանությունը, որոշ ժամանակ անց նույնպես անցնում են Բյուզանդական կայսրությանը: Գուրիան վարչականորեն մտնում էր Վրաց իշխանության մեջ, իսկ արաբական արշավանքներից հետո որոշ շրջաններ անցան Տփղիսի ամիրայության մեջ։

Զարգացած միջնադարում եղել է Աբխազիայի թագավորության, ապա՝ Վրացական թագավորության կազմում։ 1352 թվականից Վարդանիսձե-Դադիանի տոհմը Գուրիայում հասնում է ինքնուրույնության և հիմնում Գուրիայի իշխանությունը՝ ներառելով հարավում գտնվող Աջարիան:

Վրաց թագավորության անկումից հետո ուշ միջնադարում Գուրիան մտնում է Իմերեթի թագավորության մեջ, ապա գրավվում է օսմանյան զորքերի կողմից։ 1828-1829 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմի արդյունքում Գուրիան մտել է Ռուսական կայսրության կազմի մեջ։

Վարչականորեն Գուրիան սկզբում մտել է Վրացա-Իմերեթական նահանգի, ապա՝ Քութայիսի նահանգի մեջ։ 1905-1906 թվականներին այստեղ գոյություն է ունեցել Գուրիայի Հանրապետությունը: Գուրիան եղել է Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետության (1918-1921) մասը։

Վրացական ԽՍՀ (1921-1990) կառավարման տարիներին տարածքը բաժանված է եղել շրջանների։ Մարզկենտրոն Օզուրգեթը 1929-1991 թվականներին կոչվել է «Մախարաձե»:

ԱշխարհագրությունԽմբագրել

Թեյի պլանտացիա Գուրիայում

Գուրիայի մարզը Վրաստանի հարևան երկրների հետ ընդհանուր սահմաններ չունի։ Հյուսիսում սահմանակցում է Ռաճա-Լեչխում և Քվեմո Սվանեթ, արևելքում՝ Իմերեթ, հարավ-արևելքում՝ Սամցխե-Ջավախք մարզերին։ Հարավում գտնվում է Աջարիայի Ինքնավար Հանրապետությունը: Մարզի արևմուտքում Սև ծովն է։

Գուրիան գրեթե ամբողջությամբ ընկած է Ռիոնի դաշտավայրում: Մարզի տարածքով հոսում են Սուփսա և Նաթանեբ գետերը։ Մարզի հարավ-արևելքում անտառապատ Մեսխեթի լեռնաշղթան է, իսկ Սև ծովի ափին՝ Կոլխեթի ազգային պարկը: Ծովափնյա միակ բնակավայրը Ուռեկի նավահանգիստն է։

Մերձարևադարձային ծովափնյա կլիման նպաստում է գյուղատնտեսության զարգացմանը։ Դարեր ի վեր այստեղ զբաղվել են անասնապահությամբ ու երկրագործությամբ, զարգացած է եղել խաղողագործությունը և թեյի մշակումը։

Վարչականորեն մարզը բաժանված է 3 շրջանի:

ԲնակչությունԽմբագրել

2015 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ մարզի բնակչությունը 113 100 մարդ էր^[2], իսկ դրանից մեկ տարի առաջ՝ 2014 թվականի հունվարի 1-ին 138 800 մարդ^[3]:

Մարզի բնակչությունը 2014 թվականի մարդահամարի տվյալներով 113 221 մարդ էր^[4], իսկ 2002 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ 143 357 մարդ (կազմում էր երկրի բնակչության 3,3 %-ը)։

Գուրիայի մարզի բնակչության բացարձակ մեծամասնությունը վրացիներ են, հիմնականում՝ գուրիացիներ (գուրուլեբի).

Գուրիայի մարզի շրջանների ազգային կազմ (2002)^[5]

Շրջան	ընդամենը	վրացիներ	%	հայեր	%	ռուսներ	%	ուկր.	%	օսեր	%	ադրբ.	%	աբխազներ	%	հույներ	%	այլ ազգեր	%
Լանչխութ	40507	39868	98,42%	160	0,39%	345	0,85%	28	0,07%	33	0,08%	33	0,08%	7	0,02%	18	0,04%	15	0,04%
Օզուրգեթ	78760	75142	95,41%	1944	2,47%	1133	1,44%	159	0,20%	103	0,13%	55	0,07%	59	0,07%	29	0,04%	126	0,16%
Չոխատաուր	24090	23932	99,34%	30	0,12%	80	0,33%	7	0,03%	16	0,07%	3	0,01%	12	0,05%	2	0,01%	8	0,03%
Գուրիա, ընդամենը	143357	138942	96,92%	2134	1,49%	1558	1,09%	194	0,14%	152	0,11%	91	0,06%	78	0,05%	49	0,03%	159	0,11%