Գնարբուկ գարնանային
| Գնարբուկ գարնանային | |
 Գնարբուկ գարնանային | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
| Վերնաբաժին | Բարձրակարգ բույսեր (Embryophyta) |
| Տիպ/Բաժին | Անոթավոր բույսեր (Tracheophyta) |
| Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
| Կարգ | Հավամրգածաղկավորներ (Ericales) |
| Ընտանիք | Գնարբուկազգիներ (Primulaceae) |
| Ցեղ | Գնարբուկ (Primula) |
| Տեսակ | Գնարբուկ գարնանային (P. veris) |
| Միջազգային անվանում | |
| Primula veris | |
Գնարբուկ գարնանային (լատ.՝ Prímula véris), գնարբուկազգիների ընտանիքին պատկանող դեղաբույս, որն աչքի է ընկնում ծաղիկների ամենաբազմազան գունավորմամբ՝ սպիտակ, կրեմագույն, վարդագույն, բաց մանուշակագույն, կարմրավուն և այլն։
Նկարագրություն Խմբագրել
Ծաղիկները հավաքված են հովանոցանման ծաղկաբույլերում։ Ունի բազմաթիվ պարտիզային սորտեր և լիաթերթիկ ձևեր։ Պարտիզային սորտերը բազմացնում են ցանքի միջոցով, իսկ լիաթերթիկ ձևերը՝ կտրոնավորմամբ կամ երկամյա բույսերի թփի բաժանմամբ։ Բույսը գրունտային պայմաներում լավ է աճում և վաղ գարնանը առատորեն ծաղկում է։ Գերադասում է բավարար խոնավ, սննդանյութերով հարուստ, ստրուկտուրային սևահողերը։ Լուսասեր է, սակայն լավ է աճում նաև ստվերում հատկապես գարնան վերջում և ամռան ընթացքում։ Սերմերը ցանում են աշնանը ջերմատանը, երկու անգամ վերատնկում կատարելուց հետո տեղափոխում են սառը ջերմատներ։ Մշտական տեղում տնկում են աշնանը կամ վաղ գարնանը։ Եթե թուփը փարթամ է աճել, 3-4 տարի հետո կարելի է նրանից կտրոններ վերցնել։ Արդեն խոշորացած բույսերը կոճղարմատների կիսման միջոցով բազմացնում են գարնանը կամ ամռան վերջում[1]։
Տարածվածություն Խմբագրել
Աճում է ստորին և միջին լեռնային գոտիների անտառներում, թփուտներում, մարգագետիններում և այգիներում։ Տարածված է Հայաստանի բոլոր մարզերում և Արցախում։ Գեղազարդային և մեղրատու բույս է[2]։
Նշանակություն Խմբագրել
Օգտագործվում է եզրաշերտերում, ծաղկաթմբերում կամ միքսբորդներում, քարապարտեզներում և ալպինարիաներում։ Ջերմատնային պայմաներում մշակվում է որպես թաղարային կուլտուրա[1]։
Բուժական նպատակներով օգտագործում են կոճղարմատները արմատներով, տերևներն ու ծաղիկները։ Արտաքին կիրառման եղանակով արմատների և կոճղարմատի եփուկն ու ոգեթուրմը գործածում են կոկորդի բորբոքումների, հազի, ցնցուղատապի բուժման համար (ողողումների միջոցով)[2]։
.jpg)
.jpg)