Գիշերահավասար

Գիշերահավասարի և արևադարձի օրերը և պահերը ըստ UTC-ի
տարի	Գիշերահավասար Մարտ		Արևադարձ Հունիս		Գիշերահավասար Սեպտեմբեր		Արևադարձ Դեկտեմբեր
տարի	օր	ժամ	օր	ժամ	օր	ժամ	օր	ժամ
2010	20	17:32:13	21	11:28:25	23	03:09:02	21	23:38:28
2011	20	23:21:44	21	17:16:30	23	09:04:38	22	05:30:03
2012	20	05:14:25	20	23:09:49	22	14:49:59	21	11:12:37
2013	20	11:02:55	21	05:04:57	22	20:44:08	21	17:11:00
2014	20	16:57:05	21	10:51:14	23	02:29:05	21	23:03:01
2015	20	22:45:09	21	16:38:55	23	08:20:33	22	04:48:57
2016	20	04:30:11	20	22:34:11	22	14:21:07	21	10:44:10
2017	20	10:28:38	21	04:24:09	22	20:02:48	21	16:28:57
2018	20	16:15:27	21	10:07:18	23	01:54:05	21	22:23:44
2019	20	21:58:25	21	15:54:14	23	07:50:10	22	04:19:25
2020	20	03:50:36	20	21:44:40	22	13:31:38	21	10:02:19
2021	20	09:37:27	21	03:32:08	22	19:21:03	21	15:59:16
2022	20	15:33:23	21	09:13:49	23	01:03:40	21	21:48:10
2023	20	21:24:24	21	14:57:47	23	06:49:56	22	03:27:19
2024	20	03:06:21	20	20:50:56	22	12:43:36	21	09:20:30
2025	20	09:01:25	21	02:42:11	22	18:19:16	21	15:03:01

Գիշերահավասար, աստղագիտական երևույթ, որը տեղի է ունենում, երբ արեգակի կենտրոնը հայտնվում է երկրագնդի հասարակածը պարունակող հարթության վրա^[1]^[2]։ Այդ պահին հարավային և հյուսիսային բևեռները հավասարահեռ են արևի կենտրոնին, ինչի շնորհիվ գիշերվա և ցերեկվա տևողությունները հավասարվում են։

Գիշերահավասարը լինում է տարին երկու անգամ՝ գարնանը և աշնանը։

Գարնանային գիշերահավասարի պահին Արեգակը երկնքի հարավային կիսագնդից կանցնի հյուսիսային կիսագունդ, ինչն էլ աստղագիտական գարնան սկիզբն է։ Այդ պահին Արեգակը կգտնվի Երկրի հասարակածի հարթության մեջ, և քանի որ Արեգակը կետ չէ, և նրա սկավառակը չափսեր ունի, ապա հասարակածով նրա անցումը կտևի մոտ 33 ժամ։ Այդ օրը կոչվում է գարնանային գիշերահավասարի օր, այսինքն գիշերվա և ցերեկվա տևողությունները հավասարվում են։ Նշենք, որ խոսքն Արեգակի՝ հորիզոնից բարձր և ցածր գտնվելու տևողության մասին է, իսկ իրականում օրվա լուսավոր մասն ավելի երկար կլինի, քանի որ գումարվում են նաև առավոտյան և երեկոյան մթնշաղի ժամերը։ Ընդհանրապես տարվա եղանակների պատճառը Երկրի հասարակածի հարթության թեքվածությունն է Երկրի՝ Արեգակի շուրջ պտտման ուղեծրի հարթության նկատմամբ (23.4 աստիճան)։

Նախկինում գարնանային գիշերահավասարը մարտի 22-ին էր, այնուհետև՝ 21-ին և այժմ՝ 20-ին։ Այդ փոփոխության պատճառը Երկրի պրեցեսիան է. նրա պտտման առանցքը ժամանակի ընթացքում տեղաշարժվում է և 26 000 տարում կատարում 1 մեկ լրիվ պտույտ։ Այստեղից, մոտ 70 տարին մեկ այդ կետը տեղաշարժվում է մեկ օրով դեպի առաջ։

Աստղագետները գարնանային գիշերահավասարի կետի հետ են կապում երկնային հասարակածային կոորդինատների հաշվարկման համակարգը. այդ կետից է սկսվում կոորդինատներից մեկի՝ ուղղակի ծագման հաշվարկը։ Գարնանային գիշերահավասարի օրը որոշ իսլամական երկրներում (մասնավորապես Իրանում) համարվում է նոր տարվա սկիզբը (Նովրուզ), որն ի դեպ ծագում է դեռևս զրադաշտական կրոնի ժամանակներից և ունի շուրջ 3000 տարվա պատմություն։

Հիշեցնենք, որ մեզանում ամենասիրված եկեղեցական շարժական տոներից մեկի՝ Զատկի օրվա հաշվարկը նույնպես կապված է գարնանային գիշերահավասարի օրվա հետ։ Այսպես, ամեն տարի Զատկի օրը գարնանային գիշերահավասարից հետո առաջին լիալուսնից հետո եկող առաջին կիրակին է։ Ի դեպ, 2011 թվականին Զատկի օրը համընկել է թե' արևմտյան և թե' հայ առաքելական եկեղեցիներով։

Գարնանային գիշերահավասարը տեղի է ունենում մարտի 20-ին կամ մարտի 21-ին, երբ Արեգակը հարավային կիսագնդից անցնում է հյուսիսային կիսագունդ, իսկ աշնանային գիշերահավասարը տեղի է ունենում սեպտեմբերի 22-ին կամ սեպտեմբերի 23-ին, երբ այն հյուսիսայինից անցնում է հարավայինին։ Այդ օրերին Արեգակը ծագում է գրեթե ճշգրիտ արևելքում և մայր է մտնում գրեթե ճշգրիտ արևմուտքում, օրվա տևողությունը ամբողջ երկրագնդի վրա գրեթե ճշգրիտ հավասարվում է գիշերվա տևողությանը (գիշերահավասարի պահի անցման, արեգակի չափսերի և ռեֆրակցիայի պատճառով ցերեկը տևում է ավելի երկար)։ Բացառություն են կազմում միայն բևեռները. Արեգակի չափսերի պատճառով այնտեղ ամբողջ ցերեկը և գիշերը կիսով չափ երևացող Արեգակը պտտվում է հորիզոնով։

Ազգեր և կրոններ, որոնք Նոր տարվա սկիզբը տոնում են գիշերահավասարի օրը խմբագրել

Հայ Բնափիլիսոփաներ

Զրադաշտականությունից փոխառվել է Նովրուզը, տոնում են՝

Սեպտեմբերի 22-ը նույնպես տարվա սկիզբ է նշանակել Ֆրանսիական հանրապետական տոմարով։

Պատմական իրադարձություններ, որոնք տեղի են ունեցել գիշերահավասարին խմբագրել

Արևային ինտերֆերենցիա խմբագրել

Արևային ինտերֆերենցիան արևային ճառագայթման հետ արբանյակից ընդունվող ռադիոազդանշանի ինտերֆերենցիոն աղավաղումն է։ Այն տեղի է ունենում, երբ ընդունիչ կայանից դիտելիս արեգակը երկնակամարում հայտնվում է արբանյակի շրջակայքում։ Համընդհանուր այս երևույթը տեղի է ունենում տարին երկու անգամ գիշերահավասարի շրջանում և տևում է մոտ 3.5 շաբաթ։

Տես նաև խմբագրել

Արևադարձ

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ «Equinoxes». Astronomical Information Center. United States Naval Observatory. 2019 թ․ հունիսի 14. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 25-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 9-ին.
↑ «ESRL Global Monitoring Division - Global Radiation Group». NOAA. www.esrl.noaa.gov (ամերիկյան անգլերեն). U.S. Department of Commerce. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 9-ին.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

[USNO_FAQ-1] «Equinoxes». Astronomical Information Center. United States Naval Observatory. 2019 թ․ հունիսի 14. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 25-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 9-ին.

[2] «ESRL Global Monitoring Division - Global Radiation Group». NOAA. www.esrl.noaa.gov (ամերիկյան անգլերեն). U.S. Department of Commerce. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 9-ին.

[1]

[2]