Գուրիայի մարզ
Գուրիայի մարզ (վրացերեն՝ გურიის მხარე՝ Գուրիիս մխարե), վարչական միավոր Վրաստանի արևմտյան մասում։ Կենտրոնը Օզուրգեթ քաղաքն է։
Գուրիայի մարզ վրացերեն՝ გურიის მხარე | |||
---|---|---|---|
| |||
![]() | |||
Երկիր | ![]() | ||
Կարգավիճակ | Մխարե | ||
Մտնում է | Վրաստան | ||
Ներառում է | 3 շրջան | ||
Վարչկենտրոն | Օզուրգեթ | ||
Բնակչություն (2015) | 113 100 | ||
Խտություն | 55,5 | ||
Ազգային կազմ | վրացիներ, ռուսներ, հայեր | ||
Տարածք | 2 033 | ||
![]() | |||
![]() | |||
Սահմանակցում է | Սամեգրելո-Զեմո Սվանեթ, Իմերեթի մարզ, Սամցխե-Ջավախեթի մարզ և Աջարիա | ||
Ժամային գոտի | UTC+4 | ||
ISO 3166-2 կոդ | GE-GU | ||
guria.gov.ge |
Գուրիայի մարզի տարածքը 2 033 կմ² է, ըստ մեծության այն Վրաստանի ամենափոքր մարզերից է։ Ներառում է 3 շրջան։ Բնակչությունը 2015 թվականի դրությամբ կազմել է 113 100 մարդ, միջին խտությունը՝ 55,5 մարդ/կմ²:
ԱնվանումԽմբագրել
«Գուրիա» անվանումն անգամ հանդիպվում է վրացական ժամանակագրությունում՝ Ջուանշեր անունով պատմիչի մոտ, 800 թվականին[1]: Վրացագետները առանձնացնում են վրացերենի գուրիական բարբառը։
ՊատմությունԽմբագրել
Ժամանակակից Գուրիայի մարզը ներառում է Պատմական Վրաստանի գավառներից երկուսի՝ Իմերեթի և Լազիկեի տարածքներ։ Հունական բանահյուսության համաձայն, այստեղ է գտնվել Կոլխիդայի թագավորությունը, և Յասոնն իր արգոնավորդների հետ այստեղ է եկել՝ Ոսկե գեղմին տիրանալու նպատակով։
Վաղ շրջանում Գուրիան չի եղել Վիրքի մաս. այն հռոմեահպատակ Լազիկեի թագավորության տարածքն է եղել։ Վաղ միջնադարում՝ բյուզանդա-սասանյան հերթական պատերազմի (572-591) արդյունքում Հայաստանի երկրորդ անգամ բաժանվել է երկու մասի։ Ժամանակակից Վրաստանի կենտրոնական ու արևելյան հատվածները, որոնք կազմում էին Վրաց մարզպանությունը, որոշ ժամանակ անց նույնպես անցնում են Բյուզանդական կայսրությանը: Գուրիան վարչականորեն մտնում էր Վրաց իշխանության մեջ, իսկ արաբական արշավանքներից հետո որոշ շրջաններ անցան Տփղիսի ամիրայության մեջ։
Զարգացած միջնադարում եղել է Աբխազիայի թագավորության, ապա՝ Վրացական թագավորության կազմում։ 1352 թվականից Վարդանիսձե-Դադիանի տոհմը Գուրիայում հասնում է ինքնուրույնության և հիմնում Գուրիայի իշխանությունը՝ ներառելով հարավում գտնվող Աջարիան:
Վրաց թագավորության անկումից հետո ուշ միջնադարում Գուրիան մտնում է Իմերեթի թագավորության մեջ, ապա գրավվում է օսմանյան զորքերի կողմից։ 1828-1829 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմի արդյունքում Գուրիան մտել է Ռուսական կայսրության կազմի մեջ։
Վարչականորեն Գուրիան սկզբում մտել է Վրացա-Իմերեթական նահանգի, ապա՝ Քութայիսի նահանգի մեջ։ 1905-1906 թվականներին այստեղ գոյություն է ունեցել Գուրիայի Հանրապետությունը: Գուրիան եղել է Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետության (1918-1921) մասը։
Վրացական ԽՍՀ (1921-1990) կառավարման տարիներին տարածքը բաժանված է եղել շրջանների։ Մարզկենտրոն Օզուրգեթը 1929-1991 թվականներին կոչվել է «Մախարաձե»:
ԱշխարհագրությունԽմբագրել
Գուրիայի մարզը Վրաստանի հարևան երկրների հետ ընդհանուր սահմաններ չունի։ Հյուսիսում սահմանակցում է Ռաճա-Լեչխում և Քվեմո Սվանեթ, արևելքում՝ Իմերեթ, հարավ-արևելքում՝ Սամցխե-Ջավախք մարզերին։ Հարավում գտնվում է Աջարիայի Ինքնավար Հանրապետությունը: Մարզի արևմուտքում Սև ծովն է։
Գուրիան գրեթե ամբողջությամբ ընկած է Ռիոնի դաշտավայրում: Մարզի տարածքով հոսում են Սուփսա և Նաթանեբ գետերը։ Մարզի հարավ-արևելքում անտառապատ Մեսխեթի լեռնաշղթան է, իսկ Սև ծովի ափին՝ Կոլխեթի ազգային պարկը: Ծովափնյա միակ բնակավայրը Ուռեկի նավահանգիստն է։
Մերձարևադարձային ծովափնյա կլիման նպաստում է գյուղատնտեսության զարգացմանը։ Դարեր ի վեր այստեղ զբաղվել են անասնապահությամբ ու երկրագործությամբ, զարգացած է եղել խաղողագործությունը և թեյի մշակումը։
Վարչականորեն մարզը բաժանված է 3 շրջանի:
ԲնակչությունԽմբագրել
2015 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ մարզի բնակչությունը 113 100 մարդ էր[2], իսկ դրանից մեկ տարի առաջ՝ 2014 թվականի հունվարի 1-ին 138 800 մարդ[3]:
Մարզի բնակչությունը 2014 թվականի մարդահամարի տվյալներով 113 221 մարդ էր[4], իսկ 2002 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ 143 357 մարդ (կազմում էր երկրի բնակչության 3,3 %-ը)։
Գուրիայի մարզի բնակչության բացարձակ մեծամասնությունը վրացիներ են, հիմնականում՝ գուրիացիներ (գուրուլեբի).
Գուրիայի մարզի շրջանների ազգային կազմ (2002)[5]
Շրջան | ընդամենը | վրացիներ | % | հայեր | % | ռուսներ | % | ուկր. | % | օսեր | % | ադրբ. | % | աբխազներ | % | հույներ | % | այլ ազգեր | % |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Լանչխութ | 40507 | 39868 | 98,42% | 160 | 0,39% | 345 | 0,85% | 28 | 0,07% | 33 | 0,08% | 33 | 0,08% | 7 | 0,02% | 18 | 0,04% | 15 | 0,04% |
Օզուրգեթ | 78760 | 75142 | 95,41% | 1944 | 2,47% | 1133 | 1,44% | 159 | 0,20% | 103 | 0,13% | 55 | 0,07% | 59 | 0,07% | 29 | 0,04% | 126 | 0,16% |
Չոխատաուր | 24090 | 23932 | 99,34% | 30 | 0,12% | 80 | 0,33% | 7 | 0,03% | 16 | 0,07% | 3 | 0,01% | 12 | 0,05% | 2 | 0,01% | 8 | 0,03% |
Գուրիա, ընդամենը | 143357 | 138942 | 96,92% | 2134 | 1,49% | 1558 | 1,09% | 194 | 0,14% | 152 | 0,11% | 91 | 0,06% | 78 | 0,05% | 49 | 0,03% | 159 | 0,11% |
ՊատկերասրահԽմբագրել
Օզուրգեթ քաղաք
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ Rapp Stephen H. Studies In Medieval Georgian Historiography: Early Texts And Eurasian Contexts. Peeters Bvba, 2003. p. 427. ISBN 90-429-1318-5.
- ↑ «Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 2005—2015 гг.»։ Национальная статистическая служба Грузии։ Վերցված է 1 мая 2015(անգլ.)
- ↑ Վրաստանի բնակչությունն ըստ շրջանների՝ 2004-2014 թվականների դրությամբ: Վերցված է Վրաստանի վիճակագրության դեպարտամենտի տվյալներից (անգլ.)
- ↑ «Предварительные итоги переписи населения Грузии 2014»։ Национальная статистическая служба Грузии։ Վերցված է 1 мая 2015(անգլ.)
- ↑ Этнический состав Грузии по переписи 2002 года (անգլ.)